Husn Al-Tahallus As A Passing Aesthetic In Al-Mutanabbi's Poems

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 232 - 244, 29.12.2022

Adnan Arslan

Öz

Mütenebbî Şiirlerinde Bir Geçiş Estetiği Olarak Tehallus

Öz

Varlığı işgal eden her nesnede bir bütünlük olduğu gibi varlığın yansıması olan sanat eserlerinde de yapısal/biçimsel bir estetik bütünlük olması beklenir. Arap şiirinin klasik biçimi olan kaside türünde de böyle bir bütünlüğün sağlanması edebiyat eleştirmenlerince sanatsal bir kıstas olarak kabul edilmiştir. Buradan yola çıkarak kasidenin girizgâhını teşkil eden nesîb/teşbîb bölümünde işlenen gazelden methiye yahut diğer bir başka temaya geçişte şairin geçiş ahengini tutturabilmesi bir meziyet olarak görülmüştür. Yapıtta başarı kriterlerinden biri addedilen bu geçiş estetiğinin bedî’ ilmi içerisindeki karşılığı tehallustur. Bu söz sanatında maharet sahibi Arap şairlerinden birisi de Mütenebbî’dir. Şair, en nitelikli yönü olan methiyeciliğinde gazelden methiyeye geçerken takdire şayan örnekler ortaya koymuştur. Bu çalışmada şairin kasidelerindeki bu geçiş estetiği incelenmiştir. Divanı hakkında pek çok akademik çalışma yapılmasına rağmen tehallus konusunun müstakil olarak incelenmemiş olması bu çalışmanın saikı olmuştur. Girişte konu hakkında literatür taraması yapılmıştır. Sonrasında ise şairin tehallus sanatını uygulamasına dair örnekler başlıklar halinde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap dili ve belagati, Mütenebbi, Tehallus

Kaynakça

• Âmidî, Ebü’l-Kāsım el-Hasen b. Bişr b. Yahyâ. Kitâbü’l-Muvâzene beyne’ṭ-Ṭâʾiyyeyn (el-Muvâzene beyne Ebî Temmâm ve’l-Buḥtürî). thk. Ahmed Sakr. B.y.; Dâru’l-Maârif, 1994.
• Aydoğdu, Hüseyin. “Herakleitos ve Whitehead’ın Ontolojilerinde Dinamik ve Organik Bir Bütün Olarak “Sınırsız Evren”. Kaygı 31 (2018), 217-238.
• Ayyıldız, Esat. “el-Mutenebbî’nin Seyfüddevle’ye Methiyeleri (Seyfiyyât)”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (2020), 497-518.
• Durmuş, İsmail. “Tehallus”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/317-319. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkūt b. Abdillâh el-Hamevî, Muʿcemü’l-büldân. Beyrut: Dâru Sâdir, 1995.
• Hâdî, Abbâs Senâ. “Husnu’t-tahallus dirâsetun nassiyye fî şi’ri Ebî Temmâm”. Mecelltu’l-âdâb 79/2007 213-235.
• Hafâcî, Ebû Muhammed Abdullāh b. Muhammed b. Saîd el-Halebî. Sirru’l-fesâhâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1402/1982.
• Hamevî, Ebü’l-Mehâsin Takıyyüddîn Ebû Bekr b. Alî b. Abdillâh b. Hicce. Ḫizânetü’l-edeb ve ġāyetü’l-ereb. thk. İsâm Şekyû. Beyrut: Dâru’l-Bihâr, 2004.
• Hasen, Âlâ Ahmed. Husnu’t-tehallus fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Amman: Dâru Gaydâ, 2015.
• Huseyin, Muhammed Mehdî. “Husnu’t-tehallus fî Hâşimiyyâti’l-Kumeyt dirâsetun fi dav’i lisâniyyati’n-nass”. Mecelletu meysân li’d-dirâsâti’l-akâdemiyye 38 (2020), 48-62.
• Hüseyin, Tâhâ. Maa’l-Mutenebbî. Kahire: Müesesetü Hindâvî, 2013.
• Hüseynî, Burhânüddîn İbrâhîm b. Muhammed b. Kemâliddîn. el-Beyân ve’t-taʿrîf. thk. Seyfuddîn el-Kâtib (Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, ts.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr. Vefeyâtü’l-aʿyân ve enbâʾü ebnâʾi’z-zamân mimmâ sebete bi’n-nakl evi’s-semâʿ ev es̱betehü’l-ʿayân’. thk. İhsân Abbâs. Beyrut: Dâru Sâdir, 1900.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim. eş-Şi´ru ve’ş-şu´arâ. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1423.
• İbn Mufrih, Muhammed b. Yahyâ. Sûratu Seyfi’d-Devle fî şi´ri Ebî Firâs el-Hamdânî. Mekke: Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Bölümü, Yüksek Lisans Tezi, 1429.
• İbnu’l-Mu‘tezz, Ebü’l-Abbâs Abdullāh b. Muhammed, el-Bedîʿ. B.y.; Dâru’l-Cîl, 1410/1990.
• Kartâcennî, Ebü’l-Hasen Henîüddîn Hâzim b. Muhammed b. Hasen b. Muhammed. Minhâcu’l-Bülegâ ve Sirâcu’l-Udebâ. thk. Muhammed el-Habib b. Hûca .Beyrut: Dâru’l- Garbi’l-İslâmî, ts.
• Kayrevânî, Ebû Alî el-Hasen b. Reşîḳ el-Ezdî el-Mesîlî. el-ʿUmde fî meḥâsini’ş-şiʿr ve âdâbih. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Kahire: Dâru’l-Cîl, 1401/1998.
• Kerîm, Hâşim. “Delâletu’l-hayvân fî şi´ri’l-gazel fi’l-asri’l-Emevî”. Mecelletu Tikrît li’l-´ulûm’il-insâniyye 17/4 (Nisan 2010), 440-461.
• Keyyâlî, Sâmî. Seyfüddevle ve asru’l-Hamdâniyyîn. Halep: Matbaatu’l-Hadîse, 1939.
• Kudâme b. Ca‘fer, Ebü’l-Ferec b. Kudâme b. Ziyâd el-Kâtib el-Bağdâdî. Naḳdü’ş-şiʿr. Konstantiniyye: Matbaatu’l-Cevânib, 1302.
• Maarrî, Ebu’l-Alâ. el-Lâmiu’l-azîz şerhu dîvâni’l-Mutenebbî. thk. Muhammed Saîd. Arabistan: Merkezu’l-Melik Faysal li’l-buhûs ve’d-dirâsâti’l-İslâmiyye, 1429.
• Moran, Berna. Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
• Mütenebbî, Ebü’t-Tayyib. Dîvânu’l-Mutenebbî. Beyrut: Dâru Beyrût, 1983.
• Özçetin, Merve. “Batı Ve Arap Şiir Eleştirmenlerine Göre Vahdetu’l-Kaside Meselesi”. Balıkesir İlahiyat Dergisi 12 (Aralık 2020), 155-192
• Seâlibî, Ebû Mansûr Abdülmelik b. Muhammed b. İsmâîl. Mütenebbî ve mâ lehû ve mâ ʿaleyh. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Kahire: Mektebetu’l-Huseyn et-Ticâriyye, ts.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-İtkân fî ´ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl (Mısır: el-Hey’etu’l-Mısriyye, 1394/1974. Şemmâ´, Muhammed Hasen. el-Mer’atu fî şi´ri’l-Mutenebbî. Şam: Dâru’l-Vesebe, ts.
• Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Alî b. Muhammed Hâmid el-Fârûkī. Keşşâfü Istılâhâti’l-Fünûn Ve’l-Ulûm, thk. Refîk el-´Acem. Beyrut: Mektebetu Lubnân, 1996.
• Yahyâ b. Hamza, Ebû İdrîs el-İmâm el-Müeyyed-Billâh b. Alî b. İbrâhîm el-Hüseynî el-Alevî. et-Tırâz liesrâri’l-belâga. Beyrut: el-Mektebetu’l-Unsuriyye, 1423.