BİR KİŞİ İKİ ŞAHSİYET: İBNÜ’L-ARABÎ

Yıl 2013, Sayı: 17, 143 - 169, 01.06.2013

Burak Fatih Açıkgöz

Öz

İbnü’l-Arabî ile ilgili olarak kaynaklarda verilen bilgilerden hareketlediyebiliriz ki iki İbnü’l-Arabî vardır: Birincisi, Selçuklu sultanları ve Osmanlı padişahları tarafından itibar görmüş, kendisi için türbe yaptırılmış, dolayısıyla temel İslamî değerlerle çelişmesi mümkün olmayan İbnü’l-Arabî. İkincisi, eserlerini ve yaşamını Batılıların öncülüğünde tanıdığımız, İslâm’ın itikat ve muamelatla ilgili temel düsturlarıyla çelişen panteist denilebilecek düşünceler serdeden İbnü’l-Arabî. Batı da 19. asrın sonlarından itibaren ikinci tipi benimsemiş; 20. yy’nin ikinci yarısından sonra, onunla ilgili birçok kitap, makale, tez kaleme almıştır. Batı; tasavvuf, vahdet-i vücûd, insân-ı kâmil, a’yân-ı sâbite… gibi kavramlar üzerinde yıllarca düşünmüş; bu çalışmalarını önemli eserlerle taçlandırmıştır. Bu makalede, İbnü’l-Arabî’ye karşı Batı’da başlayan bu ilgi günümüz bağlamında ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Oryantalizm, Yeni Din, İç Tenkit, Dış Tenkit, Kaynak Tenkidi

ONE PERSON TWO PERSONALITY: IBN AL-‘ARABÎ

Öz

Based on the information given in the sources related to Ibn al-Arabî, we can say that there are two Ibn al-Arabî: First, Ibn al-Arabî who was respected by Seljuk sultans and Ottoman padishahs, for whom the tomb was built, therefore he is, Ibn al-Arabî who cannot be inconsistent with the basic Islamic values. Second, Ibn al-Arabî whose works and life we know under the leadership of Westerners, and he is the one who propounded the ideas regarded as pantheistic which contradicts with the creeds and procedures of Islam. West, by the end of the 19thCentury, adopted the second type; after the second half of the 20thcentury, about him, many books, articles and theses were written. West has thought for years on concepts such as Sufism, unity of existence, perfect human being, destiny (?); and it crowned this study by important works. In this study, interest against Ibn al-Arabî which began in the West will be discussed in the context of today.

Anahtar Kelimeler

Orientalisme, New Religion, Internal Criticism, External Criticism, Text Criticism

Kaynakça

• ATEŞ, A., Muhyiddin Arabî, İslâm Ansiklopedisi Millî Eğitim Basımevi, 3. baskı, İstanbul, 1979, cilt 8, s. 533-555.
• CEBECİOĞLU, E., “Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin (560/1165-638/1240) Hayatı ve Eserleri”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-1), 2009, sayı: 21, s. 9-25.
• CHİTTİCK, W., Hayal Âlemleri/İbn Arabî ve Dinlerin Çeşitliliği Meselesi, Türkçesi: Mehmet Demirkaya, Kaknüs Yayınları, İstanbul, 2003.
• ----------------------, İbn Arabî ve Ekolü Hayatı, Eserleri ve Tefsiri, Tercüme: Dr. Adam H., http://www.ibnularabi.com/default.asp?icerik=15&haber=96, Eklenme Tarihi: 13.12.2008, [Erişim Tarihi: 18.05.2012].
• COŞKUN, M., “Türk Tarih ve Edebiyat Kaynaklarının İç ve Dış Tenkidi Meselesi”, Turkish Studies, 2009, sayı: 4/2, s. 188-198.
• ----------------------, “Latîfî’de Oryantalizmin Parmak İzleri: Latîfî’nin Türk ve İslam Büyüklerini Anekdodlar Vasıtasıyla Değersizleştirme Gayreti”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2011, sayı: 23, s. 145- 169.
• ÇELİK, İ., “İmam Rabbânî Perspektifinden İbnü’l-Arabî’ye Tenkidî Bir Yaklaşım”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), 2009, sayı: 23, s. 149-179.
• DEMİRTAŞ, A. T., “İbn Arabî’de Varlığın Birliği (Vahdet-i Vücut) Felsefesi”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2004.
• DEVELLİOĞLU, F., Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Hazırlayan: Sami Güney Çal, 24. baskı, Aydın Kitabevi, Ankara, 2007.
• EBÛ’L-HASEN ‘Alî b. İbrâhîm el Kârî’ el-Bagdâdî, Muhyiddîn İbn ul- ‘Arabî’nin Menkabeleri, Çeviren: Dr. Abdulkadir Şener-Dr. M. Rami Ayas, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1972.
• ERTUĞRUL, İ. F., Vahdet-i Vücûd ve İbn Arabî, Hazırlayan: Mustafa Kara, 2. baskı, İnsan Yayınları, İstanbul, 2008.
• EYGİ, M. Ş., Hâtemü’l-Evliya İbn Arabî, www.habername.com, Eklenme Tarihi: 20.07.2010, [Erişim Tarihi: 16.11.2011].
• GÜRER, D., “‘İbn Arabî’de “Dinlerin (Aşkın) Birliği” ve “İbâdet” Meselesi’ Hakkında Bir Değerlendirme”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2003, sayı:11, s.1-52.
• http://tr.wikipedia.org
• IZUTSU, T., İbn Arabî’nin Fusûs’undaki Anahtar Kavramlar, Türkçesi: Ahmed Yüksel Özemre, İstanbul, 1999.
• İBNÜ’L-ARABÎ, M., “İcâzetnâme: İbn Arabî’nin Kendi Kaleminden İcazet Aldığı Hocaların ve Yazdığı Eserlerin Listesi”, Çeviren: Veysel Kaya, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-1), 2009, sayı: 21, s. 525-539.
• KILIÇ, M. E.-Karadaş, C.-Kaya, M., İbnü’l-Arabî, Muhyiddin, DİA, İstanbul, 1999, cilt 20, s. 493-516,516-520,520-522.
• KILIÇ, M. E., “İbn-i Arabî’yle ‘Zaman’ın Ruhu’nu Okumak”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), 2009, sayı: 23, s. 53-63.
• ----------------------, Herkes Kur’an Ummanına Dalabilir Mi?, http:/mahmuderolkilic.blogspot.com/2010 10 01 archive.html, Eklenme Tarihi: 19. 10. 2010, [Erişim Tarihi: 03. 01. 2012].
• KÜÇÜK, H., “Anne Nûr El-Ensâriyye’den Âlime-i Hicaz Fahru’n-Nisâ Bint Rüstem’e: Muhyiddîn İbn Arabî’nin Çevresindeki Hanımlar”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), 2009, sayı: 23, s. 193-219.
• ÖZARICI, Z., İbn-i Arabî Kahin Değil, http://mahmuderolkilic.blogspot /2010/10/ibn-i-arabi-kahin-degil-.html, Eklenme Tarihi: 04. 10. 2010, [Erişim Tarihi: 03. 01. 2012].
• ROSENTHAL, F., “Felsefe ve Tasavvuf Arasında İbn Arabî”, Çeviren: Ercan Alkan, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2009/2, s. 113- 149.
• SARMIŞ, İ., Teorik ve Pratik Açıdan Tasavvuf ve İslâm, Ekin Yayınları, 5. baskı, İstanbul, 2008 (Haziran).
• SCHMID, G. B., İkilibirlik, Çeviren: Osman Emed, Agarta Yayınları, Ankara, 2008.
• ULUDAĞ, S., İbn Arabî, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1995.
• YAVUZ, H., İslam’ın Zihin Tarihi (Bir Müslüman Aydının İslam Üzerine Düşünceleri), Timaş Yayınları, İstanbul, 2010.
• ----------------------, Özel Hayat’tan Küreselleşme’ye, Boyut Kitapları, İstanbul, 2001.
• YAZIR, Elmalı’lı M. Hamdi, Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Meâli, (Sadeleştirenler: Prof. Dr. Yakup Çelik-Necat Kahraman), Temel Neşriyat, İstanbul.
• YILDIRIM, K., “İbnü’l-Arabi’nin Kültürümüzdeki Yeri ve Önemi”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1998, sayı: 4, s. 30-35.