TÜRKİYE’DE İLLERİN YAŞAM MEMNUNİYETİNİN TEMEL BİLEŞKENLER ANALİZİ VE TOPSIS YÖNTEMİYLE ÖLÇÜMÜ ÜZERİNE BİR İNCELEME*

Yıl 2017, Sayı: 29, 367 - 395, 31.12.2017

Süleyman Alpaykut

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, ülkemiz illerindeki iyi yaşam ile yaşam kalitesini incelemek ve bu bağlamda illeri sıralamaktır. Çalışmada, değişkenlerin ağırlıklandırılmasında Temel Bileşenler Analizi ve illerin sıralamasında TOPSIS kullanılmış olup veri kaynağı olarak TÜİK’in 2017 yılında yayımladığı İllerde Yaşam Endeksi gösterge değerleri analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre İstanbul, Ankara ve İzmir, Türkiye’de en iyi yaşamın olduğu üç il; Mardin, Şanlıurfa ve Siirt düşük yaşam koşullarının olduğu üç il olarak belirlenmiştir. Çalışmada ayrıca elde edilen sıralama, TÜİK’in yayınladığı sıralama ile karşılaştırılmış ve bu karşılaştırılmada SEGE -2011 bölgesel sınıflaması da dikkate alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

İllerde Yaşam Memnuniyeti, Temel Bileşkenler Analizi, TOPSIS Yöntemi

Kaynakça

• Akar, Sevda. (2014), “Türkiye’de Daha İyi Yaşam Endeksi: OECD Ülkeleriyle Karşılaştırma”, Journal of Life Economics, 1/2014, ss.1-12. (Erişim: http://jlecon.com/Makaleler/339069474_s.akar.pdf).
• Balesentis, Tomas, Balesentis, Alvydas and Brauers, Willem K. M., (2011), “Multi–Objective Optimization of Well–Being in the European Union Member States”, Economic Research-Ekonomska Istraživanja, Vol. 24, No. 4, ss 1-15. (Erişim: https://www.laei.lt/?mt=mokslo-publikacijos&straipsnis=421&metai=2011).
• Behzadian, M., Khanmohammadi, Otaghsara S., Yazdani, M., Ignatius J. (2012), “A State-of the-Art Survey of TOPSIS Applications”, Expert Systems with Applications, Vol: 39. ss. 13051-13069.
• Beşel, Furkan. (2015), “2013 Yılı Yaşam Memnuniyeti Araştırması Sonuçlarının İl Bazlı Ekonomik, Sosyal ve Siyasi Analizi”, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:5, Sayı:2, ss.227-236. (Erişim: http://joiss.karabuk.edu.tr/Makaleler/ 1420775333_9%20Furkan%20Be%c5%9fel.pdf).
• Brauers, W. K. M., Zavadskas, E. K. (2006). “The MOORA Method and Its Application to Privatization in a Transition Economy”, Control and Cybernetics, Vol:35, No:2, ss. 445-469. (Erişim: https://www.researchgate.net/publication/228345226_The_MOORA_method_ and_its_application_to_privatization_in_a_transition_economy).
• Carbonaro Isabella. (2011), “Measuring Italian well-being by modified TOPSIS (Tecnique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution)”, International Statistical Institute : 58th World Statistical Congress 2011, Dublin, ss. 4079 – 4084. (Erişim: http://2011.isiproceedings.org/papers/950814.pdf).
• Çakır, S. ve Perçin, S. (2013). “Çok Kriterli Karar Verme Teknikleriyle Lojistik Firmalarında Performans Ölçümü”, Ege Akademik Bakış, Cilt: 13, Sayı: 4 , ss.449-459. (Erişim: https://www.researchgate.net/profile/Selcuk_Percin/publication/304467694_Cok_Kriterli_Karar_Verme_Teknikleriyle_Lojistik_Firmalarinda_Performans_Olcumu/links/588db9ab45851567c93e33cb/Cok-Kriterli-Karar-Verme-Teknikleriyle-Lojistik-Firmalarinda-Performans-Oelcuemue.pdf?origin=publication_detail).
• Dikmen, Feyyaz Cengiz, Dursun, Gülten. (2016), “Well-Being and Quality of Life: Ranking of Provinces in Turkey Using MOORA Method”, Social and Economic Dynamics of Development: Case Studies, (Ed. Çevik, Savaş.,Şimşek, Hamza and Mittal, Harriri), IJOPEC Publication, London, ss.13 – 25. (Erişim: http://www.ijopec.co.uk/assets/social_and_ economic_dynamics_of_development_case_studies_ijopec.pdf).
• Ersungur, Ş.M., Kızıltan, A., Polat Ö., (2007) “Türkiye’deki Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması: Temel Bileşenler Analizi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 2, ss.55-66. (Erişim: http://e-dergi.atauni.edu.tr/atauniiibd/article/view/1025003742).
• Hwang C. L., Yoon K.,(1981), Multiple Attribute Decision Making: Methods and Application, Springer, NewYork.
• Johnson, R.A. ve Wichern D. (1982), Applied Multivariate Statistical Analysis, New Jersey.
• Jollife, I.T. (1986). Principle Component Analysis, Springer-Verlag, New York.
• Kaya, Pınar, İpekçi Çetin, Emre, Kuruüzüm, Ayşe, (2011), “Çok Kriterli Karar Verme İle Avrupa Birliği ve Aday Ülkelerin Yaşam Kalitesinin Analizi”, Ekonometri ve İstatistik, Sayı:13, (12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı), ss.80 – 94. (Erişim: http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423905278.pdf).
• Kasparian, J., ve Rolland, A., (2012), “OECD’s Better Life Index: Can Any Country Be Well Ranked ?”, Journal of Applied Statistics, Vol. 39, Issue 10, ss. 2223 – 2230. (Erişim: https://www.researchgate.net/publication/254297938_OECD%27s_%27Better_Life_Index%27_Can_any_country_be_well_ranked).
• Kerenyi, A., 2011, “The Better Life Index of the Organisation for Economic Co-operation and Development”, Public Finance Quarterly, Vol. 56, Issue 4, ss. 518–538. (Erişim: https://www.asz.hu/storage/files/files/public-finance-quarterly-articles/2011/a_518_538_ker en yia. Pdf).
• Korkmaz, Murat, Germir, Hatice Nur, Yücel, Ali Serdar, Gürkan, Ayça. (2015), “Yaşam Memnuniyeti Üzerinde Etkili Olan Sosyodemografik Bileşenler Üzerine Bir Analiz”, Uluslararası Hakemli Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi, Mayıs / Haziran / Temmuz / Ağustos 2015, Sayı: 03, Cilt: 02, İlkbahar-Yaz, ss.78 – 111. (Erişim: http://www.uhpdergisi.com/dergi//yasam-memnuniyeti-uzerinde-etkili-olan-sosyodemografik -bilesenler-uzerine-bir-analiz201506.pdf).
• Krishnakumar, Jaya, - Nagar A. L. (2008), “On Exact Statistical Properties of Multidimensional Indices Based on Principal Components, Factor Analysis, MIMIC and Structural Equation Models”, Social Indicators Research Journal, No: 86, ss.481–496. (Erişim: http://www.ophi.org.uk/wp-content/uploads/Krishnakumar-Nagar-2008.pdf).
• Krupka, Jiri, Provaznikova, Romana. (2013), “Modelling of Standards of Living in Eurozone Countries on the basis of Multiple Criteria Decision Analysis”, Recent Researches in Applied Economics and Management, 2013, Vol: I, ss.425 – 432.(Erişim: http://www.wseas.us/e-library/conferences/2013/Chania/AEBDa/AEBDa-71.pdf).
• Kulesza, M., ve Ucieklak-Jez, P., (2012), “Poland and Selected Countries in the Light of OECD’s Better Life Index”, Prace Naukowe Akademi im. Jana Dáugosza w Czstochowie, Pragmata tes Oikonomia, z. VI, ss. 183–191, (Erişim : http://dlibra.bg. ajd.czest.pl:8080/Content/1114/Pragmata_6-183.pdf).
• Monjezi, M., Dehghani, H., Singh, T.N., Sayadi, A.R., Gholinejad, A., (2012), “Application of TOPSIS Method for Selecting the Most Appropriate Blast Design”, Arabian Journal of Geosciences, January, Volume 5, Issue 1, ss. 95–101. (Erişim: https://www.degruyter.com/ downloadpdf/j/amsc.2013.58.issue-3/amsc-2013-0061/amsc-2013-0061.pdf).
• Nafziger, E. Wayne, (2006), “From Seers to Sen : The Meaning of Economic Development”, World Institute for Development Economics Research (WIDER), Research Paper No : 2006/20, ss.1 – 15. (Erişim: https://www.wider.unu.edu/sites/default/files/rp2006-20.pdf).
• Olcay, Tuğçe, (2015). Sürdürülebilir Kalkınma ve Ölçümü Üzerine Bir İnceleme, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Önay, Onur. (2016), “Multi-Criteria Assessment of Better Life via TOPSIS and MOORA Methods”, International Journal of Business and Social Science, Vol. 7, No. 1; January 2016, ss.225-234. (Erişim: https://ijbssnet.com/journals/Vol_7_No_1_January_2016/24.pdf).
• Safari, Hossein, Ebrahimi, Elham. (2014), “Using Modified Similarity Multiple Criteria Decision Making Technique to Rank Countries in Terms of Human Development Index”, Journal of Industrial Engineering and Management, Vol: 7, No: 1, ss. 254-275. (Erişim: http://www.jiem.org/index.php/jiem/article/view/837/581).
• Shyjith, K., Ilangkumaran, M., Kumanan, S., (2008), “Multi-Criteria Decision-Making Approach to Evaluate Optimum Maintenance Strategy in Textile Industry”, Journal of Quality in Maintenance Engineering, Vol. 14, Issue: 4, pp.375-386. (Erişim: https://www.researchgate.net/publication/235308212_Multi-criteria_decision-making_approach_to_evaluate_optimum_maintenance_strategy_in_textile_industry).
• Stiglitz, J. E., Sen, A., ve Fitoussi, J. P., (2009), “Report by the Commission on the Measurement of Economic Performance and Social Progress”, Paris. (Erişim: http://www.stiglitz-sen-fitoussi.fr/documents/rapport_anglais.pdf).
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2017), İllerde Yaşam Endeksi Hakkında Açıklamalar, ss.1 – 13, (Erişim : http://www.TÜİK.gov.tr/HbGetir.do?id=24561&tb_id=4).
• United Nations, (1987), Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future, (Erişim : http://www.eng.mcmaster .ca/sustainability/documents/ OurCommonFuture.pdf)
• The United Nations Development Programme (UNDP) (2012), İstanbul Deklarasyonu: Herkes İçin Hakkaniyetli ve Sürdürülebilir Bir Geleceğe Doğru, (Erişim: http://www.tr.undp.org/content /turkey/tr/home/presscenter/pressreleases /2012 /03/14/global -human-development-forum-is-to-be-held-in-istanbul.html).
• OECD. (2016), Better Life Index – Edition 2016 (Erişim: http://stats.oecd.org/index.aspx? DataSetCode=BLI).
• T.C.Kalkınma Bakanlığı, İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (SEGE – 2011), Ankara 2013. (Erişim: www3.kalkinma.gov.tr/ DocObjects/Download/15310/SEGE-2011.pdf).
• Yaralıoğlu, K. (2010). Karar Verme Yöntemleri, Detay Yayıncılık, Ankara.