DİNİ KİMLİK İNŞASINDA BESLENME ANLAYIŞLARININ ROLÜ: HARE KRİŞNA ÖRNEĞİ

Year 2024, Volume: 16 Issue: 2, 595 - 607

Şefik Şahin , Abdussamet Kaya

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1442223

Abstract

Beslenme ile ilgili dini değer ve normlar birey ve grup açısından dini kimliğin önemli bir bileşenini oluşturur. Dolayısıyla beslenme rejimleri, insanların dini ve toplumsal yapılarını yansıtan önemli olgular arasında yer alır. Bu durum beslenme ile ilgili inanç ve pratiklerin, dini kimliğin inşa süreçlerinde oldukça önemli bir fonksiyon icra ettiğini gösterir. Beslenme rejimleri üzerinden dini bir kimlik inşası hem tarihi dinlerin hem de Yeni Dini Hareketlerin önemli bir boyutunu oluşturmaktadır. Beslenme ile dini kimlik arasında diyalektik bir ilişki söz konusudur. Bu ilişki başta kültür ve dini grubun ilişkide bulunduğu dış gruplar veya kendileri ile rekabet içinde olduğu öteki dinsel yapılar olmak üzere birçok değişkene bağlı olarak şekillenir. Birçok dinde kurban, oruç, dua gibi ritüeller uygulamada birbirine benzese de beslenme düzenleri; ekonomik koşullar, coğrafik şartlar ve kültürel birikimlere göre farklılıklar gösterebilmektedir. Dini kimliğin önemli bir bileşeni olarak beslenme statik bir olguyu ifade etmez. Zira beslenmeye ilişkin dini değer yargıları toplumsal değişme ile karşılıklı bir ilişki ekseninde dönüşürler. Dini kimliğin inşa ve ikamesinde beslenmenin kritik önemi Yeni Dini Hareketler için de söz konusudur. Nitekim Yeni Dini Hareketlerin birçoğunun tarihi dinler gibi beslenme konusunda keskin bazı sınırlar çizdikleri görülmektedir. Bu çalışmada kimlik olgusu üzerinden beslenme rejimlerinin dini kimliği nasıl şekillendirdiği konusu Yeni Dini Hareketlerden Hare Krişna örneği üzerinde incelenmiştir. Çalışma literatür taramasına dayalı olarak yapılmıştır. Çalışmada tıpkı tarihi dinlerde olduğu üzere Hare Krişna’nın da beslenmeyi mensupları için dini kimlik inşa etme sürecinde önemli bir araç olarak kullandığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca Hare Krişna hareketinin kitleselleşme amacıyla, beslenmeye ilişkin inanç ve pratiklerini bilimsel temellere dayandırmaya önem atfettiği anlaşılmıştır. Bu çalışmanın beslenmenin dinî kimlik inşasındaki rolü konusunda literatüre mütevazi bir katkı sağlaması umulmaktadır.

Keywords

Din, Beslenme, Yeni Dini Hareketler, Hare Krişna, Vejetaryenlik

References

• Civitello, Linda. Mutfak & Kültür - İnsanın Beslenme Tarihi. çev. Z. Nilüfer Nahya - Saim Örnek. Ankara: Bilim ve Sanat, 1. Basım, 2019.
• Çarpar, Mehmet Can. “Beslenme, Kimlik ve Erkeklik: Et Yemenin Sosyolojisi”. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi 40/1 (2020).
• Dasi, Sama Devi. The Hare Krşna Cook Book Recipes for The Satisfaction of The Personality of Godhead. Culver City, California: International Society for Krishna Consciousness, 1973.
• Dewan, Mayukh. “An Ethnographic Inquiry Towards ‘Hare-Rama Hare Krishna’ Religious Tourists Food Consumption Habits While on Holiday in India”. Journal Of Gastronomy Hospitality and Travel 3/1 (2020), 30-41.
• Doğan, Hilal. Batı’da Ortaya Çıkan Yeni Dini Hareketler: Hare Krishna Hareketi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlahiyat Anabilimdalı, Din Sosyolojisi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Doğan, Hilal. “Hare Krishna Hareketi ve Türkiye’deki Faaliyetleri”. E-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi.
• Gallagher, Eugene V. - W. Michael Ashcraft (ed.). Introduction to New and Alternative Religions in America. Westport, USA: Greenwood Press, 1. Basım, 2006.
• Gürhan, Nazife. “Toplumsal Değişme ve Yemek Kültürü Üzerine Sosyolojik Bir Çözümleme: Mardin Örneği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/54 (2017).
• Gürhan, Nazife. “Yemek ve Din: Yemeğin Dini Simgesel Anlamları Üzerine Bir İnceleme”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Merkezi 6/2 (2017).
• Ichijo, Atsuko - Ranta, Ronalda. Yemek ve Ulusal Kimlik. çev. Emrullah Ataseven. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2000.
• Karaca, Oya Berkay. “Kültür, Din ve Yemek Etkileşimi Çerçevesinde Arap Mutfağının Kavramsal Olarak İncelenmesi: Adana İli Örneği”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitütüsü Dergisi 9/2 (2016).
• Kılıç, Sami. İlahi Dinlerde Yiyecek ve İçecekler. Ankara: Sarkaç Yayınları, 2011.
• Kirman, Mehmet Ali. “Yeni Dini Hareketler: Tanım ve Kapsam”. Nedenleri ve Niçinleriyle Yeni Dini Hareketler. ed. Süleyman Turan - Faruk Sancar. İstanbul: Okurakademi Yayınları, 1. Basım, 2018.
• Lestar, Tamas. “Conviviality?: Eating Together with Hare Krishna Believers”. Food Studies An Interdisciplinary Journal 8/3 (2018).
• Mentinis, Mihalis. Yemeğin Sosyopolitikası, Neoliberal Çağda Yemek Ritüelleri. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1. Basım, 2021.
• Metheny, Karen B. - Mary C. Beadyrt (ed.). Archaeology Of Food. Maryland, USA: Rowman & Littlefield, 2015.
• Nath, Jemal. “God is a Vegetarian’: The food, health and bio-spirituality of Hare Krishna, Buddhist and Seventh - Day Adventist Devotees”. Health Sociology Review 19/3 (2010), 356-368.
• Özkan, Ali Rafet. “Hare Krişna”. Yeni Dini Hareketler Ansiklopedisi. ed. Süleyman Turan - Emine Battal. İstanbul: Okurakademi Yayınları, 1. Basım, 2020.
• Schivelbusch, Wolfgang. Keyif Verici Maddelerin Tarihi, Cennet, Tat ve Mantık. çev. Zehra Aksu Yılmazer. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi, 4. Basım, 2020.
• Sibal, Vatika. “Food: Identity of Culture and Religion”. Scholarly Research Journal For Interdisciplinary Studies 6/46 (2018), 1098-10915.
• Standage, Tom. İnsanlığın Yeme Tarihi. çev. Gencer Çakır. İstanbul: Maya Kitap, 4. Basım, 2016.
• templatemo. “Srila Prabhupada Lila”. Erişim 30 Ekim 2023. https://srilaprabhupadalila.org/read/SPFNPC_0760
• Toomre, Joyce. Food in Russian History and Culture. ed. Musya Glants. Bloomington, USA: Indiana University Press, 1997.
• Uçkan Çakır, Merve. Van İlinde Yaşayan Bireylerin Dini Yönelimlerinin Yeme Motivasyonları Üzerindeki Etkileri. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Yitik, Ali İhsan. “Hare Krişna Hareketi”. D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/14 (2001), 93-107.
• Zaimeche, Salah. “The Coffee Trail: A Muslim Beverage Exported to the West”. Foundation for Science Technology and Civilisation 4042 (2003).
• Prabhupada.io. “Bg. 4.7”. Erişim 12 Kasım 2023. https://prabhupada.io/books/bg/4/7
• Tripadvisor. “Hare Krishna, Lizbon - Restoran Yorumları, Fotoğraflar ve Telefon Numarası”. Erişim 12 Kasım 2023. http://www.tripadvisor.com.tr/Restaurant_Review-g189158-d6869150-Reviews-Hare_Krishna-Lisbon_Lisbon_District_Central_Portugal.html
• “New Religious Movement | Definition, Types, & Facts | Britannica”. Erişim 31 Ekim 2023. https://www.britannica.com/topic/new-religious-movement
• “Solution to World Hunger - Food for Life Global”. Erişim 07 Kasım 2023. https://ffl.org/solution-to-world-hunger/
• “Tikkis or Tiny Taters? — Lord Krsna’s Cuisine – Back to Godhead”. Erişim 04 Kasım 2023. https://back2godhead.com/lord-krsnas-cuisine-11/
• “Veganism - Food for Life Global”. Erişim 07 Kasım 2023. https://ffl.org/veganism/
• ISKCON - The Hare Krishna Movement. “Vegetarianism”. Erişim 30 Ekim 2023. https://www.iskcon.org/beliefs/vegetarianism.php
• “What is ISKCON » Home - ISKCON - The Hare Krishna Movement”. Erişim 20 Ekim 2023. https://www.iskcon.org/about-us/what-is-iskcon.php
• “Why No Garlic or Onions? | Krishna.com”. Erişim 16 Mart 2023. https://www.krishna.com/why-no-garlic-or-onions