Enbiyâ 21/30 Bağlamında Kelâm-Belâğat İlişkisi –Ateizm ve Deizme Bir Reddiye–

Yıl 2018, Sayı: 31, 304 - 325, 30.06.2018

Hasan Tevfik Marulcu

Öz

“Kâfirler görmediler mi ki, göklerle yer bitişik bir halde
iken biz onları ayırdık. Hayatı olan her şeyi sudan yarattık. Hâlâ inanmıyorlar
mı?”

Bu
âyette, insanın zihnine, hislerine ve kalbine hitap eden delillere değinilmiş
ve bunların aracılığıyla, kişinin hissedip akledebildiğinden yine kendi aklı ve
irâdesiyle Allah’a îmân bilincine yükselmesi istenmiştir. Günümüzde insanlığın
maruz kaldığı akl-ı selim ve sağduyuya meydan okuyan en büyük zorluklarından
biri, Batılı toplumların giderek gerekçelerini pragmatik/çıkarcı akla
bağlamasına rağmen inanç alanlarını çelişkiler üzerine kurmuş olmaları ve
kendilerini buna mecbur hissetmeleridir. Sözgelimi, erken dönem Kilise Babası
Tertullian, Hristiyan doktrine saçma olduğu için inanılması gerektiğini
savunmasıyla ünlüdür. Bu durum ise ateizm ve deizm kırılmalarına neden
olmuştur. Hâlbuki ilgili âyette görüleceği üzere aklî deliller muhteşem bir
belagatle muhataba sunulmuş, akıl-inanç ilişkisi kurularak serd edilen
delillerin nasıl inkâr edilebileceği muhataba sorgulatılmış ve diğer pek çok
âyette de görülen bu Kur'ânî metot İslâm’a özgü karakteristik bir yapı ortaya
koymuştur. Zaten aksi takdirde ne özgür düşünce, ne irâde ne de tartışmadan
bahsedilebilir. İşte İslâmî düşünce metodu ve ahlâkı bu yapı üzerine inşâ
edilmiş, kişinin bilerek îmân etmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kelam, Belagat, İstifhâm, Ateizm, Deizm

Kaynakça

• Ahmed Matlûb, Esâlîb Belâğiyye, Kuveyt 1980.
• Alan Richardson, John Bowden, The Westminster Dictionary of ChristianTheology, KnoxPress 1983.
• Ali Carim, Mustafa Emin, el-Belagatü'l-Vâdıha; Delilü Belagati’l-Vâdıha, Dârü’l-Ma’ârif, Kahire 1959.
• Azzâvî, Ukayd Halid, el-Esâlîbu’l-Belâğıyye fi Nazmi'd-Dürer fî Tenasübi'l-Âyâtive's-Süver li Ebi'l-Hasan Burhaneddin İbrâhim b. Ömer el-Bikâî (ö.885/1480) (Doktora Tezi), Câmiatu Bağdad 2002.
• Barbara Cassin, Emily Apter, Jacques Lezra, Michael Wood, Dictionary of Untranslatables: A Philosophical Lexicon, Princeton University Press 2014.
• Bekir Topaloğlu, İlyas Çelebi, Kelam Terimleri Sözlüğü, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM), İstanbul 2010.
• Çetin, İsmâil, Ehl-i Sünnetin Nazarı İtikadın Ölçüsüdür, Dilara Yayınları, Isparta 2016.
• Halîl b. Ahmed, Kitâbu’l-Ayn, thk. Mehdî el-Mahzûmî - İbrahim es-Semerrâî, Beyrut 1988.
• İbn Aşur, Muhammed Tahir, et-Tahrîrve't-Tenvîr, (Tahrîru’l-Ma’na’s-SedîdTenvîru’l-Akli’l-Cedîd), ed-Dârü't-Tunisiyye, Tunus 1984.
• İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, Dâru Sâdır, Beyrut ts..
• İsmail Hakkı Bursevî, TefsîruRuhi'l-Beyân= Ruhu’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Mektebetü Eser, İstanbul 1969/1389.
• John Henry Blunt, Dictionary of Doctrinal and Historical Theology, Rivingtons, Oxford 1872.
• Jon Bartley Stewart, Kierkegaard and the Patristic and MedievalTraditions, Ashgate Publishing, Ltd.,England 2008.
• Kefevî, Ebû'l-Bekâ Eyyûb b. Musa el-Hüseynî, Külliyyât, thk Muhammed Mısrî, Adnan Derviş, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut 1993.
• Kur'ân Araştırmaları Grubu, Kur'ân Hiç Tükenmeyen Mucize, İstanbul Yayınevi, İstanbul 2005.
• Mehmet Aydın “Hıristiyanlık” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (DİA), cilt: 17; sayfa: 346.
• Mohammad Hassan Khalil, Islam and the Fate of Others: The Salvation Question, Oxford University Press, USA 2012.
• Mütehassıs Ulemâ Heyeti, el-Mevsuatü’l-Kur’âniyyeti’l-Mütehassasa, el-Meclisü’l-A’lali’ş-Şuuni’l-İslâmiyye, Mısır 2002.
• Özcan,Hanifi, “İman” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (DİA), cilt: 22; sayfa: 218.
• Râzî, Fahreddin, Ebû Abdillah, Mefâtîhu’l-Ğayb/et-Tefsiru'l-Kebîr, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2000.
• Stephen Benko, The Virgin Goddess: Studies in the Pagan and ChristianRoots of Mariology, Brill 2004.
• Stephen G. Brush, Ariel Segal, Making 20th Century Science: How Theories Became Knowledge, Oxford University Press 2015.
• Şehristânî, Abdulkerîm, el-Milel ve’n-Nihâl, thk: Abdülaziz Muhammed el-Vekîl, Neşru Müesseseti’l-Halebî, Kâhire 1968.
• Şehristânî, Abdulkerîm, Nihâyetü’l-İkdâm, thk., Ahmed Ferid Mezîdî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2004.
• Teftazânî, Sa'deddin Mesud b. Ömer, Muhtesaru’l-Meânî, (Kazvînî’ninTelhisü’l-Miftah üzerine yazdığı el-Mutavvel isimli şerhini ihtisar ederek yaptığı çalışmasıdır), Dâru’l-Fikr 1411.
• Tehânevî, Muhammed b. A'la b. Ali el-Faruki el-Hanefi, Mevsûatu Keşşafı Istılahati'l-Fünun ve'l-Ulûm, ed. Refîk el-Acem; thk. Ali Dahruc, CorcZeynati, Abdullah Halidi, Mektebetu Lübnan, Beyrut 1996.
• Wayne Hudson, Diego Lucci, Atheism and Deism Revalued: Heterodox Religious Identities in Britain, Routledge 2016.
• Zebîdî, Seyyid Muhammed Murtaza el-Hüseynî, Tâcu'l-Arûs min Cevâhiril-Kâmûs, Kuveyt 2001.
• Zemahşerî, Ebû'l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer, el-Keşşaf an Hakâiki't-Tenzîl ve Uyûnü'l-Ekâvîl fî Vücûhi't-Te’vil, Dârü'l-Kitabi’l-Arabî, Beyrut 1407.