TÜRKİYE’DE GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİNDEN BELEDİYELERE AYRILAN PAYLARIN ANALİZİ

Year 2014, Issue: 94, 29 - 51, 01.09.2014

Talip Akce

Abstract

Türkiye’de yerel yönetimlerin en önemli gelir kalemleri arasında merkezi idareden aktarılan paylar yer almaktadır. Cumhuriyetin ilk yıllarında yerel yönetim birimlerinden olan belediyelerin gelirleri içerisinde en büyük payı vergi gelirleri oluşturmaktaydı. Ancak günümüze uzanan süreçte bu durum genel bütçe vergi gelirlerinden ayrılan paylar lehine değişmiştir. Günümüzde belediyelerin gelirleri içerisinde genel bütçe vergi gelirlerinden ayrılan payın oranı % 50 yi aşmış bulunmaktadır. 2380 sayılı kanun ile belediyelere genel bütçe vergi gelirlerinden pay aktarılması belirli bir sistematiğe kavuşmuştur. Daha sonraki yıllarda çıkarılan kanunlar da bu sistem benimsenmiş olmakla birlikte yerel yönetimlere ayrılan oranlarda ve dağıtım esasında bazı değişiklikler yapılmıştır. Son olarak 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile dağıtım oranları ve esasları yeniden düzenlenmiştir.Bu çalışmada yerel yönetimlere aktarılan “Genel Bütçe Vergi Gelirlerinin” hangi vergilerden oluştuğu, bu vergilerin genel bütçe vergi gelirlerindeki toplam büyüklükleri incelenecek, yıllar itibariyle yerel yönetimlere aktarılan payların oransal ve tutar olarak değişimleri izlenecektir. Son olarak 6360 sayılı kanunun getirdiği yenilikler ve etkileri analiz edilmeye çalışılacaktır

Keywords

Genel Bütçe Vergi Geliri, Belediye Gelirleri, Yerel Yönetim Gelirleri, Vergiden Pay, Mali Tevzin

ANALYSIS OF THE SHARES ALLOCATED TO MUNICIPALITIES FROM THE GENERAL BUDGET TAX REVENUES IN TURKEY

Abstract

In Turkey, the most important revenue source of local managements is the share transferred from the central administration. In the first years of the Republic, tax revenues had the biggest share among the revenues of the municipalities which were local management units. However, in the process extending today, this situation has changed in favor of the shares allocated from the general budget tax revenues. Today, the share allocated from the general budget tax revenues among the revenues of municipalities has exceeded 50%. With the law numbered 2380, the transfer of shares to municipalities from the general budget tax revenues had gained a certain system. While this system was adopted in the laws enacted in the following years, some changes were made in the ratios allocated for local managements and distribution. Lastly, Law numbered 6360 on Forming Metropolitan Municipalities and 27 Districts in 14 Provinces and Amending the Some Laws and Decree Laws re-arranged the distribution ratios and principles.This study examines which taxes constitute the “General Budget Tax Revenue” transferred to local managements, the total size of those taxes in the general budget tax revenues, and monitors the proportional and amount changes of the shares transferred to local managements by years. Lastly, it tries to analyze the novelties introduced by the law numbered 6360 and its effects

Keywords

General Budget Tax Revenue, Municipality Revenues, Local Management Revenues, Share from Tax, Financial Equalization.

References

• Can, Hasan Hüseyin, İlker Gündüzöz, (2011) Türk Mahalli İdarelerinin Mali Yapısı, Türkiye Belediyeler Birliği Yayını, Ankara
• Çalışkan, Abdülkerim, İsa Sağbaş, (2005) “Türkiye’de Yerel Yönetimler Maliyesi: Genel Bir Bakış”, Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar I (Reform), Editörler: Hüseyin Özgür Ve Muhammet Kösecik, Nobel Yayınları, Ankara
• Güler, Birgül,(1994) “Belediye Gelirlerinin Yapısı: 1925-1989” Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 3, Sayı 1
• Gözübüyük, A.Şeref, Turgut Tan, (2010), İdare Hukuku, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara
• Keleş, Ruşen, (1972), “Belediye Gelirleri Ve Mali Denkleşme”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 1
• Pirler, Orhan, (1994) “Belediyelerde Çevre Temizlik Vergisinin Uygulanması”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 3, Sayı 2
• Saran, Ulvi, (2004) Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma (Kalite Odaklı Bir Yaklaşım), Atlas Yayıncılık, Ankara
• Şengül, Ramazan, (2010), Yerel Yönetimler, Umuttepe Yayınları, Kocaeli
• Tortop, Nuri, Eyüp G. İsbir, Burhan Aykaç, Hüseyin Yayman, M. Akif Özer (2010), Yönetim Bilimi, Nobel Yayınları, Ankara.
• Ulusoy, Ahmet, Tekin Akdemir, (2009), “Yerel Yönetimler Ve Mali Özerklik; Türkiye Ve OECD Ülkelerinin Karşılaştırmalı Analizi”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 12, Sayı 21
• Uzun, Abdullah, (2008), Türkiye’de Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Belediyelere Aktarılan Payların Yapısal Analizi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı, Trabzon
• Uzun, Abdullah, (2012), “Türkiye’de Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Belediyelere Aktarılan Payların Değerlendirilmesi” Küresel İktisat Ve İşletme Çalışmaları Dergisi, Cilt:1 Sayı:2
• 2380 sayılı Belediyelere ve İl Özel İdarelerine Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun
• 3004 sayılı 2380 sayılı Belediyelere ve İl Özel İdarelerine Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu
• 5779 sayılı “İl Özel İdarelerine Ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun
• 6360 sayılı On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
• 6447 sayılı On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
• Gelir İdaresi Başkanlığı, (2014) İstatistiki Veriler http://www.gib.gov.tr/fileadmin/ user_upload/VI/GBG/Tablo_43.xls.htm http://www.gib.gov.tr/fileadmin/ user_upload/VI/GBG/Tablo_10.xls.htm http://www.gib.gov.tr/fileadmin/ user_upload/VI/GBG/Tablo_11.xls.htm http://www.gib.gov.tr/fileadmin/ user_upload/VI/GBG/Tablo_12.xls.htm (Erişim Tarihi: 12.06.2014)
• Koyuncu, Emre, (2012) “Yenilenen Yerel Yönetim Sisteminde Belediye Ve İl Özel İdarelerinin Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Alacakları Payların Karşılaştırmalı Analizi” Http://www.Tepav.Org.Tr/Upload/Files/13528786764.Yenilenen_ Yerel_Yonetim_Sistemi_Karsilastirmali_Analizi.Pdf (Erişim Tarihi:02.07.2014)
• Muhasebat Genel Müdürlüğü (2014) İstatistiki Veriler https://portal.muhasebat.gov. tr/mgmportal/faces/khbDetay_yeni?birimDizini=Belediyeler+B%C3%BCt%C 3%A7e+%C4%B0statistikleri&_afrLoop=2595747765660263&tur=B%C3%BCt %C3%A7e+%C4%B0statistikleri&donusSayfa=index&_afrWindowMode=0&_ adf.ctrl-state=16blnagn8t_37 (Erişim Tarihi: 07.06.2014)
• Öner Erdoğan, Kamil Mutluer, (2011) “Mahalli İdarelerin Gelir Ve Giderlerinin Yapısal Durumu ve Bunların Düşündürdükleri” Http://193.25.125.6/Yerel_ Yonetimler_Forumu_2011/Sunum_Metinleri/Erdogan_Oner_Kamil_Mutluer. Pdf , (Erişim Tarihi 09.06.2014)
• Tepav, (2014) “6360 Sayılı Yasaya Göre Belediyelerin Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Alacakları Paylar” http://www.tepav.org.tr/upload/files/ haber/1354287682-2.6360_Sayili_Yasaya_Gore_Belediyelerin_Genel_Butce_ Vergi_Gelirlerinden_Alacaklari_Paylar.pdf (Erişim Tarihi: 18.06.2014)