Отношения Между Россией и Православным Константинопольским Патриархатом Во Время Первой Мировой Войны В Переписке Министерства Иностранных Дел Царской России

Year 2021, , 74 - 88, 31.12.2021

Eray Bayramol

https://doi.org/10.48068/rusad.1031048

Abstract

В результате реформ эпохи Танзимата в законодательство Турецкого государства были внесены многие изменения, улучшающие положение православных. Несмотря на это, православный Константинопольский Патриархат продолжал демонстрировать враждебность к Османской империи. Такое отношение Патриархата продолжалось в первый и второй конституционные периоды и сохранялось во время Первой Мировой войны, когда им без колебаний была затребована помощь враждебных Турции держав. Они использовали это в качестве инструмента для оказания давления на Османскую империю. Одним из таких государств, несомненно, была царская Россия, пытавшаяся, отстаивая права православных, вмешиваться во внутренние дела Турецкого государства. Российская империя нацелилась на Константинополь (Стамбул) и проливы и хотела использовать Патриархат в качестве противовеса Греции, также имевшей амбиции в отношении Стамбула. Грецию в этом поддерживали союзники России по Антанте. В этих обстоятельствах российский посол в Стамбуле М. Н. Гирс провел ряд встреч с Константинопольским патриархом. Во время этих встреч патриарх Герман V выдвинул некоторые требования к России: прекращение бойкота против греков, улучшение финансового положения Патриархата, надзор за реформами, которые должны быть проведены комиссией, сформированной русскими и британцами. В этом исследовании отношения между Константинопольским Патриархатом и царской Россией во время Первой мировой войны рассматриваются в свете дипломатической переписки Министерства иностранных дел Российской империи.

Keywords

История России, Первая Мировая Война, Константинопольский Патриархат, Россия, Османская империя

Relations Between Russia and the Greek/Orthodox Patriarchate of Istanbul at the First World War in the Correspondence of the Tsarist Russia Ministry of Foreign

Abstract

Despite many regulations and improvements made in the Tanzimat and Islahat edicts, the Greek Orthodox Patriarchate persisted to display a hostile attitude towards the Ottoman Empire. This attitude of the Patriarchate continued during the 1st and 2nd Constitutional Periods and extended to the First World War.
The Patriarchate saw the First World War as a great opportunity to realize its goals on the Ottoman Empire. To take advantage of this opportunity, they did not hesitate to demand the help of the Ottoman Empire and the hostile states. This attitude of the Patriarchate was used by European states as a tool to keep the Ottoman Empire under pressure. One of these states was undoubtedly Tsarist Russia. Russia was trying to intervene in the internal affairs of the Turkish State, claiming that the rights of the Orthodox subjects in the Ottoman State were usurped. The main reason why Russia approached the Istanbul Fener Greek/Orthodox Patriarchate's request for help was to keep the Greeks living under the roof of the Ottoman Empire away from the influence of Greece. Russia, which has targeted Istanbul and the Straits, wanted to use the Patriarchate as a counterweight against Greece, as it was aware of Greece's ambitions for Istanbul. Because Russia was aware of the sympathy of its allies for Greece and did not want Greece to be an alternative to Russia regarding Istanbul in the First World War. Within the framework of these activities, Girs, the Russian Ambassador to Istanbul, held a series of meetings with the Greek/Orthodox Patriarch of Istanbul. During these meetings, Patriarch Yermanos made some demands from Russia. Among their demands were the end of the boycott against the Greeks, the supervision of the improvements to be made by a commission formed by the Russians and the British.
In this study, the relations between the Greek Orthodox Patriarchate in Istanbul and Tsarist Russia during the First World War will be discussed in light of the diplomatic correspondence of the Tsarist Russian Ministry of Foreign Affairs.

Keywords

History of Russia, the First World War, Istanbul Greek/Orthodox Patriarchate, Russia, Ottoman State

Çarlık Rusya Dışişleri Bakanlığı Yazışmalarında Birinci Dünya Savaşı’nda İstanbul Rum/Ortodoks Patrikhanesi ile Rusya Arasındaki İlişkiler

Abstract

Tanzimat ve Islahat Fermanlarında, hakkında birçok düzenleme ve iyileştirme yapılmasına rağmen Rum Ortodoks Patrikhanesi Osmanlı Devleti’ne karşı ayrılıkçı tutum sergilemeye devam etti. Patrikhanenin bu tutumu I. ve II. Meşrutiyet yıllarında da devam ederek, Birinci Dünya Savaşı’na kadar uzandı.
Patrikhane Birinci Dünya Savaşı’nı, Osmanlı Devleti üzerindeki hedeflerini gerçekleştirmek için büyük bir fırsat olarak gördü. Bu fırsatı değerlendirmek için Osmanlı Devleti ile düşman olan devletlerin yardımını talep etmekten geri durmadı. Patrikhanenin bu tutumu Avrupalı devletler tarafından Osmanlı Devleti’ni baskı altında tutmak için bir araç olarak kullanıldı. Bu devletlerden biri de Çarlık Rusya idi. Rusya, Osmanlı Devleti’ndeki Ortodoks tebaanın haklarının gasp edildiğini öne sürerek Türk Devleti’nin iç işlerine müdahale etmeye çalışıyordu. Rusya’nın desteğini alan Patrikhane, tüm metropolitleri ve din adamlarıyla Osmanlı Devleti aleyhine faaliyetlerde bulundu. Rusya’nın, İstanbul Fener Rum/Ortodoks Patrikhanesi’nin yardım talebine olumlu yaklaşmasının esas nedeni Osmanlı Devleti çatısı altında yaşayan Rumları Yunanistan’ın etkisinden uzak tutmaktı. İstanbul ve Boğazlar üzerinde hedefleri olan Rusya, Yunanistan’ın İstanbul hakkındaki emellerinin farkında olduğu için Yunanistan’a karşı Patrikhaneyi bir denge unsuru olarak kullanmak istedi. Zira Rusya, müttefiklerinin Yunanistan’a olan sempatisinin farkındaydı ve Yunanistan’ın Birinci Dünya Savaşı’nda İstanbul konusunda Rusya’nın alternatifi olmasını istemiyordu.
Bu faaliyetler çerçevesinde Rusya’nın İstanbul Büyükelçisi Girs, İstanbul Rum/Ortodoks Patriği ile bir dizi görüşmeler gerçekleştirdi. Bu görüşmelerde Patrik Yermanos Rusya’dan bazı taleplerde bulundu. Bu talepler arasında, Rumlara yapılan boykotun son bulması, Patrikhanenin maddi durumunun iyileştirilmesi, tutukluların serbest bırakılması, yapılacak iyileştirmelerin Rus ve İngilizlerden oluşturulacak bir komisyonca denetlenmesi gibi hususlar bulunmaktaydı.
Bu çalışmada Birinci Dünya Savaşı’nda İstanbul’daki Rum Ortodoks Patrikhanesi ile Çarlık Rusya arasındaki ilişkiler Çarlık Rusya Dışişleri Bakanlığı’na ait diplomatik yazışmalar temelinde ele alınacaktır.

Keywords

Rusya tarihi, Birinci Dünya Savaşı, İstanbul Rum/Ortodoks Patrikhanesi, Rusya, Osmanlı Devleti

References

• Mejdunarodnıe Otnoşeniya v Epohu İmperializma, Dokumentı İz Arhivov Tsarskogo i Vremennogo Pravitelstv 1878-1917 gg., Seriya: 3, Tom: 1, 14 Yanvar 1914- 13 Mart 1914 g., (Redaktor: M.N. Pokrovskiy) Moskva/Leningrad: Gosudarstvennoe Sotsialno- Ekonomiçeskoe İzdatelstvo, 1931, Belge No: 402, s. 520-521.
• Mejdunarodnıe Otnoşeniya v Epohu İmperializma, Dokumentı İz Arhivov Tsarskogo i Vremennogo Pravitelstv 1878-1917 gg., Seriya: 3, Tom: 7, Çast 1, 14 Yanvar 1915- 23 Maya 1915 g., (Redaktor: M.N. Pokrovskiy) Moskva/Leningrad: Gosudarstvennoe Sotsialno- Ekonomiçeskoe İzdatelstvo, 1935, Belge No: 301, s. 394.
• Mejdunarodnıe Otnoşeniya v Epohu İmperializma, Dokumentı İz Arhivov Tsarskogo i Vremennogo Pravitelstv 1878-1917 gg., Seriya: 3, Tom: 7, Çast 1, 14 Yanvar 1915- 23 Maya 1915 g., (Redaktor: M.N. Pokrovskiy) Moskva/Leningrad: Gosudarstvennoe Sotsialno- Ekonomiçeskoe İzdatelstvo, 1935, Belge No: 320, s. 414-416.
• Mejdunarodnıe Otnoşeniya v Epohu İmperializma, Dokumentı İz Arhivov Tsarskogo i Vremennogo Pravitelstv 1878-1917 gg., Seriya: 3, Tom: 3, 14 May 1914-27 İyun 1914 g., (Redaktor: M.N. Pokrovskiy) Moskva/Leningrad: Gosudarstvennoe Sotsialno- Ekonomiçeskoe İzdatelstvo, 1933, Belge No: 261, s. 309-310.
• Mejdunarodnıe Otnoşeniya v Epohu İmperializma, Dokumentı İz Arhivov Tsarskogo i Vremennogo Pravitelstv 1878-1917 gg., Seriya: 3, Tom: 3, 14 May 1914-27 İyun 1914 g., (Redaktor: M.N. Pokrovskiy) Moskva/Leningrad: Gosudarstvennoe Sotsialno- Ekonomiçeskoe İzdatelstvo, 1933, Belge No: 262, s. 310.
• Ahmad, Feroz. “Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonu”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonu ve Büyük Güçler, Ed. Marian Kent, İstanbul: Alfa Yayınları, 2013.
• Atalay, Bülent. Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin Siyasi Faaliyetleri (1908-1923), Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2020.
• Bayur, Yusuf Hikmet. Türk İnkılap Tarihi, C. III/II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1991.
• Berkes, Niyazi. Patrikhane ve Ekümeniklik, İstanbul: Kaynak Yayınları, 2002.
• Dualı, Şir Muhammed. “Fener Rum Patrikhanesi’nin Moskova Patrikliği’yle İlişkilerinde Ortaya Çıkan Gerginlikler (1922-1925): Tarihçesi ve Sebepleri”, İslam Araştırmaları Dergisi, 31, (2014): 123-139.
• Eyice, Semavi. “Aynoroz”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. IV
• Güllü, Ramazan Erhan. İstanbul Türklüğü’nün Muhafazası, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2021.
• Güllü, Ramazan Erhan. Patrik Meletios Metaksakis ve İstanbul Rum/Ortodoks Patrikhanesi (1921-1923), İstanbul: Ötüken Yayınları, 2017.
• Güllü, Ramazan Erhan. Türkiye’de Gayrimüslimlerin Yönetimi, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2018.
• Hanioğlu, Şükrü. “Türkçülük”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.V.
• İnci, Salih. “Türk-Yunan Siyasi İlişkilerinde Azınlıkların Dini Kurumları Meselesi (Patrikhane Örneği)”, Balkan Araştırmaları Dergisi 1/2 (2010): 64-96.
• Karal, Enver Ziya. Osmanlı Tarihi, C. V, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2017.
• Kerimoğlu, Hasan Taner. “1913-1914 Rumlara Karşı Boykot ve Hüseyin Kazım Bey’in Bir Risalesi”, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, 5/13, (Güz 2006): 91-107.
• Kurat, Akdes Nimet. Türkiye ve Rusya XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919), Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2011, 310.
• Macar, Elçin. Cumhuriyet Döneminde İstanbul Rum Patrikhanesi, İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
• Ortaylı, İlber. Osmanlı’da Milletler ve Diplomasi, İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2008.
• Sonyel, Salahi. Osmanlı Devleti’nin Yıkılmasında Azınlıkların Rolü, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• Şahin, Süreyya. Fener Patrikhanesi ve Türkiye, İstanbul: Ötüken Yayınları, 1996.
• Tansel Topbaş, “Ekümeniklik ve Fener Rum Patrikhanesi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Yalçın, Emruhan. “II. Meşrutiyet Döneminde Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin Siyasi Faaliyetleri”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 45, (Bahar 2010): 157-176.
• Yıldırım, Seyfi- Sofuoğlu, Adnan. Siyasi Faaliyetleriyle Osmanlı’dan Cumhuriyete Ortodoks Patrikhanesi, Ankara: Köksav Yayınları, 2010.