Türkçe ve Rusça Civitas Solis çevirilerinde sansür ve cinsiyetçi dil kullanımı

Year 2021, Issue: Ö9, 437 - 459, 21.08.2021

Betül Parlak Nilüfer Denissova

https://doi.org/10.29000/rumelide.981549

Abstract

Bu araştırma, Tommaso Campanella'nın Civitas Solis/La Città del Sole yapıtının (1602/1623/1637) Türkçe ve Rusça çevirilerine odaklanmaktadır. Çalışma kapsamında eserin, dört Türkçe ve iki Rusça çevirisi karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. İncelenen Türkçe çeviriler Vedat Günyol & Haydar Kazgan (1965), Veysel Atayman (2003), Çiğdem Dürüşken (2008), Betül Parlak (2021) adlı çevirmenlere, Rusça çeviriler ise A.G. Genkel (1906) ve F.A. Petrovskiy (1934/1947) adlı çevirmenlere aittir. Karşılaştırmalı olarak incelenen Türkçe çeviriler ilki dışında tarihsel olarak birbirlerinden çok uzak bir dönemde üretilmemiş olmalarına rağmen çeviri kararlarında cinsiyetçi söylem öğesi sayılabilecek bazı farklılıklar nedeniyle araştırmacıların dikkatini çekmiştir. Bu tür çeviri kararlarının ve Türkçe çevirilerde kaynak metnin bazı bölümlerinin atlanmak suretiyle yapılan sansürlerin olası gerekçeleri üzerine varsayımlar ortaya atılmış ve söz konusu varsayımlar bu çalışmada sınanmıştır. Rusça çevirilerde ise yan metinlere de yansıyan okur yönlendirmeleriyle Campanella’nın ütopyası için farklı ideolojik çerçeveler oluşturulduğu gözlemlenmiştir. Türkçe ve Rusça çeviriler çevirinin doğrudanlığı ve matriks normları (Toury 1995) açısından da betimlenerek sansür ve cinsiyetçi söylem öğelerinin kaynağı tartışmaya açılmıştır.

Keywords

Güneş Kent (Civitas Solis) çevirileri, Ütopya çevirileri, Güneş Kent çevirilerinde sansür ve cinsiyetçi söylem

Censorship and sexist discourse in Turkish and Russian translations of Civitas Solis

Abstract

This study focuses on the Turkish and Russian translations of Tommaso Campanella's Civitas Solis/La Città del Sole (1602/1623/1637). Four Turkish and two Russian translations of the work were examined during the descriptive phase of the study. The descripted Turkish versions of Civitas Solis, were translated by (in chronological order) Vedat Günyol & Haydar Kazgan (1965), Veysel Atayman (2003), Çiğdem Dürüşken (2008), Betül Parlak (2021), and the Russian ones were translated by A.G. Genkel (1906) and F.A. Petrovskiy (1934/1947). Even though Turkish translations of the work, which were examined comparatively, except the first one, were translated in the same historical period, they attracted the attention of the researchers because of some translational decisions, which can be regarded as examples of sexist discourse and censorship, that was realised by omitting some paragraphs of the source text. The researchers have had some assumptions about the possible reasons for those decisions, which have been tested in the descriptive phase of this study. In the case of Russian translations, it has been observed that the translators of the work, have created some ideological frameworks which conduct the readers to the different reading pathways from the source text. Both Turkish and Russian translation are described by using Toury’s norms (1995). The directness of the translation and, matrix norms have helped the researchers to testify their assumptions.

Keywords

Güneş Kent (Civitas Solis) translations, Utopia translations, censorship and sexist discourse in Güneş Kent translations

References

• Campanella, T. (1947). Gorod Solntsa. F. Petrovskiy. (Çev.). Akademia Nauk SSSR (çeviri tarihi 1934).
• (1965). Güneş Ülkesi. Vedat Günyol & Haydar Kazgan. (Çev.). Çan.
• (2003). Güneş Ülkesi. Veysel Atayman. (Çev.). Bordo Siyah
• (2008). Güneş Ülkesi. Çiğdem Dürüşken. (Çev.). Kabalcı
• (2020). Gosudarstvo Solntsa. A. Genkel. (Çev.). Eksmo (çeviri tarihi 1906).
• (2021). Güneş Kent. Betül Parlak. (Çev.).
• Arrojo, R. (1994). Fidelity and the Gendered Translation. TTR : traduction, terminologie, rédaction, 7(2), 147–164. https:// doi.org/10.7202/037184ar
• Campanella, T. (1981). The City of Sun, A Poetical Dialogue (La citta del Sole: Dialogo Poetico). D.J. Donno (Çev.)., University of California Press
• Chamberlain, L. (1988). Gender and the Metaphorics of Translation. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 13(3), 454-472
• Deaux, K. & Kite, M.E. (1993). Gender Stereotypes. F. Denmark & M. Paludi, (Eds.), Handbook on the Psychology of Women içinde (ss. 107- 139). Santa Barbara: Greenwood Press
• Ehrlich, S., Meyerhoff, M. & Holmes, J. (Eds.). (2014). The handbook of language, gender, and sexuality – Second edition. Blackwell
• Klein, I. (1989). Tommaso Campanella's La Città del Sole: Topography and and Astrology, Brigham Young University, Faculty Publication
• Leonardi, V. (2007). Gender and Ideology in Translation: Do Women and Men Translate Differently? A Contrastive Analysis from Italian to English. New York: Peter Lang. https://doi.org/10.3726/978-3-0351-0545-2
• Sakeviç, V. (2005). Çto bılo posle zapreta aborta v 1936 godu. Naseleniye i Obşestvo, 221-222. URL: http://www.demoscope.ru/weekly/2005/0221/reprod01.php#_FNR_1 Santaemilia, J. (Ed.). (2005). Gender, Sex and Translation. The Manipulation of Identities. St. Jerome
• Simon, S. (1996). Gender in Translation: Cultural Identity and the Politics of Transmission. London. New York: Routledge. https://doi. org/10.4324/9780203202890
• Toury, G. (2004). Çeviri Normlarının Doğası ve Çevirideki Rolü, Çev. Arzu Eker. M. Rifat (Yay.Haz.), Çeviri Seçkisi-2, Çeviri(bilim) Nedir? Başkasının Bakışı içinde (ss. 233-256). Dünya.
• von Flotow, L. (1997). Translation and Gender. Translating in the ‘Era of Feminism’. Manchester. Ottawa: St. Jerome Publishing & University of Ottawa Press