Çam sakızı ozan armağanı kırk türkü: Yaşar Miraç’ın Trabzonlu Delikanlı adlı şiir kitabı üzerine inceleme

Year 2023, Issue: 32, 604 - 623, 21.02.2023

Gülşah Şişman

https://doi.org/10.29000/rumelide.1252815

Abstract

1953 Trabzon doğumlu Yaşar Miraç, ilkokul, ortaokul ve liseyi Trabzon’da okuduktan sonra 1972 yılında hem çalışmak hem de yüksek öğrenim görmek amacıyla Almanya’ya gider. Orada bulunduğu on beş ay boyunca kaçak işçi olarak çalışır. Öğrenim olanağı bulamadığı için 1974’te Türkiye’ye dönen şair Ankara’da öğrenciliğe başlar. Miraç’ın ilk yapıtı olan ve 1979’da yayımlanan Trabzonlu Delikanlı’daki şiirlerin ilk yazılış tarihi 1971’dir. Şairin, “ışıklı bir su gibi akacak şiire doğru aranışımın ilk adımları” şeklinde nitelediği bu şiirlerin en dikkat çekici yanı bölgenin folklorundan beslenmesi, folklor ögelerinin toplumcu bir yorumla söze dönüştürülmesidir. Trabzon’un Çan, Uzunsokak, Çömlekçi, Yomra, Moloz, Faroz, Yoroz gibi mekânlarının yataklık ettiği; balıkçılık başta olmak üzere çöpçülük, at arabacılığı, bekçilik, bakkal, kahvecilik, sokak satıcılığı, seyyar satıcılık, marangoz gibi meslek gruplarına yer verilen; insanların gündelik yaşamlarından, aşklarından, sevdalarından, ayrılık acılarından, yoksulluklarından, geçim mücadelelerinden kesitler sunulan ve çın kesil-, evetle-, levin levin dön-, dönel, kugar, zırgan, koytak, karayemiş, kıran, haçan, misir gibi yöreye özgü sözcükler ve deyişlerle bezenmiş şiirler bu yönüyle özgün bir yaşam ve kültür deneyine dayalıdır. Bu çalışmada Yaşar Miraç’ın Trabzonlu Delikanlı adlı şiir kitabında yer alan ve türkü-şiir formunda yazılmış kırk adet şiiri incelenecektir. Şiirlerde geçen mekânlar, kişiler ve olaylardan hareketle bölgenin yoğun ve özgün yaşam kültürü ortaya konacak; Trabzon yöresinin etkili olduğu dil ve üslûp özellikleri tespit ve tahlil edilecek; şiirlerin izleksel arka planından hareketle kavram haritası çıkartılacaktır.

Keywords

Yaşar Miraç, Trabzon, Şiir, toplumcu gerçekçilik, dil ve üslûp

Forty poems as small gift from a poet: a review on Yaşar Miraç’s poetry book named Trabzonlu Delikanlı

Abstract

Yaşar Miraç, born in 1953 in Trabzon, goes to Germany in 1972 to both work and pursue higher education, after studying primary, secondary and high school in Trabzon. He works as an illegal worker during his fifteen months there. Returning to Turkey in 1974 because he could not find the opportunity to study, the poet begins studentship in Ankara. The first writing date of the poems in Trabzonlu Delikanlı, which is Miraç's first work and published in 1979, is 1971. The most striking aspect of these poems, which the poet describes as "the first steps of my search for a poem that will flow like a luminous water", is that they are fed from the folklore of the region and that folklore elements are transformed into words with a socialist interpretation. Poems, which are based on an original life and culture experience, set in the venues of Trabzon such as Çan, Uzunsokak, Çömlekçi, Yomra, Moloz, Faroz, Yoroz; include occupational groups such as fishery, scavenge, horse-drawn carriage, wordership, grocery, coffee house owner, street trading, peddler, carpenter; present slices from people's daily lives, loves, separation pains, poverty, and struggles to make a living; have local words and expressions such as çın kesil-, evetle-, levin levin dön-, dönel, kugar, zırgan, koytak, karayemiş, kıran, haçan and misir. In this paper, forty poems of Yaşar Miraç written in folk song-poem form in his poetry book named Trabzonlu Delikanlı will be examined. Based on the places, people and events mentioned in the poems, the intense and original life culture of the region will be revealed, and the language and style features of the Trabzon region will be determined.

Keywords

Yaşar Miraç, poem, social realism, language and style, Trabzon

References

• Aksan, D. (1995). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili. İstanbul: Beta Yayınları.
• Armağan, B. (2019). Türk Romanında İşçiler. Basılmamış Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Çetin, N. (2009). Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Yayınları.
• Doğan, M. H. (1980). Şiir-Türkü-Folklor İlişkileri Üzerine Düşünceler. Milliyet Sanat Dergisi, 2, 20-21.
• Eliuz, Ü. (2009). Orhan Kemal ve Romancılığı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Eliuz, Ü. ve Armağan, B. (2020). Türk İşçi Romanlarında Öğretici/Rol Modeller ve Bilinçlenme Sürecine Katkıları. 5th International Scientific Research E-Congress Bildiriler Kitabı, 471-476.
• Eren, G. (2019). Marksist Sanat Anlayışı. GSED, 42, 107-117.
• Ertuş, A. (2020). Toplumcu Gerçekçi Türk Şiirinde Geleneksel Algıda Kadın. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:30, Sayı:2, 43-60.
• Kacıroğlu, M. (2016). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında (1923-1940) Toplumcu-Gerçekçi Edebiyat Tartışmaları. ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, I/2, 27-71.
• Miraç, Y. (1979). Trabzonlu Delikanlı. İstanbul: Sanat Emeği Yayınları.
• Öksüz Güneş, E. (2021). Kemal Özer’in Şiirlerinde Aşkın Görünümleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10/4, 1345-1360.
• Özünlü, Ü. (1997). Edebiyatta Dil Kullanımları. Ankara: Doruk Yayınları.
• Sağır, A. (2016). Söyleşi: O Lacivert Ülkeye Kaçan Şair. Erişim Linki: https://www.birgun.net/haber/o-lacivert-ulkeye-kacan-sair-112055 (e.t. 20.04.2022).
• Tekin, Y. (2002). Türkiye’de İlk Sosyalist Hareket “İştirak Çevresi”nin Sosyalizm Anlayışı Üzerine Bir Değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57, 4, 171-184.
• Tural, S. (2019). Toplumcu Edebiyat Bağlamında Eleştirel Gerçekçiliğin Türk Edebiyatına Uygulan(ama)ması. RumeliDE Journal of Language and Literature Studies, 15, 160-166.
• TDK. (2009). Türkiye Halk Ağzından Derleme Sözlüğü C.I-VI. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TDK. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk, H. (2018). Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü Yaşar Miraç Maddesi. Erişim Linki: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yasar-mirac (e.t. 24.04.2022).