المدخل القِيْمي، وسؤال الحجية والفهم في السُّنة النبوية: عبد الحميد أبو سليمان أنموذجا

Year 2023, , 98 - 121, 03.07.2023

Mohamad Anas Sarmını

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1245276

Abstract

عالجت هذه الدراسة المدخل القِيْمي في التعامل مع السنة النبوية عند المعاصرين، وذلك من خلال أنموذج عبد الحميد أبو سليمان باعتباره رجلا جمع بين كونه شخصية إدارية فاعلة أسهمت في إنجاز مشروع الجامعة الإسلامية العالمية في ماليزيا، وإنجاز المعهد العالمي للفكر الإسلامي في فيرجينيا، وأنه شخصية إصلاحية توفيقية هدفت إلى تجديد الدين من داخله، وأنه ركز في تعامله مع السنة النبوية على مدخل القيم والأصول الكبرى.
أوضحت الدراسة أنَّ المدخل القِيْمي هو مدخل مهم في التعامل مع السنة وذلك على المستوى التأصيلي والتطبيقي؛ إلا أنه مازال مدخلا غضّا جديدا لم يخدم بعدُ الخدمة الكافية. وفي سياق التأكيد على ذلك والتمثيل له، اختارت الدراسة بعضا من الآراء التي صرَّح بها أبو سليمان والتي اعتمد فيها على المقاربة الأخلاقية القِيْمية في التعامل مع السنة النبوية من حيث حجيتها ومن حيث فهمها، وركزت على مسألتين تطبيقيتين في هذا السياق، الأولى في الاقتصاد وهي عقد المزارعة، والثانية في العقوبات وهي حد الردة. وقد أخضعت الدراسة جميع ما سبق إلى المنهج النقدي والتحليلي وذلك في سياق تقويم المسائل المذكورة ومراجعتها وإبداء الرأي فيها.
وخلُصت الدراسة إلى أن كُلًّا من المدخل القِيْمي والآراء الصادرة عن أبو سليمان ما زالت أفكارا واجتهادات أولية تقبل الكثير من النقد والمراجعة قبل أن تُعتمد أو تُعمَّم. وعلى سبيل الخصوص فإن آراءه المتعلقة بحجية السنة النبوية وفهمها يظهر عليها بأنها صادرة عمن لا يمتلك أدوات التخصص الكافية في هذا الحقل المعرفي.

The Value Approach, and the Question of Authenticity and Understanding in the Sunnah: Abdul Hamid AbuSulayman as a Model

Abstract

This study addressed the ethical approach of contemporaries in dealing with the Sunnah, through the example of Abdul Hamid AbuSulayman as a character that combined several advantages. He was an active administrative figure who contributed to the completion of the International Islamic University Malaysia project and the International Institute of Islamic Thought. As well as he is a reforming conciliatory figure aimed at renewing religion from within, Also, he focused in his dealings with the Sunnah on the ethical approach.
The study accepted that the ethical approach is essential in dealing with the Sunnah at the theoretical and applied level. However, it is an approach that is still not studied enough. In the context of emphasizing and representing this, the study chose some of the views that AbuSulayman stated, in which he adopted the ethical approach in dealing with the Sunnah regarding its authority and understanding. One is the sharecropping contract, Hajj in the modern era, and the last is the Apostasy penalty. Then the study critiqued and analysed all the things mentioned.
The study concluded that both the ethical approach in general, and the reflection of AbuSulayman are still preliminary proposals that need review and criticism before they are adopted or approved. It was clear that when he was dealing with the authority and understanding of the sunnah, he did not have sufficient expertise in this field of science.

Keywords

hadith, moral values, ethical approach, the authority of Sunnah, Abdul Hamid AbuSulayman

Sünnetin Hücciyeti ve Anlaşılması Sorunsalı ve Değer Temelli Yaklaşım: Abdülhamîd Ebû Süleyman Örneği

Abstract

Bu makale, muhtelif meziyetleri kendinde toplayan bir şahsiyet olarak Abdülhamîd Ebû Süleyman özelinde, günümüz düşünürlerinin sünneti anlamadaki yöntemlerini ele almaktadır. Zira Abdülhamîd Ebû Süleyman Malezya’da Uluslararası İslam Üniversitesi’ni ve Virjinya’da Uluslararası İslam Düşüncesi Enstitüsü’nü kurma projelerinin başarıya ulaşmasına katkı sağlamış etkin ve yönetici bir kişiliktir. Aynı zamanda dini konularda reform düşüncesine yakın olup reformist ve uzlaşmacı bir figürdür. Kendisi sünneti anlama noktasında değerlere ve küllî metotlara odaklanmıştır.
Makale, söz konusu değer yaklaşımının sünneti anlama faaliyetinde, temellendirme ve uygulama düzeyleri için önemli bir giriş noktası olduğunu açıklamaktadır. Fakat bu yaklaşımın yine de yeterli derecede olgunlaşmadığını söylemek mümkündür. Bunu vurgulama ve örneklendirme bağlamında çalışma, Ebû Süleyman'ın sünnetin hücciyyeti ve sünnetin anlaşılması hususunda dillendirdiği değer yaklaşımı merkezli görüşlerinden iki temel konu üzerinde durmaktadır. Bunlardan ilki ekonomideki müzâraa akdi, diğeri ise ukubâttaki dinden dönme haddi’dir. Daha sonra bütün konular, eleştirmek ve analiz etmek suretiyle ele alınmaktadır.
Çalışma, hem değer yaklaşımının hem de Ebû Süleyman'ın ortaya koyduğu görüşlerin, itimat edilmeden ve genel bir kabul olarak görülmeden önce, eleştiri ve incelemeye tabi tutulması gerekliliği sonucuna ulaşmaktadır. Nitekim sünnetin hücciyyeti ve anlaşılması hususunda telifte bulunduğu zamanlarda bu ilim sahasında yeterli uzmanlığa sahip olmadığı anlaşılmaktadır.

Keywords

hadis, ahlâkı değerler, değer yaklaşımı, sünnetin hücciyyeti, Abdülhamîd Ebû Süleyman

References

• Ahmed b. Hanbel, el-Müsned. Thk. Şuayp Arnavut, Beyrut: Dâru'r-Risâle, 2001.
• Ahmed, İmtiyaz. Delâilü’t-Tevsîki’l-Mübekkir, Menşüratü Cami‘ati’d-dirâsâti’l-İslamiyye, 1990.
• Buhârî, Muhammed, b. İsmâîl, el-Câmiʿu’l-Musnedu’s-Saḥîḥu’l-Muhtasar. Thk. Muhammed Zuheyr Nâsır, Dâru Tavki'n-Necât, 1422.
• Ebû Dâvûd, Suleymân b. el-Eş‘as b. İshâk, es-Sünen. Thk. Şuayp Arnavût, Beyrut: Dâru'r-Risâle, 2009.
• Ebû Seyf, Hamd. Munâkeşetu kitâb Taha Ulvani (İşkaliyyetü’t-te‘âmul ma‘a’s-Sunne), Amman: Külliyetü’ş-Şerî‘a, 2016.
• Ebû Süleyman, Abdülhamîd. “el-Islâhu’t-terbevî", İslamiyetü'l-ma'rife 29/8 (2002), 147-184.
• Ebû Süleyman, Abdülhamîd. “Hivârat Menheciyye fi Kedâyâ Nakdi Metni'l-Hadis”, İslâmiyetü'l-ma‘rife 39/9 (2005), 229-260.
• Ebû Süleyman, Abdülhamîd. “Mâ hiye eyyâmü’l-hacc fi’l-âlemi’l-mu‘âsır?”. İslâmiyetü'l-ma‘rife 78/20 (2014) 133-148.
• Ebû Süleyman, Abdülhamîd. “Ususu’l-hükmi’ş-Şer‘î fi’t-tasvîr ve’t-tecsîm”, İslâmiyyetü’l-ma‘rife 40/9 (2005) 207-216.
• Ebû Süleyman, Abdülhamîd. er-Ru’yetü'l-Kevniyye el-Hedâretü’l-Kurâniyye, Virginia: el-Me‘hedü’l-Alemi lil-fikri’l-İslâmî, ts.
• Ebû Süleyman, Abdülhamîd. Ezimmetü’l-akli’l-Müslim. Virginia: el-Me‘hedü’l-Alemi lil-fikri’l-İslâmî, ts.
• Ebû Süleyman, Abdülhamîd. Haddü'r-ridde fi'l-İslam, Virginia: el-Me‘hedü’l-Alemi lil-fikri’l-İslâmî, 2013.
• Ebû Süleyman, Abdülhamîd. İnhiyârü’l-hedârati’l-İslâmiyye. İnhiyerü'l-hadarati'l-İslamiyye, ts.
• Ebû Süleyman, Abdülhamîd. Nazariyyetü ilmi’l-iktisadi’l-İslâmî, Mısır: Müessesetü’l-Hâncî, 1960.
• Ebû Süleyman, Abdülhamîd. Nezariyyetü’l-İslâmi’l-İktisâdiyye, Mısır: Müessesetü’l-Hâncî, 1960.
• Fazlurrahman. İslam. çev. Hassun Saray. Beyrut: eş-Şebeketü’l-Arabiyye li’l-ebhâs ve’n-neşr, 2017.
• Hassune, Arif. el-Meâhizü'l-Usûliyye alâ kitâb (İşkâliyyetü’t-Te‘âmul ma‘a’s-Sünneti’n-Nebeviyye), Amman: Külliyetü’ş-Şerî‘a, 2016.
• Hatip, Mutez. el-Hürriyyetu’d-diniyyye ve katlu’l-mürted, el-Merkezü’l-Arabi li’l-ebhâs ve dirasâti’s-siyâse, 2018. İbn Haldun. el-Mukaddime, thk. Halil Şehâde, Beyrut: Daru’l-Fikr, 1981.
• İkbal, Muhammed. Tecdîdü’l-fikri’d-dînî fi’l-İslâm, Kahire: Matba‘atü’l-Cenne, 1955.
• Köse, Saffet. İslâm Hukukuna Giriş, İstanbul: Hikmetevi yayınları, 2016.
• Lâhim, İbrahim. “Teferrüdü’s-sikâ bil-Hadîs”, Mecelletü’l-hikme 24 (2002) 117-156.
• Mu‘ayta, Raid. Munâkeşetu kitâb Taha Ulvani (İşkaliyyetü’t-te‘âmul ma‘a’s-Sunne), Amman: Külliyetü’ş-Şerî‘a, 2016.
• Muslim b. Haccec, el-Câmiʿu’s-Sahîh. Thk. Muhammed Fuâd Abdulbakî, Dâru İhyâi't-Urâsi'l-Arâbî, ts.
• Sarmini, Mohamad Anas. "Was it narrated by one or by a group? A study in the network transmission of Hadith in the era of Companions", NAAIMS, conference of Lives of Hadith, unpublished chapter.
• Sarmini, Mohamad Anas. “el-Haberu’l-Âhâd fî Siyâki Umûmi’l-Belvâ, Tahrîrü’l-Mes’ele ve Te’sîlihâ inde Mütekaddimi’l-Hanefiyye”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 55 (2018) 27-51.
• Sarmini, Mohamad Anas. “el-Mukârebe’l-ahlâkiyye ‘inde’l-Beyhakî fî Şu‘abi’l-İmân: Dirâse mukârene beyne’ş-şu‘abi ve beyne’s-sunen”. Şarkiyat 12/2 (Nisan 2020) 254-280.
• Sarmini, Mohamad Anas. “es-Sunnetu’l-mustakilla bi’t-teşrî‘ beyne’l- muhaddisîn ve’l-hedasiyyîn”. Mecelletu Îkân 5/3 (2020) 47-70.
• Sarmini, Mohamad Anas. el-Kat‘î ve’z-zannî beyne ehli’r-re’y ve ehli’l-hadîs. Beyrut: Merkezu Nemâ’ li’l-buhûs ve’d-dirâsât, 2021.
• Sarmini, Mohamad Anas. el-Ukûbât elleti istekallet bi teşri‘ihâ es-Sünnetü’n-Nebeviyye. Beyrut: Darü’l-Beşâiri’l-İslamiyye, 2017/1438.
• Şehrür, Muhammed. es-Sunnetu’r-Resûliyye ve’s-sünneti’n-Nebeviyye. Beyrut: Dârü’s-Sâkî, 2012. Şentürk, Recep. “Hukûku’l-Âdemiyyin: Nazra Mekasidiyye”, Mecelletü cami‘ati’s-Sultan Mehmet el-Fatih el-vakfiyye, ts.
• Şeybâni, Muhammed bin Hasan. Kitabu’l-Asl. Thk. Mehmet Boynukalın, Beyrut: Daru İbn Hazm, 2012.
• Temimi, Amir Hasan Sabri. Nakdu kitâb (İşkâliyyetü’t-te‘âmul ma‘a’s-Sunne), Amman: Külliyetü’ş-Şerîa, 2016.
• Tirmîzî, Muhammed b. İsa, el-Camî. Thk. Beşşâr Mâruf, Daru'l-Ğarbi'l-İslâmî, 1998.
• Ulvani, Taha. İşkaliyyetü’t-te‘âmul ma‘a’s-Sunne, Virginia: el-Me‘hadü'l-Alemî li’l-fikri’l-İslâmî, 2014.
• Zerka, Enes. es-Siyasetü’l-İktisâdiyye ve’t-tahtît fi’l-iktisâdi’l-İslâmî. Amman: el-Mecma‘u’l-Melekî, 1990.