MATRAKÇI NASUH’UN ESKİŞEHİR MİNYATÜRÜNÜN RESİM SANATI BAĞLAMINDA ANALİZİ

Yıl 2025, Sayı: 15- Özel sayı, 383 - 406, 20.10.2025

Ayşe Sezer

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1804314

Öz

Bu çalışma, Matrakçı Nasuh’un Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i Irakeyn adlı eserindeki Eskişehir
minyatürünü, resim sanatında kompozisyon ilkeleri ve ögeleri perspektifinden niteliksel bir
şekilde analiz etmeyi amaçlamaktadır. Minyatürler, tarihi süreçlere ışık tutan ve metinlere
görsel bir boyut kazandıran önemli belgelerdir. Özellikle Osmanlı dönemi minyatür sanatının
önemli bir kısmını oluşturan topografik konulu minyatürler, bu bağlamda önemli
bir yer tutmaktadır. Matrakçı Nasuh, Kanuni Sultan Süleyman’ın İran seferini anlatan bu
eserinde, ordunun İstanbul’dan Tebriz’e kadar geçtiği menzillerin topografik özelliklerini ve
fiziksel durumlarını detaylı bir şekilde resmetmiştir. Eskişehir, bu menziller arasında yer
alan askeri ve coğrafi konum açısından önemi dolayısıyla Matrakçı Nasuh’un eserinde yer
almaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, Matrakçı’nın Eskişehir minyatürünü incelerken
sanatçının konuya yaklaşımını, öncelik verdiği kompozisyon ögelerini belirlemek, Eskişehir
minyatürünün form, renk ve üslup bağlamında tanımlanmasını sağlamak ve sanatçının
bu özgün üslubunun resim sanatına nasıl yansıdığını ortaya koymaktır. Analiz, sanatçının
topografik ifadesi ve sanatsal anlatım biçimlerinin nasıl bir arada harmanlandığını, minyatürün
görsel ve anlatısal unsurlarını bir bütün olarak ele almayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı resim sanatı , Minyatür , Matrakçı Nasuh , Eskişehir minyatürü , Resim analizi.

AN ANALYSIS OF MATRAKÇI NASUH’S MINIATURE OF ESKİŞEHİR IN THE CONTEXT OF VISUAL ARTS

Öz

This study aims to qualitatively analyze the miniature of Eskişehir in Matrakçı Nasuh’s
work Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i Irakeyn from the perspective of the principles and elements
of composition in the art of painting. Miniatures are significant documents that shed light
on historical processes and add a visual dimension to texts. Topographical miniatures,
which form a substantial part of Ottoman miniature art, hold an important place in this
context. In his work, which depicts Sultan Suleiman the Magnificent’s campaign to Iran,
Matrakçı Nasuh meticulously illustrates the topographical features and physical conditions
of the routes the army traversed from Istanbul to Tabriz. Eskişehir, a city that holds a significant
military and geographical position among these stops, is depicted in Matrakçı’s work.
The primary aim of this study is to identify the artist’s approach to the subject matter by
analyzing the Eskişehir miniature, to determine the compositional elements he prioritized,
and to define the form, color, and style of the Eskişehir miniature. The study aims to explore
how the artist’s unique style reflects in his artwork, how the topographical expressions and
artistic narrative techniques are blended. The analysis seeks to address the visual and narrative
components of the miniature as a cohesive whole.

Anahtar Kelimeler

Ottoman painting art , Miniature , Matrakçı Nasuh , Eskişehir miniature , Art analysis.

Kaynakça

• Akar, T. (2021). “Hamamdan yansıyanlar: Belgelerde hamamın su ve ısıtma sistemine ilişkin teknik detaylar”. GRID Mimarlık, Planlama ve Tasarım Dergisi, 4 (2), 193–224.
• Akverdi, H. (1953). Sanatta Yaratma, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 7.
• And, M. (2004). Osmanlı Tasvir Sanatları:1 Minyatür, Türkiye İş Bankası Kültür Yay. İstanbul, 48.
• And, M. (2010). Minyatürlerle Osmanlı-İslam Mitologyası, YKY, İstanbul, 58.
• And, M. (2014). Osmanlı Tasvir Sanatları:1 Minyatür, YKY, İstanbul, 374.
• Aslanapa, O. (1989). Türk Sanatı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 374.
• Belting, H. (2012). Floransa ve Bağdat: Doğu’da ve Batı’da Bakışın Tarihi, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 63.
• Bigalı, Ş. (1984). Resim Sanatı, Şafak Matbaası, Ankara, 328.
• Deonna, W. (1974). Sanatta Ritimler ve Kanunlar, Remzi Kitabevi, İstanbul, 135.
• Edman, I. (1998). Sanat ve İnsan, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 96.
• Erdem, M. (2005). Resim Tekniği, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 4.
• Farthing, S. (2012). Sanatın Tüm Öyküsü, Hayalperest Yayınları, Çin, 195.
• Goetz, P.W. (1989). Ana Britannica, cilt 16, 1989, Ana Yayıncılık, İstanbul, 418.
• Günay, V. (1977). Resim Sınıf III, Yaygın Yüksek Öğretim Kurumu, Eğitim Enstitüleri, Resim-İş Bölümü, Ankara, 25.
• Güvemli, Z. (1982). Sanat Tarihi, Varlık Yayınları, İstanbul, 209.
• Lowry, B. (1972). Sanatı Görmek, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Sanat Dizisi 12, 98.
• Mahir, B. (2012). Osmanlı Minyatür Sanatı, Kabalcı Yayıncılık, İstanbul, 176.
• Öztürk, G. B. (2025). Müze Olarak İşlevlendirilen Tarihi Yapılarda Dijital Teknoloji Kullanımı: Ankara Kelime Müzesi Örneği. Bodrum Journal of Art and Design, 4(1), 53-74. https://doi.org/10.58850/bodrum.1599941
• Read, H. (1960). Sanatın Anlamı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 64.
• Somerwille, J. (1988). Temel Britannica, cilt 12, Ana yayıncılık, İstanbul, 238.
• Sözen, M., Tanyeli, U., (1986). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul,163.
• Tansuğ, S. (1986). Çağdaş Türk Sanatı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 37.
• Tansuğ, S. (1992). Resim Sanatının Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 151.
• Turani, A. (1980). Sanat Terimleri Sözlüğü, Toplum Yayınevi, Ankara, 90.
• Turani, A. (1983). Dünya Sanat Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 291.
• Tükel, U. (2005). Resmin Dili: İkonografiden Göstergebilime, Homer Kitabevi, İstanbul, 51.
• Ülkü, V. (1982). Anadolu Uygarlıkları Görsel Anadolu Tarihi Ansiklopedisi, cilt 5, Görsel Yayınlar, İstanbul, 989.
• Ülkü, V. (1983). Sanat Tarihi Ansiklopedisi, cilt 4, Görsel Yayınlar, İstanbul, 754.
• Ülkü, V. (1985). Görsel Türkiye Ansiklopedisi, cilt 3, Görsel Yayınlar, İstanbul, 490.
• Yetkin, S.K. (1984). İslam Ülkelerinde Sanat, Cem Yayınevi, İstanbul, 204.
• Yetişken, H. (1991). Estetiğin ABC’si, Simavi Yayınları, İstanbul, 79.
• Yurdaydın, H. G. (1976) Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 47,51. URL http://www.eskisehir.gov.tr/kursunlu-camii-kulliyesi Erişim tarihi: 09.01.2025