Hikâyet-i Nuşirevân: An example of new prosaic advisroy

Year 2023, Issue: 32, 723 - 739, 21.02.2023

Salih Özyurt

https://doi.org/10.29000/rumelide.1252835

Abstract

Nuşirevân, the Sassanid ruler who ruled with his justice, is one of the rare historical figures who brought his fame from this justice to the forefront with works that blend wisdom and aphorisms. Numerous works have been written on this subject in which moral virtues make his justice explicit. Today, these are coming to light, transferring the qualities brought from the literary aspect of Persian poetry to classical Turkish poetry and paving the way for its enrichment. The work we deal with in this study is a prose work that enriches this field with wisdom and aphorisms and is clearly translated from Persian. The work, which was copied in 1274 and which contains many features of Old Anatolian Turkish, was written in an extremely simple language despite the density of Persian and Arabic words. It is an advice containing wise and moral words that Nuşirevân requested through question and answer from the scholars and virtuous people in his assembly. The work, which includes 60 questions and 60 answers, was introduced to the scientific world for the first time with this article. This work is important in that it deals with the concept of justice with important moral values that appeal to all segments of society. The work, with its qualities that will be a guide for future generations, is a set of religious-moral-universal values. With this work unearthed, the wise superiority of a universal moral understanding will be revealed to the pendnâme culture.

Keywords

Nuşirevân, justice, ask-answer, morality, wisdom

Hikâyet-i Nuşirevân: Yeni bir mensur nasihatnâme örneği

Abstract

Adaletiyle hükmetmiş Sasani hükümdarı Nuşirevân, bu adaletinden gelen şöhretini hikmet ve vecizelerle harmanlayan eserlerle ön plana çıkan nadide tarihi şahsiyetlerdendir. Bu konuda onun adaletini, ahlaki faziletlerin belirginleştirdiği sayısız eser yazılmıştır. Günümüzde bu eserler, gün yüzüne çıkmakta, Fars şiirinin edebi çehresinden getirdiği nitelikleri klasik Türk şiirine de aktarmakta, onun zenginleşmesine ön ayak olmaktadır. Bu makalede ele aldığımız eser de bu alanı hikmet ve vecizelerle zenginletiren ve Farsça’dan tercüme edildiği açıkça belli olan mensur bir eserdir. 1274 yılında istinsah edilen ve Eski Anadolu Türkçesi’nin pek çok niteliğini barındıran eser, Farsça ve Arapça kelimeler ile zengilşetirilse de eser, sade bir dille yazılmıştır. Eser, Nuşirevân’ın meclisinde yer alan âlim ve faziletli kimselerden soru-cevap yoluyla talep ettiği hikmetli, ahlaki sözleri içeren bir nasihatnâmedir. 60 sual ve 60 cevabın yer aldığı eser, ilk kez bu makale ile bilim âlemine tanıtılmıştır. Bu eser, adalet kavramına, toplumun her kesimine hitap eden önemli ahlaki değerlerle eğilmesi yönüyle önemlidir. Gelecek nesiller için de rehber olacak nitelikleriyle eser, dini-ahlaki-evrensel değerler manzumesi olarak görülebilir. Gün yüzüne çıkarılan bu eserle pendnâme kültürüne, evrensel, bir ahlak anlayışının hikmetli üstünlükleri ortaya koyulmuş olacaktır.

Keywords

Nuşirevan, adalet, susal-cevap, ahlak, hikmet

References

• Albayrak, N. (1995). Nuşîrevân. İslam Ansiklopedisi (Cilt 11, s. 255-256) içinde TDV.
• Armutlu, S., Sevimli, E. (2022a). Divan Şiirinde Haz Zevkin Klasik Ötesi İfadesi, Erzurum: Fenomen Yayınevi, ISBN No : 978-625-7351-27-0.
• Koşik, H.S. (2013). Nûşirevân-ı Âdil’in Hikmetlerini İçeren Mensur Bir Nasihat-Nâme. Sosyal Bilimler Dergisi, 35, 135-144.
• Mermer, A., Deniz, S., Bayram, Y., Koç Keskin, N., Alıcı, L., Eflatun, M. (2013). Eski Türk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Nizamülmülk (1998). Siyasetname (Çev. Nurettin Bayrutlugil). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Sevimli, E. (2021c). Beşerî aşk bağlamında gazel felsefesini yeniden düşünmek. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 27, 491-537.
• Özerol, N., Sevimli, E. (2022). Klasik Türk Edebiyatında Öteki. (Ed. Adnan Oktay). Taşranın Entelektüel Yüzü: Derviş (187-224), Ankara: Çizgi Yayınevi. ISBN No : 978-605-196-809-4.
• Ulaş, T. (2013). İslam Kaynaklarına Göre Nuşirevan. History Studies. 5/5.: 225-252.
• Tafazülî, A. (1995). Nuşîrevân. İslam Ansiklopedisi (Cilt 11, s. 255) içinde TDV.
• Yeniterzi, E. (2006). Ahmed-i Dâî’nin Vasiyyet-i Nûşirevân Adlı Mesnevisi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi: 19, 1-25.