العلاقة بين سمات الشخصية الأخلاقية وسلوكيات المواطنة التنظيمية للمعلمين في مدارس الأئمةوالخطباء

Yıl 2021, Sayı: 20, 382 - 406, 25.12.2021

Ali Birinci , Bayramali Nazıroğlu

https://doi.org/10.32950/rteuifd.1010268

Cited By: 1

Öz

تهدف هذه الدراسة إلى توضيح العلاقة بين سمات الشخصية الأخلاقية وسلوكيات المواطنة التنظيمية للمعلمين العاملين في مدارس الأئمةوالخطباء. يتكون مجتمع الدراسة من معلمين يعملون في مدارس الأئمةوالخطباء الثانوية والمتوسطة في تركيا في العام الدراسي 2020-2021.استخدم الباحث طريقة العينات الطبقية في تحديد عينة الدراسة التي تتكون من 3741 معلمًا يعملون في مدارس الأئمة والخطباء الثانوية والمتوسطة في 26 محافظة من 12 منطقة تمثل الأقاليم السبعة الجغرافية في تركيا المقسمة حسب تصنيف الوحدات الإقليمية للإحصاء(NUTS).كذلك استخدم الإحصاء الوصفي وتحليل الارتباط في تحليل البيانات. تبين في الدراسة وجود علاقة إيجابية معتدلة ذات دلالة بين سمات الشخصية الأخلاقية وسلوكيات المواطنة التنظيمية للمعلمين(r=0,537; p<0,001).

Anahtar Kelimeler

التعليم الديني، الشخصية الأخلاقية، السلوك التنظيمي، سلوك المواطنة التنظيمية، مدارس الأئمة والخطباء، المعلم.

The Relationship Between Moral Personality Traits and Organizational Citizenship Behaviors of Teachers in Imam Hatip Schools

Öz

The purpose of this study is to examine the relationship between moral personality traits and organizational citizenship behaviors of teachers working in imam hatip schools. The target population of this research, which is in descriptive relational scanning model, consists of teachers working in imam hatip high schools and secondary schools in 26 provinces from 12 regions in the NUTS classification representing seven geographical regions in Turkey in the 2020-2021 academic year. The sample of the study consists of 3741 teachers who were selected randomly from the target population with stratified sampling method. Descriptive statistics and correlation analyzes were used in the analysis of the data. It was determined that there were moderate, positive and significant relationships between teachers' moral personality traits and organizational citizenship behaviors (r=0.537; p<0,001). 

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Moral Personality, Organizational Behavior, Organizational Citizenship Behavior, Imam - Hatip Schools, Teacher

İmam Hatip Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Ahlaki Kişilik Özellikleri ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki

Öz

Bu çalışmada, imam hatip okullarında görev yapan öğretmenlerin ahlaki kişilik özellikleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki incelenmektedir. Betimsel nitelikteki ilişkisel tarama modelinde olan bu araştırmanın çalışma evreni Türkiye’deki yedi coğrafi bölgeyi temsilen İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasına (İBBS) göre 12 bölgeden alınan 26 ilde 2020-2021 eğitim-öğretim yılında imam hatip lisesi ve ortaokulunda görev yapmakta olan öğretmenlerden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemini, çalışma evreninden tabakalı örnekleme yöntemiyle yansız olarak seçilmiş 3741 öğretmen oluşturmaktadır. Verilerin analizinde betimsel istatistikler ve korelasyon analizleri kullanılmıştır. Araştırmada öğretmenlerin ahlaki kişilik özellikleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasında orta düzeyde, pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir (r=0,537; p<0,001).

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Ahlaki Kişilik, Örgütsel Davranış, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, İmam - Hatip Okulları, Öğretmen.

Kaynakça

• Ashton, Michael C. vd. “The HEXACO Honesty-Humility, Agreeableness, and Emotionality Factors: A Review of Research and Theory”. Personality and Social Psychology Review 18/2 (2014), 139-152.
• Bateman, Thomas S. - Organ, Dennis W. “Job Satisfaction and the Good Soldier: The Relationship Between Affect and Employee ‘Citizenship.’” Academy of Management Journal 26/4 (1983), 587-595. https://doi.org/10.2307/255908
• Blassi, Agusto. “Ahlaki Kişilik”. Değerler Eğitimi Ansiklopedisi. ed. Ronald J. Nuzzi vd. 35-36. İstanbul: Eğitim Danışmanlığı ve Araştırma Merkezi, 2018.
• Büyüköztürk, Şener. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 16. Basım, 2012.
• Cervone, Daniel. “Personality Architecture: Within-Person Structures and Processes”. Annual Review of Psychology 56/1 (2005), 423-452.
• Chirumbolo, Antonio - Leone, Luigi. “Personality and Politics: The role of the HEXACO Model of Personality in Predicting Ideology and Voting.” Personality and Individual Differences 49/1 (2010), 43-48.
• Chuang, Pei-Ju - Chiu, Su-Fen. “When Moral Personality and Moral Ideology Meet Ethical Leadership: A Three-Way Interaction Model”. Ethics & Behavior 28/1 (2018), 45-69. https://doi.org/10.1080/10508422.2016.1229604
• Cihan, Nazlı. “Okullarda Değerler Eğitimi ve Türkiye’deki Uygulamaya Bir Bakış”. Journal of Turkish Studies 9/2 (2014), 429-429.
• Cohen, Taya R. - Morse, Lily. “Moral Character: What It Is and What It Does”. Research in Organizational Behavior 34/ (2014), 43-61.
• Cömert, Ezgi. Cinsiyete Göre Üniversite Öğrencilerinde Karanlık Üçlü: Hexaco Kişilik Özelliklerinin Yordayıcı Rolü. Mersin: Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Dağlı, Emine. İlköğretim Okullarında Müdürlerin Kullandıkları Etkileme Taktiklerinin Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları ve Okul Farkındalığı ile İlişkisi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitü, Doktora Tezi, 2015.
• Din Öğretimi Genel Müdürlüğü (DÖGM), “Din Öğretimi Portalı”. Erişim 01 Ekim 2021. http://dinogretimi.meb.gov.tr/Okullar.aspx
• Doğan, Soner. - Yiğit, Yakup. “Öğreten Okulların Tamamlayıcısı: Öğrenen Okullar”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 14/53 (2015), 318-336.
• Fan, Lou. vd. “Influence of Personality on Organizational Citizenship Behavior”. International Journal of Education and Research 2/11 (2014), 225-239.
• Güven, Murat. Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki. İstanbul:Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Hacıahmetoğlu, Kübra Seynem. Kişilik Özelliklerinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi: Özel Bir Eğitim Kurumunda Bir Araştırma. İstanbul:Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Howell,C. David. Statistical Methods for Psychology. Belmont, CA: Wadsworth, Cengage Learning, 2012.
• İplik, N. Fatma. Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Ankara: Akademisyen Kitabevi, 2010.
• İslamoğlu, Ahmet H - Alnıaçık, Ümit. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, 4. Basım, 2014.
• Karagöz, Yalçın. SPSS ve AMOS Uygulamalı Nitel-Nicel-Karma Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Yayın Etiği. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2017.
• Kaynak, Selma. Öğretmenlerin Kişilik Özellikleri ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Lapsley, Daniel - Lasky, Benjamin. “Prototypic Moral Character”. Identity 1/ (Ekim 2001), 345-363. https://doi.org/10.1207/S1532706XID0104_03
• Lapsley, Daniel K. - Narvaez, Darcia. “A Social-Cognitive Approach to the Moral Personality.” Moral Development, Self, and Identity. ed. Daniel K. Lapsley, Darcia Narvaez. 189-212. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates Publishers, 2004.
• Lapsley, K. Daniel. ““Eğitimin Hedefi Olarak Ahlaki Öz Kimlik”. çev. Cengiz Şeker. Ahlak ve Karakter Eğitimi El Kitabı. ed. Larry P.Nucci - Darcia Narvaez. 33-56. İstanbul: Eğitim Danışmanlığı ve Araştırma Merkezi, 2019.
• Lee, Kibeom - Ashton, Michael C. “Psychometric Properties of the HEXACO Personality Inventory”. Multivariate Behavioral Research 39/2 (2004), 329-358.
• Lee, Kibeom - Ashton, Michael C. The H Factor of Personality: Why Some People are Manipulative, Self-Entitled, Materialistic, and Exploitive―and Why It Matters for Everyone. Waterloo, ON: Wilfrid Laurier University Press, 2012.
• Lorcu, Fatma. Örneklerle Veri Analizi SPSS Uygulamalı. Ankara: Detay Yayıncılık, 2005.
• McAbee, Samuel T. vd. “The HEXACO Model in Education and Work: Current Applications and Future Directions.” Zeitschrift für Psychologie 227/3 (2019), 174-185. https://doi.org/10.1027/2151-2604/a000376
• McAdams, Dan P. “The Moral Personality”. Personality, Identity, and Character: Explorations in Moral Psychology. ed. Darcia Narvaez, Daniel K. Lapsley. 11-29. New York, NY : Cambridge University Press, 2009.
• McFerran, Brent vd. “How Personality and Moral Identity Relate to Individuals’ Ethical Ideology”. Business Ethics Quarterly 20/ (2010), 35-56.
• Moorman, Robert H. “Relationship between Organizational Justice and Organizational Citizenship Behaviors: Do Fairness Perceptions Influence Employee Citizenship?” Journal of Applied Psychology 76/6 (1991), 845-855.
• Mustafayeva, Lale. Sosyal Sorumluluk ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışları ve Örgütsel Özdeşleşme Arasındaki İlişkiye Yönelik Bir Araştırma. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Ones, S. Deniz vd. “Comprehensive Meta-Analysis of Integrity Test Validities: Findings and Implications for Personnel Selection and Theories of Job Performance.” Journal of Applied Psychology 78/4 (1993), 679-703.
• Organ, Dennis W. Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome. Lexington, MA: Lexington Books, 1988.
• Organ, Dennis W. “Organizational Citizenship Behavior: It’s Construct Clean-Up Time”. Human Performance 10/2 (1997), 85-97.
• Podsakoff, Nathan P. vd. “Individual- and organizational-level consequences of organizational citizenship behaviors: A meta-analysis.” Journal of Applied Psychology 94/1 (2009), 122-141. https://doi.org/10.1037/a0013079
• Podsakoff, Philip M. vd. “Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review of the Theoretical and Empirical Literature and Suggestions for Future Research”. Journal of Management 26/3 (2000), 513-563. https://doi.org/10.1177/014920630002600307
• Polat, Soner. Ortaöğretim Öğretmenlerinin Örgütsel Adalet Algıları, Örgütsel Güven Düzeyleri ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Santrock, W. John. A Topical Approach to Life-Span Development. New York: McGraw-Hill Education, 10. Basım, 2019.
• Sjahruddin, H. vd. “Personality Effect on Organizational Citizenship Behaviour (OCB): Trust in Manager and Organizational Commitment Mediator of Organizational Justice in Makassar City Hospitals (Indonesia”. European Journal of Business and Management 5/9 (2013), 95-104.
• Somech, Anit - Ron, Ifat. “Promoting Organizational Citizenship Behavior in Schools: The Impact of Individual and Organizational Characteristics”. Educational Administration Quarterly 43/1 (2007), 38-66. https://doi.org/10.1177/0013161X06291254
• Somer, Oya.“Türkçe’de Kişilik Özelliği Tanımlayan Sıfatların Yapısı ve Beş Faktör Modeli”. Türk Psikoloji Dergisi 13/42 (1998), 17-32.
• Şen, H. Şenay. “Eğitim Açısından Toplumsal Değişme ve Yenileşme”.Eğitim Bilimine Giriş. ed. Emin Karip. 163-180. Ankara: Pegem Akademi, 2009.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), “T.C. Millî Eğitim Bakanlığı”. Erişim 08 Ekim 2021. https://2023vizyonu.meb.gov.tr/
• Thielmann, Isabel vd. “On Measuring the Sixth Basic Personality Dimension: A Comparison Between HEXACO Honesty-Humility and Big Six Honesty-Propriety”. Assessment 24/8 (2017), 1024-1036.
• Totan, Tarık. vd. “Öğretmen Adaylarının Mizaç Karakter ve Kimlik Özellikleri”. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11/2 (2010), 19-43.
• Ulu, Mustafa-Bulut, B. Meryem. “Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Özelliklerinin Hexaco ile Ölçülmesi”. Bilimname 34/ (2017), 443-463.
• Walker, Lawrence J. “Moral Personality, Motivation, and Identity”. Handbook of Moral Development. ed. Melanie Killen, Judith G. Smetana. 497-519. New York, NY: Psychology Press, 2. Basım, 2014.
• Walker, Lawrence J. - Frimer, Jeremy A. “Moral Personality of Brave and Caring Exemplars.” Journal of Personality and Social Psychology 93/5 (2007), 845-860.
• Walker, Lawrence J. - Pitts, Russell C. “Naturalistic Conceptions of Moral Maturity.” Developmental Psychology 34/3 (1998), 403-419.
• Wasti, S. Arzu vd. “Six Turkish Personality Factors and the HEXACO Model of Personality Structure”. Journal of Cross-Cultural Psychology 39/6 (2008), 665-684.
• Yang, Q. - Wei, H. “The Impact of Ethical Leadership on Organizational Citizenship Behavior: The Moderating Role of Workplace Ostracism”. Leadership & Organization Development Journal 39/ (2017), 100-113.