An Ontological Analysis on the World of Power and Instrumentality of Music

Yıl 2025, Sayı: 35 (20. Yıl Armağan Sayısı), 433 - 455, 22.05.2025

İbrahim Sarıtaş

https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.1614698

Öz

As a branch of art, music was born with humanity, developed and shaped within the society. Music has key functions on human and society at many stages in theological, sociological and political terms. From past to present, regardless of geography and culture, everyone who has realised the power of music to influence/transform people and its ability to create a common consciousness in the masses has wanted to control music. Especially religions and powers have used music as a tool for social domination in many periods of history. In this axis, music has been assigned mystical duties in both theological and mythological terms, and uncritical/non-negotiable transcendental properties have been attributed to it. From Ancient Greece to the Roman Empire, from the principalities and kingdoms of the Middle Ages to the National Socialist government, music has been a branch of art used to control society in this sense.

Anahtar Kelimeler

Music , Power , Religion , Propaganda , National Socialism

Müziğin İktidar Dünyası ve Araçsallığı Üzerine Ontolojik Bir Analiz

Öz

Müzik, bir sanat dalı olarak beşerle birlikte doğmuş, toplum içinde şekillenmiş ve gelişmiştir. Müzik teolojik, sosyolojik ve siyasi bakımdan birçok merhalede insan ve toplum üzerinde kilit işlevlere sahiptir. Geçmişten günümüze hangi coğrafyada ve kültürde olursa olsun, müziğin insanı etkileyen/dönüştürebilen gücünün ve kitlelerde ortak bilinç oluşturma yetisinin farkına varan herkes, müziği kontrol altına almak istemiştir. Özellikle dinler ve iktidarlar, tarihin birçok döneminde müziği toplumsal hâkimiyet için bir araç olarak kullanmıştır. Bu eksende müziğe hem teolojik hem de mitolojik anlamda mistik görevler biçilmiş ve ona eleştirilemez/tartışmaya kapalı aşkınsal özellikler atfedilmiştir. Antik Yunan’dan Roma İmparatorluğu’na, Orta Çağ beylik ve krallıklarından Nasyonal Sosyalist iktidara kadar hepsinde müzik, bu manada toplumu kontrol etmek için kullanılan bir sanat dalı olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Müzik , İktidar , Din , Propaganda , Nasyonal Sosyalizm

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2003). Kültür Endüstrisini Yeniden Düşünürken. Cogito Dergisi, (36), 76-85.
• Akan, N. (2012). Platon’da Müzik. Bağlam Yayıncılık.
• Akkol, M. L. (2018). Müzik Sosyolojisinde T. W. Adorno’nun Yeri. Alternatif Politika, (10/1), 111-130.
• Alpagut, U. (1998). Kim Kapattı Su Müziği. Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Attali, J. (2017). Gürültüden Müziğe. (G. G. Türkmen, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Batuk, C. (2013). Din ve Müzik: Dinler Tarihi Bağlamında Din- Müzik ilişkisine Genel Bir Bakış Denemesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (35/35), 45-70.
• Bermbach, U. (1997). Wo Macht ganz auf Verbrechen ruht. Politik und Gesellschaft in der Oper. Europäische Verlagsanstalt.
• Bohlman, P. V. (2002). Dünya Müziği. (H. Gür, Çev.). Oxford University Press.
• Casanova, J. (2014). Modern Dünyada Kamusal Dinler. (M. Murat Şahin, Çev.). Sakarya Üniversitesi Kültür Yayınları.
• Chamberlain, H. S. (1937). Die Grundlagen des neunzehnten Jahrhunderts. F. Bruckmann A.G.
• Colombe, C. (2012). Müziğin İnsan ve Hayvanlara Etkisi (M. S. Ergan ve A. Ş. Ak, Çev,). Ötüken Yayıncılık.
• Doerries, R. (1960). Alfred Rosenberg’s Der Mythus des 20. Jahrhunderts: A pattern of cultural totalitarianism (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ohio University.
• de Vries, W. (1996). Sonderstab Musik: Music confiscation by the Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg under the Nazi occupation of Western Europe. Amsterdam University Press.
• Englmann, F. (2017). Unort, Unsinn, Unzeit. Utopie im zeitgenössischen Musiktheater, Auf Utopias Spuren, Utopie und Utopieforschung. Festschrift für Richard Saage zum 75. Geburtstag, 349-374
• Ergur, A. (2009). Müzikli Aklın Defteri: Sosyolojik İzdüşümler. Pan Yayınları.
• Ersoy, İ. (2014). Kültüriçi Bir Değerlendirme Toplumsal Normlar Ekseninde Müziksel Tercih. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(30), 90-100.
• Esgin, A. (2012). Bir Müzik Sosyolojisi Var mıdır?. Doğu Batı, 15(62), 115-135.
• Friedländer, S. ve Rüsen, J. (2000). Richard Wagner im Dritten Reich: Ein Schloss Elmau-Symposion. Verlag C.H. Beck.
• Fubuni, E. (2006). Müzikte Estetik. (F. Genç, Çev.). Dost Yayınevi.
• Fukuyama F. (2016). Siyasi Düzenin Kökenleri. Profil Yayınları.
• Gray, A. (1993). The Popular Guide to Cassical Music. A Birch Lane Press.
• Grey, T. S. (2002). Wagner’s Die Meistersinger as national opera (1868–1945). C. Applegate ve P. Potter (Ed.), Music and German national identity (78–104). University of Chicago Press.
• Heinich, N. (2013). Sanat Sosyolojisi. (T. Arnas, Çev.). Bağlam Yayıncılık.
• İlyasoğlu, E. (1999). Zaman İçinde Müzik. Yapı Kredi Yayınları.
• Jöde, F. (1944). Haus und Familie: Die Musik im Kindesalter. W. Stumme (Ed.), Musik im Volk: Gegenwartsfragen der deutschen Musik (79–84). Berlin-Lichterfeld Verlag.
• Kant, I. (1994). Yargı Yetisinin Eleştirisi. (A. Yardımlı, Çev.). İdea Yayınları.
• Kaplan, A. (2019). Kültürel Müzikoloji. Bağlam Yayıncılık.
• Kaygısız, M. (2004). Müzik Tarihi Başlangıcından Günümüze Müziğin Evrimi. Kaynak Yayınları.
• Kızılabdullah, Ş. (2019). Hıristiyan Gelenekte Müzik: Amerikan Hıristiyan Müziğinde Gospel Müzik, Bluz ve Caz Örneği. Dini Araştırmalar Dergisi, 22(56), 307-326.
• Konfüçyüz. (1998). Büyük Bilgi, Müzik Hakkında Notlar (M. N. Özerdim, Çev.). MEB Yayınları. Kutluk, F. (1997). Müzik ve Politika. Doruk Yayıncılık.
• Labecka-Koecherowa, M. (1995). Şaman Ayini-Yeniden Yapılanma Deneyi, Tiyatro Araştırmaları Dergisi,12,77-98.
• Langer, S. K. (1957). Philosophy in a New Key. New American Library.
• Laserre, P. (2007). Nietzche’nin Müzik Üzerine Düşünceleri. (İ. Usmanbaş, Çev.). Pan Yayıncılık.
• Leikert, S. (2001). Der Orpheusmythos und die Symbolisierung des primären Verlusts: Genetische und linguistische Aspekte der Musikerfahrung. Psyche, 55(12), 1287–1306.
• Marcuse, H. (1978). The Aesthetic Dimension. Beacon Press.
• Merriam, A. (1964). Anthropology of Music. Nortwestern University Press.
• Mimaroğlu, İ. (1995). Müzik Tarihi. (5. Baskı). Varlık Yayınları.
• Mosse, G. L. (1968). Nazi culture: Intellectual, cultural and social life in the Third Reich. Grosset & Dunlap.
• Möhring-Hesse, M. (1991). Politik aus dem Glauben und ethische Auslegung: Zur theologischen Begründung christlicher Gesellschaftsethik als normative Reflexion politischer Glaubenspraxis. Jahrbuchs für Christliche Sozialwissenschaften, 32, 65–89.
• Nacakcı, Z. (2013). İnsan-Kültür-Müzik. Z. Nacakcı, ve A. Canbay (Ed.), Müzik Kültürü (3-31). Pegem Yayınları.
• Oberhoff, B. (2003). Diese Musik versteht mich! -Die Musik als Selbstobjekt, B. Oberhoff (Ed.), Die Musik als Geliebte: Zur Selbstobjektfunktion der Musik. (9-43). Psychosozial-Verlag Haland & Wirth. Oransay, G. (1976). Musiki Tarihi. Yaykur Açık Öğretim Dairesi Yayınları.
• Potter, P. (1998). Most German of the arts: Musicology and society from the Weimar Republic to the end of Hitler’s Reich. Yale University Press.
• Ringer, A. L. (1990). The rise of urban musical life between the revolutions, 1789–1848. A. Ringer (Ed.), The early romantic era (1–24). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-1-349-11297-5_1
• Sachs, C. (1965). Kısa dünya müzik tarihi (İ. Usmanbaş, Çev.). Millî Eğitim Bakanlığı Basımevi.
• Sarıtaş, İ. (2018). Richard Wagner’in sanatında inşa ettiği politik ve kültürel düşünce dünyası. Amme İdaresi Dergisi, 51(4), 89–115.
• Schelling, F.W.S. (1907). Philosophie der Kunts, Schellings Werke, Dritter Band, Leipzig: Fritz Eckardt Verlag.
• Schering, A. (1931). Musik. A. Vierkandt (Ed.), Handwörterbuch der Soziologie (393-399). Verlag.
• Schmidt-Salomon, M. (2002). Die Verhältnisse zum Tanzen bringen … Über Musik & Politik. M. Chlada, G.
• Dembowski & D. Ünlü (Ed.), Alles Pop? Kapitalismus & Subversion (60–83). Alibri Verlag.
• Schopenhauer, A. (1928-1930). Il Mondo Come Volanta e Rappresentazione içinde (2. Cilt).
• Schopenhauer, A. (1969). The world as will and representation. (1. Cilt) (E. F. J. Payne, Çev.). Dover.
• Selanik, C. (1996). Müzik Sanat‎ın‎ın Tarihsel Serüveni. Doruk Yayınevi.
• Soykan, N. Ö. (2002). Müzik Estetiği. Cogito, (30), 265. YKY.
• Stein, F. (1934, Eylül 5). Vom Wesen deutscher Musik. Bremer Nachrichten. Prieberg, F. K. (1982). Musik im NS-Staat. Fischer Taschenbuch Verlag.
• Tatar, B. ve Aydın, S. (2017). Müzik ve iktidar ilişkisi: Kuramsal ve tarihsel bir analiz. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 43, 5–30.
• Taylor, C. (2014). Seküler Çağ. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Timuçin, A. (1987). Estetik. Süreç Yayınları.
• Torrefranca, F. (1910). La Vita Musicale dello Spirito. Bocca.
• Turley, A. C. (2001). Max Weber and the sociology of music. Sociological Forum, 16(4), 633–653.
• Uçan, A. (1994). İnsan ve Müzik, İnsan ve Sanat Eğitimi. Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Uçan A. (2005). İnsan ve Müzik İnsan ve Sanat Eğitimi. (3. Baskı). Evrensel Müzikevi.
• Uslu, A. (2017). Richard Wagner'in Siyasal Düşünceleri Modernite Eleştirisi ve Ulusal Sanat Anlayışı. Sosyoloji Dergisi, 37(1), 13-44.
• Webern, A. (1998). Yeni Müziğe Doğru (A. Bucak, Çev.). Pan Yayınları.
• West, M. L. (1992). Ancient Greek Music. Oxford University Press.
• Yıldırım, V. ve Koç, T. (2011). Müzik Felsefesine Giriş. Bağlam Yayınları.