ÖLÜM TEMASININ İKONOGRAFİSİ: ANİMASYON FİLM AFİŞLERİNDE GÖSTERGEBİLİMSEL BİR ÇÖZÜMLEME

Yıl 2025, Sayı: 15- Özel sayı, 565 - 586, 20.10.2025

Ayça Yılmaz , Bilal Kır

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1804785

Öz

Bu çalışma, animasyon film afişlerinde ölüm temasının temsiline odaklanarak, bu temanın
göstergebilimsel bir çerçevede nasıl yapılandırıldığını analiz etmektedir. Görsel anlatının
kültürel ve sanatsal bağlamları üzerine yapılan araştırmalar, ölüm ikonografisinin
tarih boyunca farklı biçimlerde ele alındığını göstermektedir. Özellikle Vanitas ve Memento
Mori gibi kavramlarda ölüm, yaşamın geçiciliğini hatırlatan bir unsur olarak işlenmiş,
modern popüler kültürde ise bu tema daha çok estetik ve anlatısal bir araç olarak kullanılmaya
başlanmıştır. Bu çerçevede amaçlı örneklem tekniğiyle seçilen Coco (2017), Corpse
Bride (2005) ve The Book of Life (2014) filmlerinin afişleri analiz edilerek, ölüm temasının
görsel kodlar aracılığıyla nasıl iletildiği değerlendirilmiştir. Bulgular Coco ve The Book of
Life afişlerinde Meksika’nın Día de los Muertos (Ölüler Günü) geleneğinden esinlenerek
ölümün neşeli ve hatırlamaya dayalı bir anlatımla sunulduğunu; buna karşın, Corpse Bride
afişinde gotik estetiğin ön planda olduğu ve ölümün melankolik bir çerçevede işlendiğini
göstermektedir. Çalışma, animasyon film afişlerinin yalnızca tanıtım materyali olmanın
ötesinde, kültürel ve anlatısal anlamlar taşıyan önemli göstergeler sunduğunu ve ölüm temasının
ikonografik düzeyde nasıl yapılandırıldığını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Göstergebilim , Ölüm ikonografisi , Görsel kültür , Kültürel anlamlandırma.

THE ICONOGRAPHY OF DEATH: A SEMIOTIC ANALYSIS OF ANIMATION FILM POSTERS

Öz

This study analyzes the representation of the theme of death in animated film posters through
a semiotic framework. Research on the cultural and artistic contexts of visual narratives
indicates that the iconography of death has been portrayed in various forms throughout
history. Concepts such as Vanitas and Memento Mori have traditionally depicted death as
a reminder of life’s transience, whereas in modern popular culture, this theme has increasingly
been utilized as an aesthetic and narrative device. Within this framework, the posters
of Coco (2017), Corpse Bride (2005), and The Book of Life (2014) were analyzed using
purposive sampling to assess how the theme of death is conveyed through visual codes. The
findings reveal that in the posters of Coco and The Book of Life, death is represented in a
joyful and commemorative manner, inspired by Mexico’s Día de los Muertos (Day of the
Dead) tradition. In contrast, the poster of Corpse Bride highlights Gothic aesthetics, presenting
death within a melancholic framework. This study demonstrates that animated film
posters serve not only as promotional materials but also as significant indicators carrying
cultural and narrative meanings, offering insights into how the theme of death is structured
at an iconographic level.

Anahtar Kelimeler

Semiotics , Death iconography , Visual culture , Cultural interpretation.

Kaynakça

• Aaron, M. (2014). Death and the moving image: Ideology, iconography and I. Edinburgh University Press.
• Açılmış, H. (2021). Mimari ve plastik sanat akımlarının Gotik ve Rönesans dönem koro müziğine yansımaları. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 27(46), 191-200. https://doi.org/10.35247/ataunigsed.818517
• Ateş, A. ve Ören, H. (2023). Eski Mısır mumyalama geleneğinde kanopik kaplar. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 10(6), 2582-2602.
• Ayaydın, A. (2010). Gotik Sanatı’na yirmi birinci yüzyıl perspektifinden bir bakış. Ekev Akademi Dergisi, 14(44), 117-125.
• Balaban, Y. ve Öztürk. Ö. (2021). Animasyon anlatısında renklerin dili. E. A. Seçmen (Ed.), Neo-sinema tekniğe ve teknolojiye dair okumalar içinde (1. baskı, ss. 375-409). Doruk Yayınları.
• Barthes, R. (2023). Göstergebilimsel serüven. M. Rifat ve S. Rifat (Çev.),Yapı Kredi Yayınları.
• Bilis, A. E. (2017). Tarihsel süreçte ölüm algisi ve sinemada ölüm: “The Bucket List” filmi örneği. Erciyes İletişim Dergisi “akademia”, 5(1), 296-312. https://doi.org/10.17680/erciyesakademia.291900
• Bordwell, D. ve Thompson, K. (2009). Film sanatı. E. Yılmaz ve E. S. Onat (Çev.), De Ki Yayınları.
• Coco (2017). Coco. 8 Ocak 2025 tarihinde https://www.imdb.com/title/tt2380307/ adresinden erişilmiştir.
• Corpse Bride (2005). Corpse Bride. 6 Ocak 2025 tarihinde https://www.imdb.com/title/tt0121164/ adresinden erişilmiştir.
• Dağlı, B. (2022). Representations used as the reminder of death and mortality in western painting art. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi 8(1), 1-10.
• Deniz, G. (2021, Nisan 15-16). Çizgi filmlerde kültür aktarımı ve “The Book Of Life” çizgi filminin sosyolojik eleştiri yöntemiyle çözümlenmesi [Tam Metin]. AART Uluslararası Anadolu Sanat Sempozyumu, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi, s. 1622-1636. https://cdn.anadolu.edu.tr/files/anadolu-cms/Z1zyrper/file/aart-tam-bildiri-kitabi-4-198eb196b3a790ce.pdf
• Dimitriadou, M. (2014). (Re)Imagining the (Neo)Victorian Spinster: Gothic, sensationalist and melodramatic reflections of Miss Havisham [Yüksek lisans tezi]. Aristotle University of Thessaloniki.
• Düşek Erken, A. (2024). Ölünün ölüme teslim edilişi: çağdaş sanatta ölümün biricikliği. MUJAD Marmara Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 15(2), 251-273. http://dx.doi.org/10.29228 /sanat.48
• Erol. V. (2017). Bilinçaltı direksiyona geçtiğinde - gerilim sinemasında psikanalitik alt metinler: Duel örneği. SineFilozofi, 2(3), 112-136.
• Foltyn, J. L. (2008). Dead famous and dead sexy: Popular culture, forensics, and the rise of the corpse, Mortality, 13(2), 153-173. https://doi.org/10.1080/13576270801954468
• Güç, A. ve Sharafullina, A. (2016). Tibet Budizmi’nde inanç esasları ve ölüm ötesi. International Journal of Social Inquiry, 9(2), 57-88.
• Günay Kaygusuz, B. (2019). Tablolardaki ölüm nesneleri: Vanitas natürmort geleneği. Tykhe Sanat ve Tasarım Dergisi, 4(7), 462-478.
• Işıksaçan, E. G. (2018). Vanitas natürmortta temsil ve imge. Atlas Journal, 4(13), 1161-1184. https://doi.org/10.31568/atlas.182
• Kara, Z. K. (2002). Tek tanrılı dönem öncesi dinlerde ölümden sonra yaşam düşüncesi. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (4), 29-38.
• Karanfil, S. (2024). Jean-Michel Basquiat ve pop kültüre katkı: ikonografi ve semboller. Pearson Journal, 8(30), 1800–1816. https://doi.org/10.5281/zenodo.14359677
• Kayaalp, A. (2023). Ölüm Dansı: Cimetière des Saint-Innocents’ın Freskleri. E-Skop Sanat Tarihi Eleştiri. 04.01.2025 tarihinde https://www.e-skop.com/skopbulten/olum-dansi-cimeti%C3%A8re-des-saint-innocentsin-freskleri/6534 adresinden erişilmiştir.
• Kızıl, A.(2017). Antik dönem Yunan Dünyası’nda ölüm kavramı ve bununla ilgili bazı betimler. Amisos, 2(3), 32-65.
• Küçük, M. A. ve Arslan, E. (2018). Ortodoks ikonalarında bir ölüm motifi: Meryem Ana’nın ölümü. Mukaddime, 9(1), 53-76. https://doi.org/10.19059/mukaddime.377216
• Küçükhemek, M. (2021). İnanmak mı, bilmek mi? Yedinci Mühür filminde birey-tanrı ilişki biçimleri. SineFilozofi, 6(11), 22-50. https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.872059
• Mackenbach, J.P. ve Dreier, R.P. (2012). Dances of death: macabre mirrors of an unequal society. Int J Public Health, 57, 915–924. https://doi.org/10.1007/s00038-012-0381-x
• Pehlivan, Y. (2022). Animasyon sinemada biçim ve içerik olarak ölüm kavramının temsili ve bir film uygulaması (Yayın No. 711318) [Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Sayan, Ş. (2016). Sanatta acı ve şiddet eylemleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1421-1430. https://doi.org/10.17755/esosder.263243
• Serdaroğlu, F. (2022). Etik ve estetik değerler bağlaminda sanatin işlevi ve sinema. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 221-248.
• Şentürk, S. G. (2019). Çağdaş sanatta ölüm temasının etik ve estetik açıdan incelenmesi (Yayın No. 560472) [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Taş Alicenap, Ç. ve Pehlivan, Y. (2023). Animasyon sinemada ölüm kavramı: Coco ve Kötü Kedi Şerafettin animasyon filmleri üzerine bir analiz. Sanat ve Tasarım Dergisi, 13(1), 100-118. https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1313913
• Taylor, J. H. (2001). Death and the afterlife in ancient Egypt. University of Chicago Press.
• The Book of Life (2014). The Book of Life. 12 Ocak 2025 tarihinde https://www.imdb.com/title/tt2262227/ adresinden erişilmiştir.
• Turan, S. ve Meral K. (2023). Ölüm ve zaman kavramları üzerinden Soğuktu Ve Yağmur Çiseliyordu filminin göstergebilimsel analizi. Filmvisio, 1, 47-86. https://doi.org/10.26650/Filmvisio.2023.0003
• Turan, S. ve Meral, K. (2023). Ölüm ve zaman kavramları üzerinden soğuktu ve yağmur çiseliyordu filminin göstergebilimsel analizi. Filmvisio, 1, 47-86. https://doi.org/10.26650/Filmvisio.2023.0003
• Uzun, İ. ve Birlik, İ. (2022). Resim sanatı içinde Memento Mori kavramı. Anlambilim MTÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(1), 18-27.
• Walter, D. (2019). Memento Mori: a positive and contemporary reflection through visual art on a life spent well. IAFOR Journal of Arts & Humanities, 6(2). https://doi.org/10.22492/ijah.6.2.10
• Yağar, F. ve Dökme, S. (2018). Niteliksel araştırmaların planlanması: Araştırma soruları, örneklem seçimi, geçerlik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1-9.
• Yılmaz, A. (2019). Damien Hirst’ün eserlerinde ölüm teması. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 8(57), 577-586. doi: 10.7816/idil-08-57-04
• Yılmaz, S. (2020). Bizans’da ölüm ikonografisi. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 44(2), 309-330.
• Zeren, M. A. (2023). Stop motion filmlerinde sahne tasarimive anlati ilişkisi: Tim Burton’un ‘Ölü Gelin’ filmi. Socrates Journal Of Interdisciplinary Social Studies, 9(31), 105-114. Doi: 10.5281/zenodo.8151822-