Tarihi Çevrede Eski Yeni Birlikteliğinin Öznel İzlenimler Üzerinden Değerlendirilmesi: Divanyolu Caddesi (Beyazıt-Sirkeci Aksı) Örneği

Yıl 2021, Sayı: 27, 379 - 405, 27.06.2021

Selda Temel Rüya Kuru Seçil Sarıgül

Öz

Kentlilerin hafızasında izler oluşturan, farklı ölçeklerde sürekli değişim gösteren çevresel imgeler, kente ilişkin anlamlı bir bütünlük oluşturur. Bu imgeler bütünü, görsel algılama sürecinden geçerek kullanıcıların yapılı çevreye karşı öznel tepkiler vermelerini sağlar. Günlük yaşamda çevre deneyimine karşı oluşan bu davranış, kent yapılarına ilişkin belirli ölçütlerde anlamsal nitelendirmelere dönüşür. Bu çalışma, tarihi çevrede eski-yeni cephe imgeleri üzerinden, kullanıcıların öznel izlenimlerini değerlendirmeyi hedeflemektedir. Çalışma alanı olarak Divanyolu Caddesi Beyazıt-Sirkeci aksı belirlenmiştir. Bu doğrultuda aks üzerinde bulunan Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi ile son yirmi yıla ait yapıların cepheleri seçilmiştir. Toplam 15 yapının değerlendirildiği çalışmada, Krampen, Öztürk, Özek ve Saltık (1978)’nin kentsel çalışması örnek alınmış olup, anlamsal farklılaşma ölçeği kullanılarak 15 mimar, 15 mimar olmayan 30 deneğe sıfat çiftlerinden oluşturulan anket soruları yöneltilmiştir. Bu bağlamda estetik ve işlevsel betimleyici olarak nitelendirilen sıfat çiftleri ile öznel izlenimler elde edilmiştir. Çalışma sonucunda elde edilen veriler, birlik, ölçek, değer, özgünlük, kütle ve doku başlıkları üzerinden değerlendirilerek çevrenin görünümüne yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mekan Algısı, Tarihi Çevre, İzlemin, Cephe

Kaynakça

• Ahunbay, Z. (1996). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon (1. Baskı), YEM Yayını, İstanbul.
• Aksoy, E., (1987). ‘Mimarlıkta Tasarım Bilgisi. Hatiboğlu Yayınevi, Ankara.
• Arslan, H.D. ve Yıldırım, K. (2017). Perceptual Evaluation of the Mosque Facades of Different Periods: Preference, Complexity, Impressiveness, and Stimulative. Megaron, 12 (4).
• Asatekin, G. (1995). “Koruma İmar Planlama Kısıtları ile Biçimlenen Yeni Konut Mimarlığımız”, Mimarlık Dergisi, 262, 22-24.
• Altınöz, A. G. B. (2010). “Tarihi Dokuda Yeni’nin İnşası”, Mimarlar Odası İzmir Şubesi Ege Mimarlık Dergisi, No.75, 18-27.
• Aydınlı, S. (1982). Mimarlıkta Görsel Analiz, İTÜ Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi, İstanbul.
• Aydınlı, S. (1986). “Mekânsal Değerlendirmede Algısal Yargılara Dayalı Bir Model”, Yapı Dergisi, No.207, İstanbul, 54-61.
• Baymur, F. (1978). Genel psikoloji, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi, İstanbul.
• Bayraktar, G. (2015). “Tarihi Çevrede Değişim Olgusunun Yeni Doku ve Yeni Yapı Tasarımı Bağlamında Değerlendirilmesi- İstanbul Beyoğlu Demirören AVM Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Bechtel, R. (1975) ‘’The Semantic Differential and Paper-and-pencil Tests’’ Behaviorial Research Methods in Environmental Design, ed. William Michelson, Dowden Hutchinson Ross Inc., Pennsylvania.
• Bilgin Altınöz, G. (2010). Tarihi Dokuda ‘Yeni’nin İnşası. Ege Mimarlık, 18-26.
• Bilsel, F. C., Bilsel, S. G. ve Bilsel, A.A. (1999). “Kuramsal Yaklaşımlardan Kentsel Mekân Tasarımına”, 1. Ulusal Kentsel Tasarım Kongresi “Kentsel Tasarım Bir Tasarımlar Bütünü”, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Bilsel, G. (2002). “Kent Kültürü-Kültürel Süreklilik-Kimlik Sorunsalı ve Yaşanılası Kentsel Mekân Kavramı Üzerine”, Kentleşme ve Yerel Yönetimler Sempozyumu Bildirileri, Adana Kent Konseyi Yerel Gündem 21 yay., No.5, Adana.
• Birlik, S. ve Ertürk, Z. (1999 ). “Tarihi Çevrede Tasarım”, Arkitekt Dergisi, No.465, 40-
• Carmona, M., Heath, T., Oc, T. ve Tiesdell, S. (2003). “Public Places-Urban Spaces: The Dimensions of Urban Design”, Architectural Press, Oxford.
• Doğrusöz, N. S. (1994). “Tarihi ve Özgün Çevrelerde Yeni Yapı Sorunu ve “Infill” Olgusuna Farklı Yaklaşımlar”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Durmuş, S. ve Öktem Erkartal, P. “A Method In Urban Reading: Perception of Observer and Observed in the Architectural Layers of Edirne/Turkey”, SGEM 2015, 26.08- 01.09.2015, Bulgaria, Conference Proceedings, Book 4, 2015.
• Erkman, U. (1973). “Mimaride Etki ve Görsel İdrak İlişkileri”, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Gibson, J. J. (1950). The Perception of the Visual World, Houghton Milftlin, Boston.
• Gibson, J. J. (1979). The Ecologial Approach to Visual Perception, Houghton Mifflin Company, USA.
• Groat, L. (1984). “Public Opinions of Contextual Fit”, Architecture, Vol 73.
• Groat, L. (1988). “Contextual Compatibility in Architecture: An Issue of Personal Taste?”, Environmental Aesthetics, ed. Jack L. Nasar, Cambridge University Press, Cambridge.
• Harmancı & Keles, (1993), ‘’Çevrebilim’’, İmge kitapevi, İstanbul.
• Hasol, D. (2011), Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, Geliştirilmiş 11. Baskı, YEM, İstanbul.
• Hersberger ve Cass, (1988). “Predicting User Responses to Buildings” Environmental Aesthetics, ed. Jack L. Nasar, Cambridge University Press, Cambridge.
• İmamoğlu, V., (1960). “Binalara İlişkin Zihinsel Plan, Kullanım ve Değerlendirmeler”, ODTÜ.
• İmamoglu, C. (2000). “Complexity, Preference and Familiarity: Architecture and Nonarchitecture Turkish Students’ Assessments of Traditional and Modern House Facades”. Journal of Environmental Psychology, Vol.20, 5–16.
• Karakoç, E., (2004), “Yapının Kentsel Mekana Katılımı” Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Krampen, M., Öztürk, K., Özek, V. ve Saltık, H. (1978), “Eski ve Yeni Görünüşlerin Öznel İzlenimleri ve Nesnel Ölçümü”, KTÜ, Trabzon.
• Lang, J., (1974). “Designing for Human Behaviour: Architecture and the Behavioral Sciences ed. John Lang, Dowden Hutchinson Ross Inc. Pennsylvania.
• Lynch, K. (1960). “The Image of the City”, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts.
• Nasar, J.L., (1989). “Symbolic Meanings of House Styles”, Environment and Behaviour V.21 (3)
• Özgen, S. (2009). “Tarihi Çevre İçinde Üç Boyutlu Çalışmaların Cepheler Açısından Algılamaya Etkisi”, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Pak, Z. C. (2009). “Peyzaj Unsurları Olarak Ağaçların Kentsel Mekân Kimliğinin Oluşumuna Etkisi”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Parsons, R. (2010). “Principles For New Design In Historic Settings” New Designs in Historic Settings, Historic Scotland, 7-11.
• Polatoğlu, Ç., (2012). “Mimarlıkta Görsel Etki Değerlendirme Yöntem ve Teknikleri” Y.T.Ü. Basım Yayın Merkezi, İstanbul.
• Rapoport, A., 1977, Human Aspects of Urban Form, Oxford, Pergamon Press
• Sanoff, H., (1974), “Measuring Attributes of the Visual Environment”, Designing for Human Behaviour: Architecture and the Behavioral Sciences ed. Jon Lang, Dowden Hutchinson Ross Inc., Pennsylvania.
• Tekeli, İ. (1994). Bir Kentsel Tasarım Kuramının Geliştirilmesi Üzerine Düşünceler, “Kent, Planlama, Politika, Sanat”, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, Ankara.
• Velioğlu, A. (1992). “Tarihi Çevre İçinde Mimari Tasarım ve Süreci Üzerine Bir Araştırma”, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Yamaçlı, R. (1997). “Mimari Tasarım ve Görsel Çevre Etkileşimi Bağlamında Yer Kavramı”, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Zeren, M. T. (2010). “Tarihi Çevrede Yeni Ek ve Yeni Yapı Olgusu Çağdaş Yaklaşım Örnekleri”, Yalın Yayıncılık, İstanbul.
• Werner, C.M. ve Altman I., (2000). Humans and Nature: Insights from a Transactional View, edited by Wapner, S., Demick, J., Yamamato, T., Minami, H., Theoretical Perspectives in Environment-Behavior Research Underlying Assumptions, Research Problems and Methodologies, Kluwer Academic/Plenum Publishers: New York.
• İnternet: Url 1: (http://www.archdaily.com/24801/hotelfouquet-barrier eduardfanchanc/)
• İnternet: Url2: http://voyapon.com/tadao-ando-osaka/
• İnternet: Url 3:https://www.archdaily.com/157395/ad-classics-haas-haus-hanshollein?ad_medium=gallery