Dindarlık ile Nevrotiklik ve Nevrotik Eğilimler Arasındaki İlişkiye Dair Yapılmış Araştırmalar Üzerine Bir Alanyazın İncelemesi

Year 2024, Issue: 26, 29 - 46, 20.04.2024

Mustafa Çalışkan , İbrahim Gürses

https://doi.org/10.32950/rid.1338453

Cited By: 2

Abstract

Dindarlık, inanılan dinin ilkeleri doğrultusunda yaşamayı ifade eden ve inanç, bilgi, tecrübe, ibadet, etki gibi boyutları olan bir olgudur. Nevrotiklik ise güvensizlik, korku, kaygı, huzursuzluk, nefret, mutsuzluk gibi belirtilerle ortaya çıkan ruhsal bir bozukluktur. Kaygı, düşük özsaygı, mutsuzluk, özerklik yoksunluğu (bağımlılık), hastalık kuruntusu (hastalık hastalığı), takıntı ve suçluluk duygusu nevrotik eğilimleri içermektedir. Dindarlık ile nevrotiklik arasındaki ilişkiyi ortaya koyan birbiriyle zıt iki görüş vardır. Bunlardan ilki, dindarlık ile nevrotiklik arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu vurgulayan görüştür. Diğer görüş ise dindarlık ile nevrotiklik arasında negatif bir ilişkinin olduğunu ileri sürmektedir. Bu araştırma, dindarlık ile nevrotiklik ve nevrotik eğilimlerden kaygı, düşük özsaygı, mutsuzluk, özerklik yoksunluğu, hastalık kuruntusu, takıntı ve suçluluk arasındaki ilişki ile ilgili yapılmış araştırmaları incelemeyi amaçlanmaktadır. Bu çerçevede betimsel alanyazın tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırmaların analizinde ise betimsel ve içerik analizi kullanılmıştır. Verilerin elde edilmesinde kütüphanelerden ve isam.org.tr, tez.yok.gov.tr, scholar.google.com, ulakbim.gov.tr veri tabanlarından yararlanılmıştır. Ulaşılan yayınların başlıklarında, özetlerinde, anahtar kelimelerinde ve metin içeriğinde din, dindarlık, nevrotiklik, nevrotik eğilimler, kaygı, düşük özsaygı, mutsuzluk, suçluluk, takıntı, hastalık kuruntusu kavramları incelenmiştir. Bu incelemede sadece dindarlık ile nevrotiklik ve nevrotik eğimler ilişkisi ile ilgili yapılan araştırmalar çalışmamıza dâhil edilmiştir. Dindarlık ile nevrotiklik arasındaki ilişkiye dair 4(%36,36) kitap, 3(%27,27) yüksek lisans tezi, 2(%18,18) makale, 1(%09,09) kitap bölümü ve 1(%09,09) bildiri olmak üzere toplam 11 çalışmaya ulaşılmıştır. Dindarlık ile nevrotik eğilimler ilişkisini inceleyen 1(%01,96) bildiri, 23(%45,09) makale, 24(%47,05) yüksek lisans tez ve 3(%05,88) doktora tezi olmak üzere toplam 51 araştırmaya ulaşılmıştır. Bu 51 araştırma, 12(%23,52) dindarlık ve özsaygı-düşük özsaygı, 12(%23,52) dindarlık ve mutluluk-mutsuzluk, 14(%27,45) dindarlık ve kaygı, 3(%5,88) dindarlık ve özerklik yoksunluğu, 4(%07,84) dindarlık ve suçluluk, 6(%11,76) dindarlık ve takıntı ilişkisini inceleyen çalışmalardan oluşmaktadır. En çok araştırma dindarlık ile kaygı (14=%27,45), en az araştırma ise dindarlık ile özerklik yoksunluğu (3=%05,88) ilişkisiyle ilgili yapılmıştır. Dindarlık ile hastalık kuruntusu arasında yapılan herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Araştırmamızla ilgili ulaşılan bulgular, dindarlık ve dindarlığın farklı boyutları ile nevrotiklik ve nevrotik eğilimler ilişkisini “pozitif”, “negatif” ya da “ilişki yok” bulgu sonuçlarına göre sınıflandırılmıştır. Araştırmaların sonuçları analiz edilerek şu veriler elde edilmiştir: Dindarlık ile nevrotiklik, kaygı, düşük özsaygı, bağımlı kişilik, takıntı arasında birbirinden farklı sonuçlara ulaşıldığı ve aralarında tek yönlü bir ilişkinin olmadığı tespit edilmiştir. Dindarlık ile mutluluk ve suçluluk arasında pozitif ilişkinin olduğu görülmektedir. Dindarlık arttıkça mutluluk ve suçluluk da artmaktadır. Bu alanda az çalışma yapılmış olmasından ve birbiriyle çelişen sonuçların elde edilmesinden dolayı dindarlık ile nevrotiklik arasındaki ilişki ile ilgili genel bir yargıda bulunmak çok zordur. Dindarlık ile nevrotiklik ve nevrotik eğilimler ilişkisiyle ilgili daha genel ve sağlıklı bir değerlendirmede bulunabilmek için farklı yöntem ve tekniklerle yapılacak çalışmalara ihtiyaç vardır.

Keywords

Din Psikolojisi, Din, Dindarlık, Nevrotiklik, Nevrotik Eğilimler

A Literature Review on Research on the Relationship Between Religiosity and Neuroticism and Neurotic Tendencies

Abstract

Religiosity is a phenomenon that expresses living in accordance with the principles of the religion believed in and has dimensions such as belief, knowledge, experience, worship and influence. Neuroticism is a mental disorder that manifests itself with symptoms such as insecurity, fear, anxiety, restlessness, hatred and unhappiness. Neurotic tendencies include anxiety, low self-esteem, unhappiness, lack of autonomy (dependency), hypochondria, obsession, and guilt. There are two opposing views on the relationship between religiosity and neuroticism. The first of these is the view that emphasizes that there is a positive relationship between religiosity and neuroticism. The other view suggests that there is a negative relationship between religiosity and neuroticism. This research aims to examine the research on the relationship between religiosity and neuroticism and neurotic tendencies such as anxiety, low self-esteem, unhappiness, lack of autonomy, morbidity, obsession and guilt. In this context, descriptive literature review method was used. Descriptive and content analysis were used in the analysis of the research. Libraries and databases isam.org.tr, tez.yok.gov.tr, scholar.google.com, ulakbim.gov.tr were used to obtain the data. The concepts of religion, religiosity, neuroticism, neurotic tendencies, anxiety, low self-esteem, unhappiness, guilt, obsession, and delusion were examined in the titles, abstracts, keywords, and text content of the accessed publications. In this review, only studies on the relationship between religiosity and neuroticism and neurotic tendencies were included in our study. A total of 11 studies on the relationship between religiosity and neuroticism were found, including 4(%36,36) books, 3(%27,27) master's theses, 2(%18,18) articles, 1(%09,09) book chapter, and 1(%09,09) declaration. A total of 51 studies, including 1(%01,96) declaration, 23(%45,09) articles, 24(%47,05) master's theses and 3(%05,88) doctoral theses, examined the relationship between religiosity and neurotic tendencies. These 51 studies included 12(%23,52) religiosity and self-esteem-low self-esteem, 12(%23,52) religiosity and happiness-unhappiness, 14(%27,45) religiosity and anxiety, 3(%05,88) religiosity and lack of autonomy, 4(%07,84) studies examining the relationship between religiosity and guilt, and 6(%11,76) studies examining the relationship between religiosity and obsession. The most research has been done on the relationship between religiosity and anxiety (14=%27,45), and the least research has been done on the relationship between religiosity and lack of autonomy (3=%05,88). No studies have been found between religiosity and morbidity. The findings of our research were classified according to the findings of "positive", "negative" or "no relationship" regarding the relationship between religiosity and different dimensions of religiosity and neuroticism and neurotic tendencies. By analyzing the results of the research, the following data were obtained: It was determined that different results were obtained between religiosity and neuroticism, anxiety, low self-esteem, dependent personality, and obsession, and that there was no one-way relationship between them. There appears to be a positive relationship between religiosity and happiness and guilt. As religiosity increases, happiness and guilt also increase. It is very difficult to make a general judgment about the relationship between religiosity and neuroticism because few studies have been done in this field and conflicting results have been obtained. In order to make a more general and healthy assessment of the relationship between religiosity and neuroticism and neurotic tendencies, studies using different methods and techniques are needed.

Keywords

Psychology of Religion, Religion, Religiosity, Neuroticism, Neurotic Trends

References

• Abdel-Khalek, Ahmed M. “Religiosity, subjective well-being, and neuroticism”. Mental Health, Religion & Culture 13/1 (August 2010), 67-79. https://doi.org/10.1080/13674670903154167
• Acaboğa, Asiye. Din-Mutluluk İlişkisi. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yükseklisans Tezi, 2007.
• Acar, Muhammed Cevat. “Öz Güven ile Dindarlık Arasındaki İlişki: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/14 (Aralık 2019), 64-78. https://doi.org/10.34085/buifd.611302
• Akdoğan, Tuba. Ki̇şi̇li̇k ve Di̇ndarlik Arasi İli̇şki̇de Hayat Memnuni̇yeti̇ni̇n Araci Rolünün İncelenmesi̇. Ordu: Ordu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Alan Lewis, Christopher vd. “Religiosity and Happiness: No Evidence for an Association Among Undergraduates”. Personality and Individual Differences 22/1 (Ocak 1997), 119-121. https://doi.org/10.1016/S0191-8869(97)88910-6
• Allport, W. G. Birey ve dini. Çev. Bilal Sambur. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
• Argyle, Michael - Beit-Hallahmi, Benjamin. The Social Psychology of Religion. London and New York: Routledge and Kegan Paul, 1975.
• Aşkan, Beste Nevin. Psikotik Bozukluğu Olan Çocuğa Sahip Ebeveynde Gözlemlenen Depresyon, Kaygı ve Dindarlık Düzeyleri Arasındaki İlişki. Samsun: Ondokuzmayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Aydemir, Rüveyda Efdal. Dindarlık ve Mutluluk İlişkisi (İlk Yetişkinlik Dönemi). Samsun: Ondokuzmayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Aynacı, Büşra. Aile Danışmanlığı Merkezine Başvuran Kişilerin kaygı Düzeyleri ile Dindarlık Durumlarının İlişkisi. İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Ayten, Ali. “Kimlik ve Din: İngiltere’deki Türk Gençleri Üzerine Bir Araştırma”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/20 (Haziran 2012), 101-119.
• Balcı, Fatma. Psikolojik ve Öznel İyi Olma Hali ile Dini İnançlar Arasındaki Üzerine Bir İnceleme. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Baynal, Fatma. “Mutluluk Kavramının Felsefi, Psikolojik ve Dini Açıdan İncelenmesi”. Darulfunun İlahiyat 31/ 2 (Aralık 2020), 247–274. https://doi.org/10.26650/di.2020.31.2.0012
• Baynal, Fatma. “Yetişkinlerde Dindarlık ve Ruh Sağlığı İlişkisinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi 4 /1, (Şubat 2015), 206-231. https://doi.org/10.15869/itobiad.96269
• Bilekli, İlgün. Zihinsel Bulaşma, Dindarlık, Kendini Affetme, Suçluluk ve Düşünce Eylem Kaynaşmasının Obsesif Kompulsif Bozukluk Semptomlarıyla İlişkisinin İncelenmesi: Üniversite Öğrencilerinde Deneysel Bir Çalışma. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Bilici, Mustafa - Çakmak, Aişe Hümeyra. “Yetişkinlerdeki Dindarlık, Ahlaki Olgunluk ile Ölüm Kaygısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Çekmece İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi 9/19 (Ocak 2022), 1-12.
• Borgna, Eugenio. Ruhun Yalnızlığı. Çev. Meryem Mine Çilingiroğlu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 5. Basım, 2013.
• Çalık, Muammer - Mustafa Sözbilir. “Parameters of Content Analysis”. Education and Science 39/174 (Haziran 2014), 33-38. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2014.3412
• Çetin, hakan. Üniversite Mezunu Yetişkin Bireylerin Dini Tutum Düzeyleri ile Suçluluk-Utanç Duygularının Karşılaştırılması. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Çetin, Özer. Rollo May psikolojisinde Din ve Kişilik. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
• Dağlı, Emel Nuriye. Yaşlılarda Ölüm Kaygısı ve Dindarlık. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yükseklisans Tezi, 2010.
• Demaria, Thomas - Kassinove, Howard. “Predicting Guilt from Irrational Beliefs, Religious Affiliation and Religiosity”. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy 6/4 (1988), 259-272. https://doi.org/10.1007/BF01061292
• Ekmekçi, Serkan. Benlik saygısı ve Dindarlık İlişkisi: Denizli Örneği. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yükseklisan Tezi, 2016.
• Emre, Yılmaz. “Kuran Kursları, Dindarlık ve Benlik Saygısı”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 5/9 (Eylül 2018), 147-166.
• Eysenck, Hans Jürgen Wilson Glenn. Kişiliğinizi Tanıyın. Çev. Erol Erduran. İstanbul: Remzi Kitapevi, 3. Basım, 1998.
• Francis, Leslie J. - Jackson, Chris J. “Eysenck’s Dimensional Model of Personality and Religion: Are Religious People More Neurotic?” Mental Health, Religion & Culture 6/1 (Mart 2003), 87-100. https://doi.org/10.1080/1367467031000086279
• Freud, Sigmund. Nevroz, Psikoz ve Sapkınlık. Çev. Aylin Beşiryan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1996.
• Freud, Sigmund. Totem ve tabu. Çev. Niyazi Berkes. İstanbul: Remzi kitapevi, 1971.
• Gartner, John. “Religious Commitment, Mental Health, and Prosocial Behavior: A Review of the Empirical Literature”. Religion and the Clinical Practice of Psychology. ed. Edward P. Shafranske. Washington: American Psychological Association, 1996.
• Gencer, Nevzat. “Ruh Sağlığı ve Din: Genel Değerlendirme”. Ruh Sağlığı ve Din. ed. Nevzat Gencer vd. Kars: Ertem Kafkas Yayınları, 2022.
• Gencer, Nevzat – Cengil, Muammer. “Hastalıkla Baş Etmede İbadet ve Duanın Rolü”. Birey, Toplum ve Din. ed.
• Gencer Nevzat - Muammer Cengil. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2021.
• Geçtan, Engin. Psikanaliz ve Sonrası. İstanbul: Metis Yayınları, 16. Basım, 2017.
• Gezenler, Ayşegül. Orta Yetişkinlik Dönemi Dindarlık ve Mutluluk İlişkisi. Samsun: Ondokuzmayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Glock, Charles Y. “Dindarlığın Boyutları Üzerine”. Çev. M. Emin Köktaş. Din Sosyoloji. Derleyen Yasin Aktay - M. Emin Köktaş. 252-274. Ankara: Vadi Yayınları, 2. Basım 1998.
• Göka, Erol - Beyazyüz, Murat. Geçimsizler: Kişilikleri Tanıma ve Geçinmeyi Kolaylaştırma Kitabı. İstanbul: Timaş Yayınları, 2011.
• Günay, Ünver vd. (ed.). Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. Adana: Karahan Kitabevi, 2006.
• Güney, Salih. Davranış Bilimleri ve Yönetim Psikolojisi Terimler Sözlüğü. Ankara: Ocak Yayınları, 1998.
• Gürses, İbrahim. Dindarlık ve Kişilik. Bursa: Emin Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Gürsu, Orhan - Önce Özokudan, Fatmana Semiha. “Ergenlerde Dindarlık, Narsizm ve Özgüven”. Türk Akademik Araştırmalar Dergisi 4/4 (Aralık 2019), 439-454. https://doi.org/10.30622/tarr.648729
• Gürsu, Orhan. “Ergenlik Dönemi Dindarlığı ile Ruh Sağlığı Arasındaki ilişkinin incelenmesi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34/34 (Aralık 2015), 49-75.
• Hills, Peter vd. “Primary Personality Trait Correlates of Religious Practice and Orientation”. Personality and Individual Differences 36/1 (Ocak 2004), 61-73. https://doi.org/10.1016/S0191-8869(03)00051-5
• Hocaoğlu, Çiçek. “Farklı Bir Hipokondriyazis: Bir Vaka Sunumu”. Journal of Mood Disorders 5/1 (Nisan 2015), 36-39. 10.5455/jmood.20141119012438
• Hoffmann, John P. “Declining Religious Authority? Confidence in the Leaders of Religious Organizations, 1973–2010”. Review of Religious Research 55/1 (Mart 2013), 1-25. https://doi.org/10.1007/s13644-012-0090-1
• Horney, Karen. Çağımızın Nevrotik Kişiliği. Çev. Başak Kıcır, İstanbul: Sel Yayıncılık, 6. Basım, 2019.
• Horney, Karen. Ruhsal çatışmalarımız. Çev. Şelçuk Budak, Ankara: Feryal Matbaası, 1991.
• Hökelekli, Hayati. Din psikolojisine Giriş. İstanbul: DEM Yayınları, 6. Basım, 2017.
• Jasarevic, Armin. Bosnalı Gençlerde Din ve Mutluluk İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans tezi, 2014. Jung, Carl Gustav. Modern man in Search of a Soul. London: Mariner Books, 1933. Kalgı, Mehmet Emin - Kayiklik, Hasan. “Di̇ndarlik ile Ki̇şi̇li̇k İli̇şki̇si̇ Üzeri̇ne Bi̇r Saha Araştirmasi (Si̇verek Örneği̇)”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 20/2 (25 Aralık 2020), 552-569. https://doi.org/10.30627/cuilah.721696
• Kalgı, Mehmet Emin. Dindarlık ve Kişilik (Ergenler Üzerine Bir Araştırma). Ankara: İksad Yayınevi, 2021.
• Kansu, Merve. Benlik Saygısı ile Benlik Tutumu Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. İstanbul: Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Karslı, Necmi. “Beş Faktörlü Kişilik Yapısı ve Dindarlık”. Dindarlık Kişilik ve Ruh Sağlığı. ed. Nevzat Gencer - Muammer Cengil. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2020.
• Karslı, Necmi. “Gençlerde Özsaygı - Dindarlık ilişkisi”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 4/6 (Haziran 2017), 16-46.
• Karslı, Necmi. “Gençlerde Sınav Kaygısı, Dindarlık ve Dua ilişkisi”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/13 (Bahar 2019), 190-219. https://doi.org/10.33931/abuifd.526366
• Karslı, Necmi. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinde İşsizlik Kaygısı ve Dindarlık”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/20 (Temmuz 2021), 220-249.
• Kartopu, Saffet - Başkonuş, Leyla. “Ergen Suçluluğu ve Dindarlık Lise Örneklemi Üzerinde Bir Araştırma” Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/16 (Temmuz 2019), 185-217.
• Kartopu, Saffet vd. “Üniversite Öğrencilerinin Dindarlık Eğilimlerine Göre Suçluluk Düzeylerinin İncelenmesi: Gümüşhane Üniversitesi Örneği”. 1. Uluslar Arası Sosyal Bilimler Sempozyumu 13-14-15 Ekim 2016. Derleyen Erol Asiltürk. 1/1765-1786. Elazığ: Asos Yayınları, 2016.
• Kavurkacı, Esma Zennure. Dini Takıntı ve Dindarlık İlişkisinde Düşünce Eylem Kaynaşması, Suçluluk Duygusu ve Kaygının Rolü. İstanbul: İbn Haldun Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Kımter, Nurten. Benlik Saygısı ve Dindarlık İlişkisi. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Kızılgeçit, Muhammed - Vural, M. Enes. “Kişilik Özellikleri ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma (güneysu Örneği)”. I. Güneysu Sempozyumu Güneysu’da Dini-Sosyal-Kültürel ve Sanatsal Hayat. ed. Salih Sabri Yavuz - Ümit Erkan. 259-27. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Kocaçoban, Şerife. İbadetler, Dini Ritüeller ve Öznel Mutluluk Arasındaki İlişki. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Koç, Bozkurt. “Dinsel Bir Yaklaşımla Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu”. EKEV Akademi Dergisi 6/10 (Kış 2002), 129-144.
• Koç, Mustafa. “Dindarlık İle Benlik Saygısı Arasındaki İlişki: Yetişkinler Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (Ocak 2009), 473-493.
• Koenig, H. G.- Larson, D. B., “Religion and mental health: evidence for an association”. International Review of Psychiatry 13/2 (2001), 67–78. https://doi.org/10.1080/09540260124661
• Konukçu, Hüseyin. Dindarlık ve kaygı İlişkisi (Sinop E Tipi Kapalı Cezaevi Örneği). Samsun: Ondokuzmayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans tezi, 2016.
• Köftegül, Özlem. Yetişkin Bireylerde Ölüm Kaygısı ve Dindarlık. Çanakkale: Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Köktaş, Mehmet Emin. “Türkiye’de Sosyal Bilimler ve Din Olgusu”. İslam ve Modernleşme: 2. Kutlu Doğum İlmi Toplantısı. 2/253-258. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları, 1997.
• Köse, Ali - Ayten, Ali. Din Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 7. Basım, 2017.
• Kötehne, Gülsu. Religious Orientation and Personality. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans tezi, 1999.
• Kula, Tahsin - Erden, Müslime. “Varoluşsal Kaygı ve Din”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 17/2 (2017), 21-41.
• Kurnaz, Mahmut. İlk Yetişkinlerde Dini Yönelim-Mutluluk İlişkisi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yükseklisans Tezi, 2015.
• May, Rollo. The Springs of Creative Living: A study of Human Nature and God. New York: Abington Cokesbury Press, 1940.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. Kişilik ve Din. İstanbul: DEM Yayınları, 2004.
• Nosheen Iffat, Zohra - Erum, Irshad. “Religiosity and Anxiety Disorder in Peshawar”. FWU Journal of Social Sciences 6/1 (2012), 57-64.
• Ok, Üzeyir. “James Bissett Pratt’ın Din psikolojisi Adlı Makalesinin Çevirisi ve Bir Değerlendirme”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (Eylül 1996). 267-278.
• Öztürk, Ahmet Zeynel. İlköğretim öğrencilerinde (4., 5., 6., 7. Ve 8. Sınıflar) Dindarlık ile Kaygı Arasındaki İlişki. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Öztürk, Latif vd. “Lisans Öğrencilerinin Mutluluk ve Dindarlık İlişkisi: Kırıkkale Üniversitesi Örneği”. Akademik Yaklaşımlar Dergisi 8/1 (İlkbahar 2017), 23-39. http://hdl.handle.net/11616/8096
• Pfeifer, Samuel - Waelty, Ursula. “Anxiety, Depression, and Religiosity—a Controlled Clinical Study”. Mental Health, Religion & Culture 2/1 (Mayıs 1999), 35-45. https://doi.org/10.1080/13674679908406330
• Sahraian, Ali vd. “Association Between Religiosity and Happiness Among a Group of Muslim Undergraduate Students”. Journal of Religion and Health 52/2 (Haziran 2013), 450-453. https://doi.org/10.1007/s10943-011-9484-6
• Salsman, John M. - Carlson, Charles R. “Religious Orientation, Mature Faith, and Psychological Distress: Elements of Positive and Negative Associations”. Journal for the Scientific Study of Religion 44/2 (Haziran 2005), 201-209. https://doi.org/10.1111/j.1468-5906.2005.00276.x
• Sander, William. “Religion, Religiosity and Happiness”. Review of Religious Research 59/2 (Haziran 2017), 251-262. https://doi.org/10.1007/s13644-017-0285-6
• Sevindik, Durmuş. Orta Yaş Dönemi Bireylerde Dindarlık-Mutluluk İlişkisi: Denizli Örneği. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Shiah, Yung-Jong vd. “Religion and Health: Anxiety, Religiosity, Meaning of Life and Mental Health”. Journal of Religion and Health 54/1 (01 Şubat 2015), 35-45. https://doi.org/10.1007/s10943-013-9781-3 Sönmez, Fatih. “Düşük Benlik Saygısı Sağlıklı İlişkiyi Öldürür”. (Temmuz 2015). https://www.tavsiyeediyorum.com. (25.05.2020).
• Söylev, Ömer Faruk. “Obsesif Kompulsif Bozukluk ve Din”. Dindarlık Kişilik ve Ruh Sağlığı. ed. Nevzat Gencer - Muammer Cengil. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2020.
• Şahin, Adem. “Ergenlerde Dindarlık-Benlik Saygısı İlişkisi”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/19 (Ağustos 2005), 187-197.
• Şentepe, Ayşe - Güven, Metin. “Kişilik Özellikleri ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (SAUIFD) 17/31 (Ağustos 2015), 27-44. https://doi.org/10.17335/sakaifd.219893
• Taş, Nurten. Tıp ve İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinde Batıl İnanç, Dindarlık ve Mutluluk İlişkisi. Çanakkale: Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans tezi, 2019.
• Taylor, Andrew - MacDonald, Douglas A. “Religion and the Five Factor Model of Personality: An Exploratory Investigation Using a Canadian University Sample”. Personality and Individual Differences 27/6 (Aralık 1999), 1243-1259. https://doi.org/10.1016/S0191-8869(99)00068-9
• Tokat, Okan. Orta Öğretim Öğrencilerinde Kaygı ve Dindarlık İlişkisinin İncelenmesi (Denizli Örneği). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Topuz, İlhan. “Dindarlık Tipolojileri ile Benlik Saygısı Arasındaki İlişki: Yetişkinler Üzerine Bir Araştırma”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 30 (Aralık 2013), 139-154.
• Turan, Yahya. Kişilik ve Din. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Uyaver, Ayşe. Obsesif Kompülsif Bozukluk Tanısı Konmuş Hastalarda Dini Tutum ve Davranışlar ile Hastalık Semptomları Arasındaki İlişki. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Uysal, Veysel - Turan, Yahya. “Üniversite Öğrencilerinde Sürekli Kaygı, Dindarlık ve Saldırganlık Eğilimleri Arasındaki İlişkiler”. Bilimname 2019/40 (Aralık 2019), 67-104. https://doi.org/10.28949/bilimname.577468
• Uysal, Veysel. Geleneksellik-Çağdaşlık Bağlamında Türkiye’de Dindarlık ve Kadın. İstanbul: Dem Yayınları, 2006.
• Uysal, Veysel. Türkiye’de Dindarlık ve Kadın. İstanbul: DEM Yayınları, 2006.
• Vergote, Antoine. Din,İnanç ve İnançsızlık. Çev. Veysel Uysal. İstanbul: İ.F.A.V. Yayınları, 1999.
• Yağcı, Hanife Yıldız. Saplantılı Dini Davranışlar. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Yağız, Nida. Kişilik Özellikleri ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma (Erzurum İli Örneği). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021. Yapıcı, Asım - Kayıklık, Hasan. “Ruh Sağlığı Bağlamında Dindarlığın Öz Saygı ve Kaygı ile İlişkisi: Çukurova Üniversitesi Örneği”. Değerler Eğitimi Dergisi 3/9 (2005), 177-206.
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din. Adana: Karahan Kitapevi, 2. Basım, 2013.
• Yıldız, Murat - Çapar, Betül. “Ortaöğretim Öğrencilerinde Benlik Saygısı ile Dindarlık Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/1 (2010), 103-131.
• Yıldız, Murat. Dini Hayat ile Ölüm Kaygısı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1998.
• Yılmaz, Emre. Kur’an Kursları’nda Öğrenim Gören Yetişkin Bayanlarda Benlik Saygısı ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma (Bilecik Örneği). Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Yorulmaz, Elçin - Dirik, Gülay. “Sağlık Kaygısı ile İlişkili Faktörler: Sağlık Kaygısında Bağlanmanın Rolü Var Mıdır?”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20/3 (Kasım 2018), 443-459. https://doi.org/10.16953/deusosbil.347861
• Yorulmaz, Özlem. “Relationship Between Religiosity and Happiness in Turkey: Are Religious People Happier?” Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 6/1 (2016), 801-818. 10.18074/cnuiibf.430
• Yüksel, Büşra Nur. “Bağımlı Kişilik Yapısı ile Dindarlık Eğilimleri Arasındaki İlişki Üzerine Nicel Bir Araştırma: Düzce Üniversitesi Örneği”, Uluslar arası Sosyal Bilimler Dergisi 2/3 (2019), 9-26.
• Yüksel, Büşra Nur. “Dini Yönelim Biçimleri ile Dini İçerikli Obsesyon Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: İlahiyat Fakültesi Örneği”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 52 (Aralık 2019), 217-239. https://doi.org/10.29288/ilted.559043