ANTİK YERLEŞİMLERİN SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ: GÖBEKLİTEPE ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 274 - 285, 31.08.2021

Ali Rıza Mancı

Öz

Son yıllarda somut olmayan kültürel miras çalışmaları artan oranda hız kazanmıştır. Özellikle arkeolojik varlıkların fiziksel yönünün çokça bilinmesine karşın, ne anlam ifade ettikleri hakkında çok az sayıda araştırmaya rastlanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Göbeklitepe arkeolojik alanını somut olmayan kültürel miras açısından değerlendirmektir. Bu bağlamda, ilgili alan yazın taraması yapılmıştır. Özellikle son yıllarda yapılan çalışmalar göz önüne alınarak belirli bulgulara ulaşılmıştır. Nitekim Göbeklitepe salt taş unsurlardan meydana gelmemektedir. Alanın bizlere aktardığı kimi soyut düşünceler dikkate alındığında, henüz yerleşik düzene geçmemiş insanların inançları uğruna hareket ettikleri ve olağanüstü sanatsal eserler vücuda getirebildikleri düşünülmektedir. Bununla birlikte, bulgular değerlendirildiğinde karşımıza çıkan sonuç, belirli bir arkeolojik alanın somut ve somut olmayan kültürel miras özelliklerinin birlikte ortaya konması, alanın sürdürülebilirliğine katkı sağlayacağı yönündedir. Ayrıca arkeolojik turizm deneyimlerin somut olmayan yönüyle daha fazla akılda kalıcı olacağı şüphesizdir. Göbeklitepe’yi ziyaret edenlere yaratıcı turizm deneyimleri kazandırıldığında, bölge ekonomisi, kültürü, sosyal yaşamı derinden etkilenebilecektir.

Anahtar Kelimeler

Arkeolojik alan, Göbeklitepe, kültürel miras, turizm

Kaynakça

• Akpınar, E. (2007). Türkiye’nin Dünya Mirası Listesi’ndeki Yeri ve Yeni Bir Aday Önerisi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 81-106.
• Akyol, G., Çon, S. ve Polat, Z. (2019). Türkiye’nin Dünya Miras Alanları. Journal of Travel and Tourism Research, 15, 39-68.
• Akyıldız, N. A. ve Olğun, T. N. (2020). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Anadolu’da Tarihi Yerleşimlerin Korunması ve Sürdürülebilirliği Bağlamında Değerlendirilmesi” Millî Folklor, 128, 234-243.
• Aşılıoğlu, F., Memlük, Y. (2010). Frig Vadisi Kültür Mirası Alanlarının Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 2(2), 185-197.
• Bengisu, E. (2020). Human History and Göbeklitepe. International Journal of Social, Political and Economic Research, 7(1), 1-10.
• Basat, M. E. (2013). Somut ve Somut Olmayan Kültürel Mirası Birlikte Koruyabilmek. Millî Folklor, 25(100), 61-71.
• Çağlar, Z., Doğan, M. (2018). Unesco Dünya Miras Listelerinin Turizm Arzına Etkisi: Diyarbakır Örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(3): 455-471.
• Değirmenci, T. ve Kaya Köşklük, N. (2020). Somut ve Somut Olmayan Değerler ve Bir yerin Miras Niteliğine Katkısı: UNESCO Dünya Miras Alan Örnekleri. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 6(Kış), 20-34.
• Eginli, A. T., Genç, M., Genç, S. ve Ülkü, B. (2020). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Geleneksel Ekolojik Bilgi ile Nesiller Arası Aktarımının İncelenmesi: Tarhana Örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(4), 3067-3089.
• Eraslan, S. (2020). UNESCO Dünya Miras Alanlarının Kriter Seçimleri ve Tematik Bağlantıları Üzerine Bir Analiz: Türkiye Örneği. Journal of Awareness, 5(3), 309-324.
• Eraslan, Sibel. (2020). Dünya Miras Alanlarında Özgünlük ve Bütünlük Üzerine Bir Değerlendirme: Göbeklitepe Arkeolojik Alanı ve Alanya Tarihi Kenti Örnekleri, Sanat Dergisi, 36, 51-62.
• Eryazıcıoğlu, E. ve Cengiz, H. (2018). İnsan Hakları Odaklı Bir Kültürel Miras Sistemi İçin Değerlendirme Modeli. MEGARON / Yıldız Technical University, Faculty of Architecture E-Journal, 13(4), 636-650.
• Gülüm, E. (2015). Yaratıcı Turizm- Halk Kültürü İlişkisi ve Yerelin Popülerleşmesi. Milli Folklor, 27(105), 87-98.
• Kara, G. (2017). Kültürel Mirasın Turizm Amaçlı Kullanılmasında Turist Taleplerinin Belirlenmesi: Safranbolu Örneği. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2): 40-50.
• Karaman, A. ve Aylan, E. (2018). Türkiye’nin UNESCO Değerleri ve Turizm Potansiyeli. İçinde A. Karaman, A. Ateş ve K. Sayın (Eds.), Göbeklitepe UNESCO listesinde Somut Kültürel Miras (ss. 216-231), Eğitim Kitapevi
• Karapınar, E. ve Barakazı, M. (2017). Kültürel Miras Turizminin Sürdürülebilir Turizm Açısından Değerlendirilmesi: Göbeklitepe Ören Yeri. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 5-18.
• Kurt, A. O. ve Göler, M. E. (2017). Anadolu’da İlk Tapınak: Göbeklitepe. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21(2), 1107-1138.
• Özdöl, S. (2011). Çanak Çömleksiz Neolitik Çağda Güneydoğu Anadolu’da Din ve Sosyal Yapı. Tarih İncelemeleri Dergisi, 26(1), 173-199.
• Oğuz, Ö. (2007). Folklor ve Kültürel Mekân. Milli Folklor, 19(76), 30-32.
• Oğuz, Ö. (2013). Terim Olarak Somut Olmayan Kültürel Miras. Millî Folklor, 25(100), 5-13.
• Oktay, G. G. ve Binan Ulusoy, D. (2017). Bir Kültürel Miras Alanı Olarak Karaköy-Tophane Bölgesi’nin Sahip Olduğu Değerlerin İrdelenmesi. Tasarım-Kuram, 23, 15-38.
• Özalp, H. (2016). İnsanlığın En Eski Tapınağı Göbeklitepe Teolojik Olarak Bize Ne Söyler? Bilimname, 1, 59-74.
• Saral, E. ve Tuna Turhan, S. (2020). Türkiye’de Somut Olmayan Kültürel Miras Sözleşmesi Bağlamında Hazırlanan Envanter Çalışmalarına Genel Bir Bakış. Turkish Studies, 15(7), 3087-3106.
• Schmidt, K. (2007). Göbeklitepe: En Eski Tapınağı Yapanlar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları: İstanbul.
• Şakacı, B. K. (2015). Doğal ve Kültürel Mirasın Hayati Sorunu: İstisnai Evrensel Değer (UNESCO Dünya Mirası Listesi). Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 455-472.
• Şahin, S. Z. (2013). Ankara Kentinin UNESCO Dünya Miras Alanı Adaylığı için Bir Öneri ve Eylem Planı. Ankara Araştırmaları Dergisi, 1(1), 36-50.
• Ross, D., Saxena, G., Correia, F. & Deutz, P. (2017). Archaeological tourism: A creative approach. Annals of Tourism Research, 67, 37-47.
• Ünal, A. (2020). Turistlerin destinasyon seçimlerinde etkili olan faktörlerin belirlenmesine yönelik bir araştırma: Göbeklitepe örneği. Journal of Tourism Theory and Research, 6(2), 130-139.
• Verit, A. ve Verit, F. F. (2020). The phallus of the greatest archeological finding of the new millenia: an untold story of Gobeklitepe dated back 12 milleniums. International Journal of Impotence Research, https://doi.org/10.1038/s41443-020-0300-2
• Yerden Karabıyık, N. (2020). Marka İmajı: Göbeklitepe ile Stonehenge Arkeoloji Alanlarının Marka İmajı Açısından Betimsel Analizi. International Journal of Economics, Politics, Humanities & Social Sciences, 3(4), 292-310.