Göstergelerarası çeviri ışığında Katrina Perdikaki’nin adaptasyon kaymalarına bir örnek: Saku’l-Bambū

Year 2024, Issue: 38, 1537 - 1549, 21.02.2024

Şeyma Zeynep Solak , Murat Özcan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1439992

Abstract

Bu çalışmada, Kuveytli yazar Saûd el-San’ûsî’nin Saku’l-Bambū adlı eseri, aynı isimli Saku’l-Bambū dizi adaptasyonuyla karşılaştırılarak, Katrina Perdikaki’nin adaptasyon sınıflandırması bağlamında ele alınacaktır. Göstergelerarası çevirinin bir parçası olarak adaptasyon, yazılı-sözel dizgede yer alan bir metnin, görsel-işitsel ve sözel-sözel olmayan dizge kodlarına dönüştürülmesiyle gerçekleşmektedir. Bu yolla gerçekleşen bir aktarım, klasik çeviri stratejilerinden farklı olarak, daha devingen ve çok yönlü bir aktarımdır. Çünkü, yazının sunduğu sabit ve sınırlı anlamlılık; görsel-işitsel, sözel-sözel olmayan tüm kodların, ahenkli bir biçimde bir arada kullanıldığı, ekran-odaklı dizi ve film ürünlerine dönüştürülerek, çok daha geniş ve hareketli bir dizge ortaya koymaktadır. Katrina Perdikaki, söz konusu geniş ve hareketli anlamları belirleyebilmek için adaptasyon kaymaları modelini öne sürmüştür. Perdikaki, bir adaptasyonu inceleyebilmek için, onu bir anlatının vazgeçilmez ögeleri olarak kabul edilen dört gruba ayırmaktadır. Bunlar; kaynak eserdeki olay örgüsünün aktarım süreciyle ilgili olan “olay örgüsü”, anlatı parçalarının aktarımında kullanılan araçlarla ilgili olan “anlatı teknikleri”, anlatıda yer alan karakterler ve birbirleriyle olan ilişkilerini inceleyen “karakterizasyon” ve anlatının zamanı ve mekanının aktarımı üzerinde duran “zaman-mekan” (setting) şeklinde sınıflandırılmıştır. Söz konusu sınıflandırmadan yararlanılarak, bir roman dizi haline dönüştürülürken, yazılı-sözel kodların, sözel ve sözel olmayan görsel-işitsel kodlara aktarımıyla yaşanan adaptasyon kaymalarının tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Böylelikle adaptasyonu çeviri yönüyle ele alarak, yeteri kadar çalışma bulunmayan bu alanda, yeni çalışmalara bir örnek sunmak hedeflenmektedir.

Keywords

Göstergelerarası çeviri, adaptasyon, Katrina Perdikaki, Saku’l-Bambū

References

• Alsanousi, S. (2012). Saku’l-Bambū. Arab Scientific Publishers.
• Bastin, G. L. – Bandia, P.F. (2006).Charting the Future of Translation History. Canada: University of Ottawa Press.
• Baker, M., & SALDANA, G. (2009). Routledge Encylopedia of Translational Studies. London & New York: Routledge.
• Cattrysse, P. (2014) Descriptive Adaptation Studies: Epistemological and Methodological Issues. Antwerp and Apeldoorn: Garant.
• Göpferich, S. (2010). Handbook of translation studies (Vol. 1). Gambier, Y., & Van Doorslaer, L. (Eds.) John Benjamins Publishing. (374-375)
• Hutcheon, L. (2013) A Theory of Adaptation. 2nd edition. London and New York: Routledge.
• Jakobson, R. (1959). On linguistic aspects of translation. In On translation (pp. 232-239). Harvard University Press.
• Keskin, E. (2011). Göstergeler arası çeviri örneği olarak sinema uyarlamaları. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 3(12), 103-114.
• Milton, J. (2009) “Translation Studies and Adaptation Studies.” In A. Pym and A. Perekrestenko (eds) Translation Research Projects 2. Spain: Intercultural Studies Group, 51-58.
• Paget, D. (1999) “Trainspotting: speaking out.” In D. Cartmell and I. Whelehan (eds) Adaptations: From Text to Screen, Screen to Text. New York: Routledge, 128-140.
• Perdikaki, K. (2016). Adaptation as translation: Examining film adaptation as a recontextualised Act of Communication. PhD thesis. United Kingdom:University of Surrey.
• Ray, R. B. (2000) “The field of ‘Literature and Film’.” In J. Naremore (ed.) Film Adaptation.
• Remael, A. (2010). Handbook of translation studies (Vol. 1). Gambier, Y., & Van Doorslaer, L. (Eds.) John Benjamins Publishing. (12-17)
• Venuti, L. (2007) “Adaptation, translation, culture.” Journal of Visual Culture 6(1): 25-43.
• Vinay, J. and J. Darbelnet (1958) Stylistique Comparée du Français et de l’Anglais: Méthode de Traduction. Paris: Didier. Translated and edited by J.C. Sager and M.-J. Hamel (1995) as Comparative Stylistics of French and English: a Methodology for Translation. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
• Zabalbeascoa, Patrick. 2008. “The nature of the audiovisual text and its parameters.” In The Didactics of Audiovisual Translation, J. Díaz Cintas (ed.), 21–38. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.