Sağlık Algısı ve COVID-19 Aşısına Yönelik Tutumların İncelenmesi: Sağlık Çalışanları Örneği

Year 2025, Volume: 10 Issue: 1, 27 - 42, 30.04.2025

Melek Seyhan Demir , Ozcan Aygun

https://doi.org/10.25279/sak.1249560

Abstract

Giriş: COVID-19 Pandemisinde aşıların geliştirilmesi alışılmadık derecede hızlı olduğunda aşı içeriğine ve etkililiğine karşı olumsuz düşüncelerin oluşmasına neden olmuş bu sebeple de aşı olmaya karşı bir düşünceye sebep olmuştur.
Amaç: Bu çalışmanın amacı, sağlık çalışanlarının sağlık algısı ve COVID-19 Aşısına Yönelik Tutumlarını belirlemek, sağlık algısı ile aşı tutumunun ilişkisini incelemektir.
Gereç ve yöntemler: Tanımlayıcı ve ilişki arayıcı tipte olan çalışmanın örneklemini 323 sağlık çalışanı oluşturmuştur. Veriler, sosyodemografik veri formu, Sağlık Algısı Ölçeği (SAÖ) ve COVID-19 Aşısına Yönelik Tutumlar Ölçeği (ATÖ-COVID-19) kullanılarak toplandı. Verilerin analizinde bağımsız değişkelerde t testi, Tek Yönlü Varyans Analizi ve Pearson korelasyon analizi kullanıldı.
Bulgular: Mesleği hekim olan sağlık çalışanlarının sağlık algısı ölçeği puan ortalamalarının, mesleği hemşire ve ebe olan sağlık çalışanlarına göre daha fazla olduğu, çalıştığı birim dahili klinikler olan sağlık çalışanlarının sağlık algısı ölçeği puan ortalamalarının, çalıştığı bölüm acil, ameliyathane ve yoğun bakım olan sağlık çalışanlarına göre daha fazla olduğu saptanmıştır (p<.05). Mesleği ebe olan sağlık çalışanlarının ATÖ-COVID-19 olumsuz tutum, ATÖ-COVID-19 olumlu tutum boyutları ve ATÖ-COVID-19 puan ortalamalarının, mesleği hemşire olan sağlık çalışanlarına göre daha fazla olduğu belirlenmiştir (p<.05). SAÖ kontrol merkezi ile ATÖ-COVID-19 arasında pozitif, SAÖ Öz-farkındalık boyutu ile ATÖ-COVID-19 arasında negatif ilişki saptanmıştır (p<.05).
Sonuç ve öneriler: Sağlık çalışanlarının sağlık algılarının düşük ve COVID-19 aşısına yönelik tutumlarının olumlu düzeyde olduğu belirlenmiştir. Çalışmanın aşı uygulamaları konusunda oluşturulacak müdahale çalışmaları için rehber niteliğinde olduğu düşünülmektedir

Keywords

Aşı, COVID-19 Aşısına Karşı Tutum, Sağlık çalışanı, Sağlık Algısı

Ethical Statement

Araştırmanın yürütülebilmesi için 08.09.2021 tarih ve 2021-16/4 karar no ile Bursa Şehir Hastanesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu’ndan Etik Kurul Onayı alınmıştır. Bu Çalışmanın tüm süreçlerinin araştırma ve yayın etiğine uygun olduğunu, etik kurallara ve bilimsel atıf gösterme ilkelerine uyduğumu beyan ederiz.

Supporting Institution

Yok

Project Number

Yok

Thanks

Araştırmaya katılım gösteren tüm sağlık çalışanlarına teşekkürlerimizi sunarız.

Examining Health Perceptions and Attitudes Towards COVID-19 Vaccine: The Case of Healthcare Workers

Abstract

Indtroduction: The accelerated development of vaccines in response to the pandemic has elicited concerns regarding their composition and effectiveness, thereby fostering an anti-vaccination sentiment.
Aim: The aim of this study is to determine the health perception of health workers and their attitudes towards the COVID-19 Vaccine, and to examine the relationship between health perception and vaccine attitude.
Materials and methods: The sample of the descriptive and relation-seeking study consisted of 323 healthcare professionals. Data were collected using a sociodemographic data form, Health Perception Scale (HPS), and Attitudes Towards COVID-19 Vaccine Scale (ATV-COVID-19). In the analysis of the data, independent variables t test, One Way Analysis of Variance and Pearson correlation analysis were used.
Results: Health perception scale mean scores of health professionals who are physicians are higher than those of health care workers who are nurses and midwives. was found to be more (p<.05). It has been determined that the ATV-COVID-19 negative attitude, ATV-COVID-19 positive attitude dimensions and the ATV-COVID-19 score averages of the health workers who are midwives by profession are higher than those of the health workers who are nurses (p<.05). A positive correlation was found between HPS control center and ATV-COVID-19, and a negative relationship was found between HPS self-awareness dimension and ATV-COVID-19 (p<.05).
Conclusion and recommendations: It was determined that the health perceptions of healthcare workers were low and their attitudes towards COVID-19 vaccine were positive. It is thought that the study is a guide for intervention studies to be created on vaccine applications.

Keywords

Vaccination, COVID-19, Attitudes Vaccine, Health workers, Health Perception

Ethical Statement

Araştırmanın yürütülebilmesi için 08.09.2021 tarih ve 2021-16/4 karar no ile Bursa Şehir Hastanesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu’ndan Etik Kurul Onayı alınmıştır. Bu Çalışmanın tüm süreçlerinin araştırma ve yayın etiğine uygun olduğunu, etik kurallara ve bilimsel atıf gösterme ilkelerine uyduğumu beyan ederiz.

Project Number

Yok

Thanks

Araştırmaya katılım gösteren tüm sağlık çalışanlarına teşekkürlerimizi sunarız.

References

• Adejumo, O. A., Ogundele, O. A., Madubuko, C. R., Oluwafemi, R. O., Okoye, O. C., Okonkwo, K. C., ... & Ohaju-Obodo, J. O. (2021). Perceptions of the COVID-19 vaccine and willingness to receive vaccination among health workers in Nigeria. Osong Public Health and Research Perspectives, 12(4), 236. https://doi.org/1024171/j.phrp.2021.0023
• Alıcılar, H. E., & Çöl, M. (2021). Yeni Koronavirüs hastalığına karşı aşılanma tutumu. Yeni koronavirüs pandemisi sürecinde Türkiye’de COVID-19 aşılaması ve bağışıklama hizmetlerinin durumu, 61-66. https://www.ttb.org.tr/userfiles/files/yeni_koronavirus_pandemisi_surecinde_turkiyede_covid19_asilamasi_ve_bagisiklama_hizmetlerinin_durumu.pdf?ysclid=lh3b1xjteb7134342#page=62
• Alkan, S. A., Özdelikara, A., & Boğa, N. M. (2017). Hemşirelik Öğrencilerinin Sağlık Algılarının Belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 11-21. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumussagbil/issue/32272/359548
• Al‐Metwali, B. Z., Al‐Jumaili, A. A., Al‐Alag, Z. A., & Sorofman, B. (2021). Exploring the acceptance of COVID‐19 vaccine among healthcare workers and general population using health belief model. Journal of evaluation in clinical practice, 27(5), 1112-1122. https://doi.org/10.1111/jep.13581
• Argüt, N., Yetim, A., & Gökçay, G. (2016). Aşı kabulünü etkileyen faktörler. Çocuk Dergisi, 16(1), 16-24. https://doi.org/10.5222/j.child.2016.016
• Artan, T., Karaman, M., Arslan, İ., & Cebeci, F. (2020). COVID-19 Salgınına Yönelik Algı ve Tutumları Değerlendirme Ölçeği'nin Değerlendirilmesi. Sosyal Çalışma Dergisi, 4(2), 101-107. https://dergipark.org.tr/en/pub/scd/issue/58064/820242
• Barry, M., Temsah, M. H., Alhuzaimi, A., Alamro, N., Al-Eyadhy, A., Aljamaan, F., Saddik, B., Alhaboob, A., Alsohime, F., Alhasan, K., Alrabiaah, A., Alaraj, A., Halwani, R., Jamal, A., Alsubaie, S., Al-Shahrani, F. S., Memish, Z. A., & Al-Tawfiq, J. A. (2021). COVID-19 vaccine confidence and hesitancy among health care workers: A cross-sectional survey from a MERS-CoV experienced nation. PloS one, 16(11), e0244415. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0244415
• Bıçakçı, S. (2022). Bı̇r ünı̇versı̇te hastanesı̇ sağlık personelı̇nı̇n COVID-19 pandemı̇ sürecı̇nde sağlık algısı ve beslenme alışkanlıklarının değerlendı̇rı̇lmesı̇. (Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi) Necmettı̇n Erbakan Ünı̇versı̇tesı̇ Meram Tıp Fakültesı̇, Aı̇le Hekı̇mlı̇ğı̇ Anabı̇lı̇m Dalı, Konya.
• Callaghan, T., Moghtaderi, A., Lueck, J. A., Hotez, P., Strych, U., Dor, A., Fowler, E. F., & Motta, M. (2021). Correlates and disparities of intention to vaccinate against COVID-19. Social science & medicine (1982), 272, 113638. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2020.113638
• Ciblak, M. A., Nohutçu, N., Gürbüz, İ., Badur, S., & Güldal, D. (2012). Aile hekimliğinde grip ve grip aşısı: Bilmek uygulama için yeterli mi?. Turkish Journal of Family Practice, 16(4), 157-163. https://doi.org/10.2399/tahd.12.92005
• Çiftçi, B., & Yıldız, G. N. (2021). Examining of Nursing Students’ Health Perception And Affecting Factors in The Covid-19 Pandemic Process. MAS Journal of Applied Sciences, 6(3), 701–715. https://www.masjaps.com/index.php/mas/article/view/79
• Cyranoski D. (2020). Arab nations first to approve Chinese COVID vaccine - despite lack of public data. Nature, 588(7839), 548. https://doi.org/10.1038/d41586-020-03563-z
• Diamond, J. J., Becker, J. A., Arenson, C. A., Chambers, C. V., & Rosenthal, M. P. (2007). Development of a scale to measure adults' perceptions of health: Preliminary findings. Journal of Community Psychology, 35(5), 557-561. https://doi.org/10.1002/jcop.20164
• Dodd, R. H., Cvejic, E., Bonner, C., Pickles, K., McCaffery, K. J., & Sydney Health Literacy Lab COVID-19 group (2021). Willingness to vaccinate against COVID-19 in Australia. The Lancet. Infectious diseases, 21(3), 318–319. https://doi.org/10.1016/S1473-3099(20)30559-4
• Doğu, Ö., & Atasoy, I. (2017). Hemşirelik Lisans Öğrencilerinde Sağlık Algısına Cinsiyet ve Diğer Faktörlerin Etkisi. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 9(2), 107-113. https://doi.org/10.5336/nurses.2016-51204
• Durduran, Y., Aktuğ-Demir, N., Demir, L. S., Kandemir, B., Duman, İ., & Yücel, M. (2022). Pandeminin Bir Yıl Sonrasında COVID-19 Aşısına Toplumsal Yaklaşım. Klimik Journal/Klimik Dergisi, 35(3), 140-6. https://www.klimikdergisi.org/wp-content/uploads/2022/08/KD.C35.S3_4208_V2.pdf
• Ertem, M. (2020). COVID-19 pandemisi ve sosyal damgalama. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(2), 135-138. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1196523
• Faul, F., Erdfelder, E., Lang, A. G., & Buchner, A. (2007). G*Power 3: a flexible statistical power analysis program for the social, behavioral, and biomedical sciences. Behavior research methods, 39(2), 175–191. https://doi.org/10.3758/bf03193146
• Fares, S., Elmnyer, M. M., Mohamed, S. S., & Elsayed, R. (2021). COVID-19 Vaccination Perception and Attitude among Healthcare Workers in Egypt. Journal of primary care & community health, 12, 21501327211013303. https://doi.org/10.1177/21501327211013303
• Geniş, B., Gürhan, N., Koç, M., Geniş, Ç., Şirin, B., Çırakoğlu, O. C., & Coşar, B. (2020). Development of perception and attitude scales related with COVID-19 pandemia. Pearson journal of social sciences-humanities, 5(7), 306-328. https://doi.org/10.46872/pj.127
• Gültekin, E. O., & Gültekin, O. (2022). Sağlık Çalışanlarının COVID-19 Aşı Tutumu. Mikrobiyoloji Cemiyeti Dergisi, 119. https://doi.org/10.54453/TMCD.2022.49369
• Gürbüz, S., Aydın, S., & Çöl, M. (2021). COVID-19 Aşı Çalışmaları ve Uygulamaları. Yeni Koronavirüs Pandemisi Sürecinde Türkiye’de Covid-19 Aşılaması ve Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu, 45-60. https://www.ttb.org.tr/userfiles/files/yeni_koronavirus_pandemisi_surecinde_turkiyede_covid19_asilamasi_ve_bagisiklama_hizmetlerinin_durumu.pdf#page=46
• Jain, J., Saurabh, S., Kumar, P., Verma, M. K., Goel, A. D., Gupta, M. K., ... & Raghav, P. R. (2021). COVID-19 vaccine hesitancy among medical students in India. Epidemiology & Infection, 149. https://doi.org/10.1017/S0950268821001205
• Kadıoğlu, H., & Yıldız, A. (2012). Sağlık Algısı Ölçeği'nin Türkçe Çevriminin Geçerlilik ve Güvenilirliği. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 32(1), 47-53. https://doi.org/10.5336/medsci.2010-21761
• Karaman, D., Yılmaz, D., & Yılmaz, H. (2021). İntörn hemşirelik öğrencilerinin Koronavirüs (COVID-19) korkusunun aşı karşıtlığına etkisinin incelenmesi. The Journal of Turkish Family Physician, 12(4), 179-191. https://doi.org/10.15511/tjtfp.21.00479
• Kolaç, N., Balcı, A. S., Şişman, F. N., Ataçer, B. E., & Dinçer, S. (2018). Fabrika çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışı ve sağlık algısı. Bakırköy Tıp Dergisi, 14(3), 267-274. https://doi.org/10.5350/BTDMJB.20170328092601
• Krishnamurthy, K., Sobers, N., Kumar, A., Ojeh, N., Scott, A., Cave, C., ... & Majumder, M. A. A. (2021). COVID-19 vaccine intent among health care professionals of Queen Elizabeth Hospital, Barbados. Journal of Multidisciplinary Healthcare, 3309-3319. https://doi.org/10.2147/JMDH.S336952
• Lazarus, J. V., Ratzan, S. C., Palayew, A., Gostin, L. O., Larson, H. J., Rabin, K., ... & El-Mohandes, A. (2021). A global survey of potential acceptance of a COVID-19 vaccine. Nature medicine, 27(2), 225-228. https://doi.org/10.1038/s41591-020-1124-9
• Le An, P., Nguyen, H. T. N., Nguyen, D. D., Vo, L. Y., & Huynh, G. (2021). The intention to get a COVID-19 vaccine among the students of health science in Vietnam. Human vaccines & immunotherapeutics, 17(12), 4823-4828. https://doi.org/10.1080/21645515.2021.1981726
• Machida, M., Nakamura, I., Kojima, T., Saito, R., Nakaya, T., Hanibuchi, T., ... & Inoue, S. (2021). Acceptance of a COVID-19 Vaccine in Japan during the COVID-19 Pandemic. Vaccines, 9(3): 210. https://doi.org/10.3390/vaccines9030210
• Malik, A. A., McFadden, S. M., Elharake, J., & Omer, S. B. (2020). Determinants of COVID-19 vaccine acceptance in the US. EClinicalMedicine, 26:100495. https://doi.org/10.1016/j.eclinm.2020.100495
• Nasir, M., Zaman, M. A., Majumder, T. K., Ahmed, F., Nazneen, R., Omar, E., ... & Begum, H. (2021). Perception, preventive practice, and attitude towards vaccine against COVID-19 among health care professionals in Bangladesh. Infection and Drug Resistance, 3531-3540. https://doi.org/10.2147/ IDR.S326531
• Oruç, M. A., & Öztürk, O. (2021). Attitudes of health care professionals towards COVID-19 vaccine-a sequence from Turkey. Human vaccines & immunotherapeutics, 17(10), 3377-3383. https://doi.org/10.1080/21645515.2021.1928462
• Özdelikara, A., Alkan, S. A., & Mumcu, N. (2018). Hemşirelik öğrencilerinde sağlık algısı, sağlık anksiyetesi ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Bakırköy Tıp Dergisi, 14(3), 275-282. https://doi.org/10.5350/BTDMJB.20170310015347
• Papagiannis, D., Rachiotis, G., Malli, F., Papathanasiou, I. V., Kotsiou, O., Fradelos, E. C., ... & Gourgoulianis, K. I. (2021). Acceptability of COVID-19 vaccination among Greek health professionals. Vaccines, 9(3), 200. https://doi.org/10.3390/vaccines9030200
• Peretti-Watel, P., Seror, V., Cortaredona, S., Launay, O., Raude, J., Verger, P., ... & Ward, J. K. (2020). A future vaccination campaign against COVID-19 at risk of vaccine hesitancy and politicisation. The Lancet infectious diseases, 20(7), 769-770. https://doi.org/10.1016/S1473-3099(20)30426-6
• Recio-Román, A., Recio-Menéndez, M., & Román-González, M. V. (2021). Vaccine hesitancy and political populism. An invariant Cross-European perspective. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(24), 12953. https://doi.org/10.3390/ijerph182412953
• Sağlık Bakanlığı (2022). Günlük COVID-19 Aşı Tablosu, https://covid19.saglik.gov.tr/ Erişim Tarihi;13.12.2022 Shekhar, R., Sheikh, A. B., Upadhyay, S., Singh, M., Kottewar, S., Mir, H., ... & Pal, S. (2021). COVID-19 vaccine acceptance among health care workers in the United States. Vaccines, 9(2), 119. https://doi.org/10.3390/vaccines9020119
• Sallam, M. (2021). COVID-19 Vaccine hesitancy worldwide: a concise systematic review of vaccine acceptance rates. Vaccines, 9(2): 160. https://doi.org/10.3390/vaccines9020160
• Soares, P., Rocha, J. V., Moniz, M., Gama, A., Laires, P. A., Pedro, A. R., ... & Nunes, C. (2021). Factors associated with COVID-19 vaccine hesitancy. Vaccines, 9(3), 300. https://doi.org/10.3390/vaccines9030300
• Suo, L., Ma, R., Wang, Z., Tang, T., Wang, H., Liu, F., ... & Pang, X. (2021). Perception of the COVID-19 Epidemic and Acceptance of Vaccination Among Healthcare Workers Prior to Vaccine Licensure—Beijing Municipality, China, May–July 2020. China CDC Weekly, 3(27), 569. https://doi.org/10.46234/ccdcw2021.130
• Trogen, B., Oshinsky, D., & Caplan, A. (2020). Adverse consequences of rushing a SARS-CoV-2 vaccine: implications for public trust. Jama, 323(24), 2460-2461. https://doi.org/10.1001/jama.2020.8917
• Topsakal, T., & Ferik, F. (2021). Haber sitelerinin Covid-19 aşılarına yönelik yaklaşımı ve haber içeriklerinin değerlendirilmesi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (35), 370-386. https://doi.org/10.31123/akil.886679
• Viswanath, K., Bekalu, M., Dhawan, D., Pinnamaneni, R., Lang, J., & McLoud, R. (2021). Individual and social determinants of COVID-19 vaccine uptake. BMC public health, 21(1), 818. https://doi.org/10.1186/s12889-021-10862-1
• Wang, K., Wong, E. L. Y., Ho, K. F., Cheung, A. W. L., Yau, P. S. Y., Dong, D., ... & Yeoh, E. K. (2021). Change of willingness to accept COVID-19 vaccine and reasons of vaccine hesitancy of working people at different waves of local epidemic in Hong Kong, China: Repeated cross-sectional surveys. Vaccines, 9(1), 62. https://doi.org/10.3390/vaccines9010062
• Yıldız, Y., Telatar, T. G., Baykal, M., Yurtsever, B. A., & Yıldız, İ. E. (2021). COVID-19 pandemisi döneminde aşı reddinin değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(2), 200-205. https://doi.org/10.33631/duzcesbed.827142
• Yılmaz, Y., Erdoğan, A., & Hocaoğlu, Ç. (2021). COVID-19 ve Damgalanma. Kocaeli Medical J;10;Özel sayı 1;47-55.