Görünür mürekkebin görünmez hikâyesi: Mürekkebin alımlanışı üzerine tarihsel ve eleştirel bir düşünme

Year 2023, Issue: 34, 298 - 311, 22.06.2023

Atiye Gülfer Gündoğdu

https://doi.org/10.29000/rumelide.1316147

Abstract

Bu çalışma, tarihsel gelişimi içinde gündelik hayat ve bilhassa edebi üretimin önemli nesnelerinden biri haline gelen mürekkep üzerinde durmayı amaçlar. Anlam arayışı ve yorumlama çabası içindeki okurun kendisi ile kurduğu zorunlu ilişki üzerinden mürekkebin kendi azalırken anlam çoğaltan dünyasını ele alır. Renkli ve gizemli terkibi ile nesneler tarihi arasında özel bir yer edinen mürekkebin hikâye kurucu bir nesne olarak etrafında oluşan çeşitli anlatılara yer verilirken tarih boyunca nasıl alımlandığının eleştirel bir analizi yapılır. Buna göre, sepyadan e-mürekkebe, kabuklu deniz hayvanlarından üretilen mürekkeplerden egzos dumanından üretilen çevreci mürekkeplere kadar mürekkebin zamanın ruhuna göre her dönemde bileşenlerini yenilemeye devam ettiği vurgulanır. Mürekkebin anlamının belli bir zamana ve mekana ait nostaljik bir nesne olarak sınırlandırılma sorunu üzerinde durulur. Yazı ayrıca, mürekkep tarihinde önemli bir yeri bulunan gizli (görünmez) mürekkeplerin, görünür mürekkeplerin metaforu olarak okunabileceği önerisini taşır. Behçet Necatigil’in “Filigran” şiiri üzerinden ele alınmaya çalışıldığı gibi, kendisine ancak ısı ve ışık yaklaşıldığında okunur hale gelen gizli/görünmeyen mürekkep gibi, okurun ışığı ve sıcaklığıyla buluşmayan diğer mürekkepler de görünmez kalır. Bununla birlikte mürekkebin kan, gözyaşı, süt (beyaz mürekkep) gibi başka sıvılarla ilişkilendirilmekten ziyade bizatihi mürekkep olarak onu yorumlayan okur için taşıdığı anlam ön plana çıkarılır. Ardında bir iz bırakan olarak mürekkebin yorumlanma hikâyesi, bir okur olarak insanın anlam arayış hikâyesi sürdüğü müddetçe devam eder.

Keywords

Mürekkep, gizli (görünmez) mürekkep, edebi üretim, nostalji nesnesi, okurun ışığı ve sıcaklığı

References

• Acar, M. Ş. (2011). Osmanlı’da Günlük Yaşam Nesneleri. İstanbul: YEM Yay.
• Ahmet Haşim (2005). Frankfurt Seyahatnamesi, Üç Eser. Mehmet Kaplan (Haz.). İstanbul: M.E.B.
• Barbéris-Grasser, M. A. (1993) Thema Larousse-Tematik Ansiklopedi. c. V., İstanbul: Milliyet Yay.
• Bekiroğlu, N. (2010). Mor Mürekkep. İstanbul: Timaş.
• Beşir Fuad. (1989). İlk Türk Materyalisti Beşir Fuad’ın Mektupları. C. Parkan Özturan (Haz.). İstanbul: Arba Yay.
• Blanck, H. (2017). Antikçağda Kitap. Zehra Aksu Yılmazer (Çev.). İstanbul: Alfa.
• Blanco Cesteros, M. (2021). “Written in Blood? Decoding Some Red Inks of the Greek Magical Papyri”, Traces of Ink: Experiences of Philology and Replication. Raggetti, Lucia (Haz.). Brill: Leiden/Boston, 33-56.
• Cixous, H. (1976) The Laugh of the Medusa. Keith Cohen ve Paula Cohen (Çev.ler). Signs, C. 1, S. 4, Summer, 875-893.
• Davids, T. (1860) The History of Ink: Including its Etymology, Chemistry, and Bibliography. New York: T. Davids & Co.
• Derman, U. (1967). “Eski Mürekkepçiliğimiz”, İslam Düşüncesi Dergisi, S. 2, 97-112.
• Derman, U. (2006) “Mürekkep”, TDV İslam Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 46-47.
• Derrida, J. (2014). Platon’un Eczanesi. Zeynep Direk (Çev.). İstanbul: Pinhan Yay.
• Eco, U. (1999). Gülün Adı. Şadan Karadeniz (Çev.). İstanbul: Can Yay.
• Emiroğlu, K. (2013). Gündelik Hayatımızın Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Hızlan, D. (2001). “Mürekkep Mütemmim Cüz Değildir”, Hürriyet, 29 Temmuz. https://www.hurriyet.com.tr/murekkep-mutemmim-cuz-degildir-6900. Erişim Tarihi: 01.04. 2023.
• İleri, S. (1997). Sepya Mürekkebiyle Yazıldı. İstanbul: Oğlak Yay.
• Necatigil, B. (2009). Şiirler. Hazırlayanlar Ali Tanyeri ve Hilmi Yavuz (Haz.lar). İstanbul: YKY.
• Nietzsche, F. (2011). Böyle Buyurdu Zerdüşt. Murat Batmankaya (Çev.). İstanbul: Say Yay.
• Özönder, H. (2003). Ansiklopedik Hat ve Tezhip Sanatları Deyimleri Terimleri Sözlüğü. Konya: Sebat Yay.
• Pines, C. C. (1931). “The Story of Ink”. The American Journal of Police Science. C. 2, S. 4 (Temmuz Ağustos), 290-301.
• Raggetti, L. (2021). “Ordinary Inks and Incredible Tricks in al-ʿIrāqī’s ʿUyūn al-ḥaqāʾiq”, Traces of Ink: Experiences of Philology and Replication. Raggetti, Lucia (Haz.). Brill: Leiden/Boston, 154-191.
• Raggetti, L. (Haz.) (2021). Traces of Ink: Experiences of Philology and Replication. Brill: Leiden/Boston.
• Yahya Kemal Beyatlı. (2017). Çocukluğum Gençliğim Siyâsî ve Edebî Hatıralarım. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Yıldız, N. (2014). Eski Çağda Yazı Malzemeleri ve Kitabın Oluşumu. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Yıldız, N. (2003). Kalıntılar ve Edebi Kaynaklar Işığında Antikçağ Kütüphaneleri. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.