Biyografik metinlerin sosyal bilgiler ders kitaplarındaki yeri ve biyografi yazılarının sosyal bilgiler öğretiminde kullanılması

Year 2023, Issue: 34, 434 - 456, 22.06.2023

Ahmet Tokmak , Özkan Ginesar

https://doi.org/10.29000/rumelide.1316244

Abstract

Sosyal bilgiler dersi, bireyin yaşam boyunca ihtiyaç duyacağı becerileri kazanması ve toplum hayatına hazırlanması amacını taşıyan 4, 5, 6, ve 7. sınıf seviyesi düzeyinde okutulan bir derstir. Derslerin öğretim sürecinde kullanılan temel materyallerden biri derse ilişkin hazırlanan ders kitaplarıdır. Bu bağlamda ders kitaplarının öğrencilerin ilgisini çekecek şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Biyografi yazılarının konuyu somutlaştırması, öğrencinin dikkatini çekmesi ve anlatılan dönemin özelliklerini birçok yönüyle yansıtma fırsatı sağlamasından dolayı ders kitaplarında sıklıkla kullanıldığı görülmektedir. Bu çalışma; İlköğretim 4, 5, 6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında biyografik metinlere ne sıklıkla yer verildiğini belirlemek ve biyografi yazılarının sosyal bilgiler derslerinde ne şekilde kullanılabileceğini ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma nitel araştırma yöntemi ile yürütülmüştür. Araştırmanın amacına uygun olarak Eğitim Bilişim Ağı (EBA) platformu üzerinden ulaşılan 4, 5, 6, ve 7. sınıf sosyal bilgiler kitaplarının tamamı nitel bir veri analiz yöntemi olan doküman analizi ile incelenmiş, elde edilen veriler tablolar halinde sunulmuştur. Ayrıca biyografi yazılarının sosyal bilgiler öğretiminde kullanılmasına yönelik olarak örnek bir ders planı hazırlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre sosyal bilgiler ders kitaplarında biyografi içeriklerine ne sıklıkla yer verildiği belirlenmiş, bu kapsamda 264 farklı biyografik içerik tespit edilmiştir.

Keywords

Sosyal bilgiler, ders kitabı, biyografi

References

• Açık, İ., (2020). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde kültürel mirasa duyarlılık ve vatanseverlik değerlerinin biyografilerle öğretimi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Açıl, Ö., Güvenç, H., Hayta, A., ve Kılıç, S., (2019). 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Anı Yayınları.
• Arslan, E. (2022). Nitel araştırmalarda geçerlilik ve güvenilirlik. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 2022 Sayı 51: Özel sayı 1, 395-407. https://doi.org 10.30794/pausbed.1116878
• Ata, B., (2017). Sosyal bilgiler öğretiminde ölümardı [nekroloji] yazılarından (vefat ilanları, vefeyât [obıtuary] ve ihtisasat [eulogy]) yararlanma. Sosyal Biligler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar III (Ed. R. Turan, H. Akdağ), 116-129. Pegem Akademi https://doi.org 10.14527/9786052410073
• Azer, H., (2019). 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. EKOYAY Eğitim Yayıncılık.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (2), 368-388.: https://doi.org 10.31592/aeusbed.598299
• Barton, K., Levstık C. ve Lında S. (2004). The role of ındividual narratives in history education. teaching history for the common good. Mahwah, New Jersey London: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Baycanlar, S. Ç. (2005). Cahit Sıtkı Tarancı’nın ölümü ardından yazılanlar ve ölüm ardı (Nekrolojik) yazıları üzerine genel bir değerlendirme. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (2), 105-112.
• Bektaş, A. E., (2019). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Kullanılan Biyografilerin İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Biçer, H., (2019). Sosyal bilgiler öğretiminde biyografi kullanımının öğrencinin akademik başarısına ve derse karşı tutumuna etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• Bilici, I. (2014). Medya okuryazarlığı ve eğitimi. Nobel Yayıncılık.
• Dedeoğlu, H., Ulusoy, M. ve Alıcı, M. (2013). Çocuklar için hazırlanmış biyografik eserler üzerine bir içerik analizi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28 (2), 116-131.
• Doğangüzel, E. E., Güleç, H., Şahin, N. ve Yavuz, İ. (2020). 4. sınıf sosyal bilgiler çalışma kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Er, H. & Şahin, M. (2012). Sosyal bilgiler dersinde “biyografi” kullanımına ilişkin öğrenci görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10 (1), 75-96.
• Er, H. (2010). Sosyal bilgiler eğitimi kapsamında ilköğretim öğrencilerinin 'biyografi' kullanımına ilişkin görüşleri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Er, H., (2005). Sosyal bilgiler dersinde biyografi öğretimi: 'Atatürk'ün Hayatı' metninin analizi ve yeni bir tasarım. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Erdem, R., (2010). Sosyal bilgiler öğretiminde biyografi kullanımı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Evirgen, Ö.F., Özkan, J., Öztürk, S., (2018). 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Gültekin, G., Akpınar, M., Nohutcu, M., Özerdoğan, P. ve Aygün, S., (2018). 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Güney, T., (2017). Sanatçı biyografileri konusunun okul öncesi dönemde, öğrencilerin öğrenme süreçlerine etkisi ve etkinlik uygulama önerileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Harut, S. B., (2020). 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ata Yayıncılık
• Kara, İ., Tokmak, A. (2023). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünlerin kullanımı. Şahin H. & Saatçıoğlu F. M. (Ed.) Güncel Eğitim Bilimleri Araştırmaları Metodoloji, Araştırma ve Uygulama (s. 159-173). Lıvre De Lyon.
• Kaya, A., (2011). Biyografik eserlerin tarih öğretimine katkısı ve İkinci Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e uzanan sürecin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Kaymakçı S. ve Er, H. (2009), Sosyal Bilgiler Öğretiminde Biyografi Kullanımı. Sosyal Bilgiler Öğretimi. Safran, M. (Ed.), Ankara: Pegema Akademi.
• Kaymakçı, S. & Er, H. (2013). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı ve ders kitaplarında biyografinin kullanımı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (25), 198-224.
• Kemiksiz, Ö. (2018). Ortaokul Türkçe derslerinde biyografi türünün kullanımı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (12), 84-105. https://doi.org: 10.29000/rumelide.472754
• Keskin, Y. & Keskin, S. C. (2014). İlkokul (İlköğretim) sosyal bilgiler programlarında milli bilinç ve barış değerinin tarihsel serüveni. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 173 (173), 51-86.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (15), 170-189.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2020). 4. sınıf sosyal bilgiler çalışma kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Mims, P. J., Hudson, M. E., & Browder, D. M. (2012). Using read-alouds of grade-level biographies and systematic prompting to promote comprehension for students with moderate and severe developmental disabilities. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 27(2), 67-80.
• Oruç, Ş. (2009). Sosyal bilgiler 6. sınıf ders kitaplarında edebi ürünler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(2), 9-24.
• Oruç, Ş., Erdem, R. (2010). Sosyal bilgiler öğretiminde biyografi kullanımının öğrencilerin sosyal bilgiler dersine ilişkin tutumlarına etkisi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 215-229.
• Özcan, E. (2019). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersi tarih konularının aktif öğrenme modeliyle öğretilmesine ilişkin bir eylem araştırması. International Journal of Scholars in Education, 2(1), 58-74.
• Şahin, E., (2021). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Anadol Yayıncılık.
• Tokmak, A., Kara, İ. (2023). Sosyal bilgiler dersi yerel tarih öğretiminde öne çıkan temel beceriler. Kayalar F. (Ed.) Küreselleşen Dünyada Eğitim Bilimleri (s. 97-108). Duvar Yayınları.
• Turan, S., Karasu Avcı, E. & Faiz, M. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin disiplinlerarası yaklaşıma yönelik görüşleri. International Journal of Field Education, 6(1), 141-163. https://doi.org 10.32570/ijofe.725951
• Tutkun, Ö. F. (2010). 21. Yüzyılda eğitim programının felsefi boyutları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30 (3), 993-1016.
• Tüysüz, S. (2018). 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Tuna Matbaacılık
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri.
• Yıldırım, C., Kaplan, F., Kuru, H. Ve Yılmaz, M., (2018). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Yiğittir, S. & Er, H. (2013). Sosyal bilgilerde değer eğitiminde biyografi kullanımı. Milli Eğitim Dergisi, 43 (200), 200-219.