Seçme Hikâyeler Hacivat ve Karagöz eserinin İngilizce çevirisi üzerine bir çalışma

Year 2021, Issue: Ö9, 552 - 574, 21.08.2021

Burcu Yaman

https://doi.org/10.29000/rumelide.984847

Abstract

Geleneksel tiyatromuzun en güzel örneklerinden olan “Karagöz Gölge Oyunu” Türkiye’nin UNESCO somut olmayan kültürel miras listesinde yer alan kültürel zenginliklerinden biridir. Bu değerlerin gelecek kuşaklara aktarımı hem genç neslin bu değerleri tanıması hem de kültürlerarası diyaloğun ve etkileşimin sağlanması açısından büyük önem taşımaktadır. Bunun en etkili yollarından biri de yeni ürünlerin ortaya çıkartılması, çevirileri ve çevirilerinin sahnelenmesi yoluyla dünya dolaşımının sağlanmasıdır. Muhavere yazımı bu alanda yapılan en önemli çalışmalardan biridir. Fakat yazılan oyunların çevirilerinin çok az olması ve yabancı dilde çok az sayıda oyun sahnelenmesi kültürel ve kültürlerarası sürekliliğin sağlanmasını engelleyen faktörlerin başında gelmektedir. Bu bağlamda çevirmen ve çevirmen adaylarına önemli görevler düşmektedir. Karagözün yarattığı, mizah, eğlence ve gölge oyunu geleneğinin başka kültürlere en iyi şekilde aktarılması gerekmektedir. Bu çalışmada Profil yayıncılığa ait Selected Stories of Hacivat and Karagöz adlı eser Katharina Reiss’ın çeviri eleştirisi yaklaşımı doğrultusunda kaynak metinle karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Yapılan inceleme neticesinde kültürel öğelerin aktarımında zorluklar yaşandığı ve özellikle tekerleme, bilmece yapılarında yer alan mizahi etkinin hedef kültürde sağlanamadığı gözlemlenmiştir. Bu problemler için yaratıcı metin uyarlaması doğrultusunda öneriler sunulmuştur. Bu kapsamda yapılan çalışmalardan örnekler verilmiştir. Çalışmanın çevirmen ve çevirmen adaylarına, Karagöz gölge oyununun çevirilerine ve bu yolla sürekliliğinin ve dünya dolaşımının sağlanmasına ve kültürlerarası diyaloğa katkı sunacağı düşünülmüştür.

Keywords

Çeviri, Gölge Oyunu Karagöz, Katharina Reiss’ın çeviri eleştirisi yaklaşımı, yaratıcı metin uyarlaması

A study on the English translation work Selected Stories of Hacivat and Karagöz

Abstract

Karagöz shadow theatre is one of the cultural values placed in the list of Turkey’s Intangible Cultural Heritage UNESCO. The transfer of these values to future generations is important both interms of introducing them to youngers and ensuring intercultural dialogue. One of the most effective way of this is to translate and stage these plays to provide their circulation. First step is rewriting conversations. But the number of these studies are few and also the translations and staging of the plays are few. This is one of the leading factor that prevents the cultural sustainability. Thus translators have some important tasks. The tradition of humour, amusement and shadow theatre should be transferred in the best way. In this study the work titled Selected Stories of Hacivat and Karagöz by Profil publishing has been analyzed through Katharina Reiss’ criticism approach. The results showed that there were some difficulties in the transferring of the cultural elements and It was observed that the effect in the source text could’nt be provided in the target text in the translations of riddles and tongue twisters. For this problems some suggestions have been made through the transcreation. In this context some examples have been presented. The study aims to contribute to translations of Karagöz, ensuring their sustainability through written texts and staging and intercultural dialogue.

Keywords

Translation, Shadow theatre Karagöz, Katharina Reiss’ translation criticism approach, transcreation

References

• Anamur, H. (2000). Beş Düzeyli Nesnel Çeviri Yöntemi ve Uygulama Örnekleri: Çeviri Eleştirisi, Ankara Üniversitesi Tömer Bursa Şubesi: 121-130.
• And, M. (2004). Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi. İletişim.
• Aykaç, O. (2016). Karagöz ve Hacivat: Başkaldırı ve İtaatin Yansımaları. SEFAD. (36), 611-618.
• Gaballo, V. (2012). Exploring The Boundaries of Transcreation in Specialized Translation. ESP Across Cultures 9.
• Gerçek, S. N. (1942). Türk Temaşası / Meddah Karagöz Orta Oyunu. İstanbul.
• Gökcan, M. (2016). Küşteri Meydanında Zaman Yolculuğu Geçmişten Günümüze Karagöz Oyunlarının Toplumsal Boyutu. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. ÖS. III:83-92.
• Haleva, B. (2001). Orhan Veli Kanık’ın Şiir ve Tiyatro Çevirilerinin Kuramsal Açıdan İncelenmesi. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi. YLT.
• _______. (2011). Tiyatro Çeviri Bağlamında Bernard- Marie Koltes Oyunlarının Türkiye’deki Dolaşımı, Doktora Tezi
• Hınçer, İ. (1959). Gölge Oyunlarının ve Karagöz’ün Doğuşu. Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 5 (119), s.1931-1932.
• Jacob, G. (1925). Geschicte des Schattenheaters im Morgen und Abendland, Hannıver.
• Koller, W. (1997). Einführung in the Übersetsungswissenscahft Weisbaden: Francke Verlag.
• Kudret, C. (1969). Karagöz. Cilt I. Bilgi. .......................
• Kutlay, Y. S. (2020). Çeviribilimde Çeviriyaratımı Konumlandırmak. RumeliDE Journal of Language and Literature Studies. 18 (March): 688-698). DOI: 10.29000/rumelide.706483
• Maral, N. (2010). Tiyatro Metin Çevirilerinde Çeviri Sorunları. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Munday, J. (2001). Introducing Translation Studies. Theories and Applications. Routledge.
• Mutlu, M. (1995). Karagöz. Tiyatro Araştırmaları Dergisi. 12(12), 53-63. https://doi.org/10.1501/TAD_0000000197
• Martin, M. M. (2020). Transcreation as a Way to Promote Employability in Translation Training: Adding Value to Translation Training. Hermes- Journal of Language and Communication in Business no: 60: 125-139.
• Oral, Ü. (2009). Turkish Shadow Play Karagöz. Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism.
• ________. (2019). Karagöz-Hacivat Muhavereleri. Kitabevi.
• Öztürk, S. (2006). Co-Opted: Turkish Shadow Theatre of The Early Republic (1923-1945). Asian Theatre Journal. 23(2): 292-313. doi: 10.1353/atj.2006.0027
• Pedersen, D. (2014). Exploring the Concept of Transcreation-transcreation as ‘more than translatşon’? Cultus: The Journal of Intercultural Mediation and Communication. Volume 7: 57-71. Reiss, K. (2014). Translation Criticism: The Potentials and Limitations. (Translated. Erroll F. Rhodes). Routledge.
• Sakaoğlu, S. (2011). Türk Gölge Oyunu Karagöz. Akçağ.
• Soytürk, I. (1999). Anadolu Binbir Renk: Karagöz ve Hacivat. (Çev. Yelda Diker &Andrea Dillon-Körner). Filiz.
• Tietze, A. (1977). The Turkish Shadow Theatre and Puppet Collection of the L. A. Mayer Memorial Foundation. Berlin Gebr. Mann Verlag.
• Türkyılmaz, D. (2013). Karagözü Yeniden Hayata Katmak Üzerine Bazı Öneriler. Gazi Türkiyat Bahar. 12: 51-58.
• Üstün, Z. (2007). Seçme Hikâyeler Hacivat ve Karagöz. Profil.
• _______ . (2007). Selected Stories of Hacivat and Karagöz. (Çev. Havva Aslan). Profil.
• Yılmaz, F. & Taşkın, M. (2014). Hacivat Karagöz Oyunları ile Türkçe’nin Yabancı Dil Olarak Öğretimi ve Kültür Aktarımı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. Yıl:2 Sayı: 5: 270-288. Zeytinkaya, D. (2018). Tiyatro Çevirisi Sürecinde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 11(59).