Arapçada bulunan Türkçe verintiler

Year 2023, Issue: 32, 1126 - 1137, 21.02.2023

Ahmet Adıgüzel

https://doi.org/10.29000/rumelide.1252861

Abstract

Türklerin Araplar ile olan ilişkileri Talas Savaşı ile resmen başlamış oldu. Fakat bu savaş öncesinde elbette iki milletin ilişkileri bir şekilde olmuştur. Bu savaş Türk ve İslam tarihi açısından oldukça önemlidir, çünkü bu iki büyük milletin Talas ile başlayan ilişkisi güçlenerek ve gelişerek günümüze kadar süregeldi. Türk milletinin siyasi ve askeri başarı ve deneyimini keşfeden Arapların Türklere olan güveni artınca devletin üst düzey kademelerine Türk siyasetçileri ve komutanları getirdiler. Böylece karşılıklı etkileşim hızlandı. Bu süreçte Türkler arasında da İslamiyet hızla yayılmaya başladı. Bu durumdan dolayı da Türk boyları batıya yöneldiler. Akın akın gelen boylar Türk siyasi ve askeri yöneticilerin gücüne güç katarak onların siyasi ve askeri manevralarına önemli katkılar sundu. Böylece Arap devleti olan Abbasilerin devlet yönetimi yani hükümeti adeta Türklerin elindeydi. Siyasi ve askeri başarılarından dolayı Arapların Türklere olan saygınlığı geçen her gün artarak devam ediyordu. Doğal olarak bu itibar Türk diline ve kültürüne de yansıdı. Türkçeden Arapçaya öncelikle siyaset ve askeriye ile ilgili olarak pek çok ek, kelime ve ifade ödünçlendi. Büyük Selçuklu Devletinin kurulması ve Türklerin Anadolu’ya yerleşmeye başlamasıyla artık iki millet iç içe yaşamaya başlayarak ödünçlemede doğal süreç hızla artarak devam etmeye başladı. Özellikle Irak ve Bilâd-ı Şam’da süregelen bu durum Osmanlı’nın Arabistan ve Afrika’yı fethetmesiyle etkileşim en üst düzeye çıktı. Bu etkileşim Mısır’da bir adım daha ilerde oldu çünkü Mehmet Ali Paşa ve sonrasındaki süreçte Türk dili ve kültürü burada çok güçlü bir ivme kazandı. Böylece artık sadece siyasi ve askeri değil sosyal yaşamın her alanıyla ilgili iki dil arasında önemli ve ciddi etkileşimeler gerçekleşti. Bu çalışmada Türkçenin Arapçaya olan etkisi, Türkçe verintiler ve Türkçe yoluyla Arapçaya geçen yabancı ödünçlemelere yer verildi. Türkçeden Arapçaya Türkçe ek, kelime ve ifade ödünçlenmenin yanı sıra Türkçe tekil kelimeler Arapça gramer kurallarına göre çoğul yapılarak kullanılmaya başlandı: ovâd (اواض): “odalar” < oda “oda”, bey (بکوات) < beg+vât “beyler”, (Mısır ve Bilâd-ı Şam) gibi. Ayrıca Arapça kelimelere, Türkçe isimden isim yapım eki -ci/-ci eki getirilerek yeni kelimeler yapılmıştır. Bunun yanı sıra Farsça ve pek çok Avrupa dilinden Türkçeye Türkçeden de Arapçaya ödünçlemeler gerçekleşmiştir. Semavi bir din olan İslamiyet’in dili olan Arapça doğal olarak kendisine tabi olan tüm milletlerin dilini önemli ölçüde etkiledi. Buna karşın siyasi ve idari gücü olan Türk milleti ve onun dili olan Türkçe önemli ölçüde Arapçayı etkileyerek Arap devletlerinde günümüzde de saygınlığını sürdürmektedir.

Keywords

Türkçe, Arapça, Bilâd-ı Şam, verintiler, etkileşim

Turkish datas which find in Arabic

Abstract

The relationship of the Turks with the Arabs officially started with the Battle of Talas War. Certainly, before this war the relationship between the two nations were in some way. This war is very important in terms of Turkish and Islamic history. The relationship of these two great nations which started with Talas War, continued by getting stronger and developing. Discovering the political and military success and experience of the Turkish nation Arabs' trust in the Turks increased, they brought Turkish politicians and commanders to the highest echelons of the state. Thus,mutual interaction accelerated. In this process, Islam began to spread rapidly among the Turks. Because of this situation, the Turkish tribes headed to the west. Most of the tribes added power to power of Turkish political and military rulers and made significant contributions to their political and military maneuvers. Thus, the state administration of the Abbasids which was an Arab state namely government was almost in the hands of the Turks. Thanks to the political and military achievements of the Turks,the respect of the Arabs to the Turks was increasing day by day. Naturally, this reputation was also reflected to Turkish language and culture. Many affixes, words and expressions were borrowed from Turkish to Arabic,primarily related to politics and military. With the establishment of the Great Seljuk stated and the Turks starting to the settle in Anatolia, the two nations began to live together and the natural process of borrowing began to continue rapidly. Especially, this situation which continued in Iraq and Bilâd-ı Damascus, brought the interaction to the highest level with the Ottoman conquest of Arabia and Africa. This interaction was one step ahead in Egypt because Mehmet Ali Pasha and in the following process, Turkish language and culture gained a very strong momentum.Thus, important and serious interactions took place between the two languages which concern not only political and military but also all areas of social life. In addition to borrowing Turkish affixes, words and expressions from Turkish to Arabic, Turkish singular words began to be used by making them plural according to Arabic grammer rules. For instance: Ovâd (اوض): “rooms”

Keywords

Turkish, Arabic, Bilad-ı Damascus, quotes, ınteraction

References

• Alyılmaz, S. (2018). Türkçede Birden Fazla Anlam Ögesiyle (Sentaktik Yolla) Kavramların İşaretlenmesi. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi. 1(3), 11-25.
• Clauson, G, S. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth – century Turkish, Oxford.
• Baykurt, C. (2009). Cami Baykurt’un Anılarıyla Son Osmanlı Afrika’sında Hayat (Çöl İnsanları, Sürgünler ve Jön Türkler). ( Haz.) Arı İnan, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• Demir, M. (20018). Arapça'dan Osmanlıca'ya Geçen Sözcüklerin Anlamsal Açıdan İncelenmesi 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum / Education And Society In The 21st Century Cilt / Volume 7, Sayı / Issue 19, Bahar / Spring, Araştırma Makalesi / Research Article, Sayfa/Page: 125-137
• Develioğlu F. (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Sözlük, 14.bs, Ankara.
• Doğruer, B. E. (2018). Türkçedeki İki Alıntı Sözcük Ceviz ve Koz Üzerine, Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018, p. 147-156 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.12961 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
• Emil Hanne El Kusus El Helse (2019). Ürdün Lehçesinde Yabancı Kelimeler Sözlüğü, Dar Verd El Ürdüniyye, Amman
• Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basım Evi.
• Ergin, M. (2002). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım Dağ.
• Gabain, V. A. (1942). Eski Türkçenin grameri. Berlin.
• Hammer, J., V. (2014). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (2 cilt), İlgi Kültür Sanat Yay, İstanbul
• İlter, A. S. (1936). Şimali Afrika’da Türkler, İstanbul
• İmer, K. ; Kocaman, A. ; Özsoy, S. (2011), Dilbilim Sözlüğü, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• İnalcık, H. (2022). Kısa Osmanlı Tarihi- Osmanlı İmparatorluğu Tarihine Kuşbakışı, Kronik Yay., İstanbul.
• İşler, E., ve Özay, İ. (2011). Türkçe-Arapça Kapsamlı Sözlük, Fecr Yay., Ankara
• Karaağaç, G. (2021). Türkçe Verintiler Sözlüğü, Türk Dil Kurumu yay., Ankara
• Kerimoğlu, C. (2014). Genel Dilbilime Giriş, Pegem Akademi, Ankara.
• Kolektif (2018). İslam Medeniyeti Tarihi, Grafiker Yay., Ankara
• Mutçalı, S., (2015). Arapça-Türkçe Sözlük, Dağarcık Yay., İstanbul
• Neccār, Muhammed Ṭayyibî, “el-Lugatü’l-ʿArabiyyetü’l-Muʿâsıra”, Muḥâḍaratü Celseti’l-Mücemmaʿ, 247-251.
• Ruedy, J.D. (2005). Modern Algeria: The Origins and Development of a Nation. Indiana University Press.
• Khalidi, R. (1991). The Origins of Arab Nationalism. (Ed.) Lisa Anderson, Columbia University Press.
• Tarama: XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü, c.1-8, (1965-1977), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Tietze, A. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı, C.I A-E, Simurg Yayınları, İstanbul-Wien.
• Türk Dil Kurumu (1988). Türkçe Sözlük I-II Türk Dil Kurumu, Ankara.
• Türk Dil Kurumu (1963-1982). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-XII, Türk Dil Kurumu, Ankara.
• Yaşar, A. ( 1996). Arapça’nın Temel Kuralları: Sarf-Nahiv, II. bs., Anadolu Matbaacılık, İzmir
• Yorulmazoğlu, E. (2021). İslamiyet’ten Sonra Türkler, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• Zinkeisen, J. W. (2019). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (7 cilt), Yeditepe Yayınevi, İstanbul.