Ölüm Psikolojisi ve Ölüm Konusunda Dini İnancın Etkisi

Yıl 2021, Sayı: 7, 80 - 99, 30.04.2021

Feim Gashi

Öz

Ölüm, duyduğumuz, işittiğimiz, düşündüğümüz, okuduğumuz ve gördüğümüz bir gerçek olmasına rağmen nedense bizi yakalamayacak gibi yaşamayı seçiyoruz. Ölüm gerçeğine karşı bu yaklaşım, ölümün yarattığı korku ve kaygı karşısında bir savuma mekanizması mıdır? Yoksa insanoğlunun kendisine ölümün gelmeyeceğini düşünmesi veya istememesi midir? Hiç şüphesiz insanoğlu yaratılışından itibaren ölüm gerçeği ile karşı karşıyadır. Ölüm gerçeğinin bu durumu her dönemde olduğu gibi modern dönemde de insanları düşünmeye, araştırmaya sevk etmekte hatta ölümsüzlük arayışına itmektedir. Ölüm karşısında durabilecek bir gücün olmaması ister istemez insanları farklı yaklaşım ve arayışlara yönlendirmektedir. Ölümü anlama ve anlamlandırma konusuna en önemli katkılar ise dini inançlardan gelmektedir. Nitekim dini inançlar, ölümü yeni bir hayata geçiş olarak görerek insanların ölüm karşısında duydukları kaygı ve korkunun azalmasına katkı sağlamaktadır. Bu araştırmada ölüm kavramı, ölüm psikolojisi ve ölüm karşısında dini inancın önemi üzerinde durulmaya çalışılmıştır. Ayrıca dini inancın ölüm tutumları üzerindeki etkisinin belirlenmesi de amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

ölüm, din, psikoloji, yaklaşım, inanç

Death Psychology and the Effect of Religious Belief to Death

Öz

Although death is a fact we hear, think, read and see, we choose to live as if it will not catch us for some reason. Is this approach to the reality of death a defense mechanism against the fear and anxiety created by death? Or is it that human beings deny death and do not want death come to them? Undoubtedly, humankind faces death since its very beginning. The reality of death leads people to think and research on death and even to seek immortality in the modern period as in every period. Lack of power to stand against death inevitably leads people to different approaches and to search about death. The most important contributions to understanding and making sense of death come from religious beliefs. Religious beliefs see death as a transition to a new life and contribute to the reduction of people’s anxiety and fear against death. In this study, the concept of death, the psychology of death and the importance of religious belief in the face of death have been emphasized. It was also aimed to determine the effect of religious belief on death attitudes.

Anahtar Kelimeler

death, religion, psychology, effect, belief

Kaynakça

• Akbaş, Muhsin. “Yahudi ve Hıristiyan Düşüncesinde Ölüm sonrası Hayat ve Diriliş İnancının Dini ve Teolojik Temelleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XV (2002), 37-60.
• Arkun, Nezahat. İntiharın Psikodinamikleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1987.
• Aydın, Mehmet. Din Felsefesi, İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 10 Baskı, 2002.
• Ayten, Ali. “Üniversite Öğrencilerinde Ölüm Kaygısı: Türk ve Ürdünlü Öğrenciler Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi IX/3 (2009), 85-108.
• Becker, Ernst. Ölümü inkâr, Çev. Arzu Tüfekçi, İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
• Bergson, Henri. Ahlak ile Dinîn İki Kaynağı. çev. Mukadder Yakupoğlu. İstanbul: Doğu Batı Yayınları, 2004.
• Burger, Jeery M. Kişilik. çev. İnan Deniz-Erguvan Sarıoğlu. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1. Baskı, 2006.
• Çanga, Deniz - Yılmaz, M. Seher. “Çocuk ve Ergende Kayıp ve Yas Süreci”, Anne-Baba, Veli, Aile Eğitimi ve Rehberliği, ed. Fahri Cürebal-Gülseren Ç. Özben. 208-214. İstanbul: Kadıköy Matbaa San. Tic. A.Ş. 2012.
• Deniz, Ahmet. Ölüm Son Değil, İstanbul: Alperen Yayınları, 2005.
• Dezutter, Jessie. vd., The Role of Religion in Death Attitudes: Distinguishing between Religious Belief and Style of Processing Religious Contents. Death Studies. 33 (2009). 73-92.
• Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Pınar Yayınları, 2005.
• Frankl, Viktor E. The Doctor&The Soul: From Psychotherapy to Logotherapy, New York: Vintage Books, 1973.
• Fromm, Erich. Kendini Savunan İnsan, çev. Necla Arat, İstanbul: Say Yayıncılık, 1994.
• Gashi, Feim. “Türk ve Kosovalı Öğrencilerin Ölüm Kaygısı Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma”. Balkan Araştırmaları Dergisi 3/1 (2011), 45-66.
• Gazali, İmam. İhyâu Ulumi’ d-Din, çev. Muhammed Müftüoğlu, c. IV, İstanbul, İpek Yayınları, 2002.
• el-Hâzin, Ebû Alî Ahmed b. Muhammed b. Ya‘kūb b. Miskeveyh. Tehzîbu’l-Ahlâk/Ahlâk Eğitimi, çev. Abdulkadir Şener vd., İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2013.
• Hick. J., “Değişen Ölüm Sosyolojisi”, çev. Turan Koç, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 7, (1990). 235-249. Horozcu, Ümit. “Tecrübi Araştırmalar Işığında Dindarlık ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Sağlık Arasındaki İlişki”. Milel ve Nihal 7/1 (2010), 209-240.
• Hökelekli, Hayati. “Ölümle İlgili Tutumlar ve Dinî Davranış”. İslâmî Araştırmalar 5/2 (1991), 83- 91.
• Hökelekli, Hayati. “Ölüm ve Ölüm Ötesi Psikolojisi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (1991), 151-165.
• Hökelekli, Hayati. “Ölümle İlgili Tutumların Dini Davranışla İlişkisi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/4 (1992), 87-98.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Hökelekli, Hayati. “Dini Hayatın Bütünlüğü Açısından Ahiret İnancının Psikolojik Temelleri”. İslam’da Ahiret İnancı (Sempozyum). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2007.
• Hökelekli, Hayati. Ölüm, Ölüm Ötesi Psikolojisi ve Din. İstanbul: Dem Yayınları, 2008.
• Jung, G. Carl. (1959). The Soul and Death, in The Meaning of Death, ed. Herman Feifel, New York, McGraw-Hill, 3-15. Karakuş, Gonca vd., “Ölüm ve Ölüm Kaygısı”. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi 21/1 (2012), 42-79.
• Karaca, Faruk. “Dindarlığın Fonksiyonelliği Üzerinde”. Dini Araştırmalar. 6 (Mayıs – Ağustos 2006), 75-85.
• Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2015.
• Karaca, Faruk. Psikoloji Açıdan Ölüm ve Dini İnanç İlişkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1997.
• Karaca, Faruk. Ölüm Psikolojisi, İstanbul: Beyan Yayınları 2000.
• Kaya, Osman. Ölüm Kitabı, İstanbul: Ark Kitapları, 2002.
• AE, Karadakovan. - F. Aslan. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım, Akademisyen Tıp Kitapevi, Yenişehir-Ankara, 3. Baskı, 2014.
• Keith, Augustin. Ölüm ne Yana Düşer. çev. Çelik Özgü. İstanbul: Say Yayınları, 2002.
• Kuşeyri. Risale, İstanbul: Milli Eğitim Yayınları, 1966.
• Kindî. Üzüntüden Kurtulma Yolları. çev. Mustafa Çağrıcı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1988.
• Kitab-ı Mukaddes. Erişim 27 Ekim 2020. https://kutsalkitaplarvesahifeler.wordpress.com
• Kılıçbay, Mehmet Ali. Ölümün Sıcak Yüzü, Ölümün Soğuk Yüzü, Ölümün Yüzsüzlüğü, Gece Yayınları, Ankara 1991.
• Koç, Mustafa. “Ölüm Korkusu Üzerine Kuramsal Açıdan Psikolojik Bir Değerlendirme”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (Temmuz-Aralık 2002), 7-20.
• Koç, Mustafa. “Yaşlılık Döneminde Ölüm Ötesi Psikolojisi Üzerine Bir Alan Araştırması”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (2004), 203-228.
• Koç, Turan. Ölümsüzlük Düşüncesi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2005.
• Kuran'ı Kerim Türkçe Meali. Erişim 20 Ekim 2020. http://www.kuranikerim.com/m_diyanet_index.htm
• Magill, Frank. Ekzistansiyalist Felsefenin Beş Klasiği, çev. Vahap Mutal, İstanbul, Dergah Yayınları, 2. Baskı, 1992.
• Moyet LJ, Carpenito. Handbook of nursing diagnosis, Philadelphia: Lippincott, Williams and Wilkins, 2008.
• Neiman, Carol. - Goldman, Emilyç Ölümden Sonra Yaşama. İstanbul: Doğan Kitap Yayınları, 1999.
• Paçacı, Mehmet. Kutsal Kitaplarda Ölüm Ötesi, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2001.
• Razı, Ebu Bekir. et-Tıbbu’r-Ruhani, çev. Kahraman Hüseyin, İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Ross, Elizabeth Kübler. Ölüm ve Ölmek Üzerine, çev. Banu Büyükkal, İstanbul: Boyner Holding Yayınları, 1997.
• Ross, Kübler. “There is Life after Death”, Death and Dying, ed. David L.Bender- Richard Hagen. Minnesota: Greenhaven Press, 1980.
• Sayar, Kemal. Hüzün Hastalığı, İstanbul: Timaş Yayıncılık, Baskı 4, 2012.
• Tanhan, Fuat. Ölüm Kaygısıyla Baş Etme Eğitiminin Ölüm Kaygısı ve Psikolojik İyi Olma Düzeyine Etkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Thomas L.-V. Ölüm, çev. Işın Gürbüz, İstanbul: İletişim Yayınları, (1991).
• Tomer, Adrian. - Eliason GT. “Existentialism ad Death Attitudes”, Existential and Spiritual Issues in Death Attitudes, ed. Adrian Tomer vd. 7-37. New York: Lawrence Erlbaum Associates, 2008.
• Türkçe Sözlük. 2 Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1988.
• Uysal, Saliha. Ölüme Uyanmak-Yaşayanların Dilinden Ölüm Eşiği Deneyimleri. İstanbul: Marmara Akademi Yayınları, 2019.
• Wass H., “Death education in the home and at school”, Information Analyses Counseling and Student Services, Florida.2003.
• Yalom, D. Irvin. Varoluşçu Psikoterapi, çev. Zeliha İyidoğan Babayiğit, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2001.
• Yavuz, Kerim. Psikanalizde İlk Dinî Gelişmelerin Değeri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi, 1987.