1946-60 ARASI DÖNEMDE DEMOKRAT PARTİ İLE ALEVİLER ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2021, Sayı: 39, 240 - 262, 30.04.2021

Sami Zariç

Öz

Türkiye’de 1946 seçimleriyle başlayan çok partili hayatla beraber Türkiye’de demokratikleşme anlamında olumlu bir hava esmeye başlamıştır. 1950 seçimlerinden itibaren ise Demokrat Parti ülke yönetiminde söz sahibi olmuştur. Çok partili hayata geçişle beraber artık Aleviler de terk parti döneminin baskıcı ortamından duyulan rahatsızlıkla beraber seçimlerde daha çok DP’ye yönelmiştir. Bu tercihte daha çok kırsalda yaşayan Aleviler üzerinde ekonomik faktörlerin de etkili olduğu anlaşılmaktadır. Ancak 1957 seçimlerinden itibaren ise ülke genelinde olduğu gibi Alevi kesimde de DP’den bir soğuma görülmüş ve yeniden CHP’ye yönelmişlerdir. Her ne kadar bu kopuşu DP’nin biraz daha sünni-muhafazakâr kesime dönük politikalarından duyulan rahatsızlığa bağlayan yorumlar çok olsa da o dönemki ekonomik koşulların kötüleşmesinin etkisi de göz ardı edilmemelidir. Ayrıca 1957 seçimlerinde DP’den ayrılanların kurduğu HP ve CMP gibi partilerin de bu seçimlerde ciddi bir oy oranını DP’den çektikleri de anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Alevilik, Bektaşilik, Demokrat Parti, seçimler, Menderes

Kaynakça

• AKANDERE, O. (2009), “1946 Genel Seçimleri ve Sonuçları Üzerinde İktidar ve Muhalefet Partileri Arasında Yapılan Tartışmalar I”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 25 (75) , ss. 437-464.
• AKIN, F. (2005), “12 Temmuz Beyannamesi’nin Türk Siyasi Tarihindeki Yeri ve Önemi”, Sosyal Bilimler Dergisi, cilt: 7, sayı: 2, ss.92-109.
• AKINCI, A. ve USTA, S. (2016), “Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçişte Etkili Olan Dış Faktörlerin Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.21, S.1, ss.275-288.
• AKSOY, M. (1993), “Türk Kültüründe Alevilik”, Sosyoloji Konferansları Dergisi, sayı: 24, s. 65- 73.
• AKTAY, Y. (2007), “Tarihi, Kültürel, Folklorik ve Aktüel Boyutlarıyla Alevilik”, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi, 1-10.
• AKTÜRK, Ş. (2008), “Türkiye Siyasetinde Etnik Hareketler: 1920-2007”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, sayı: 44, ss.43-74.
• AKYÜZ, E. (2015), “Demokrasi, Laiklik ve Eşit Yurttaşlık Bağlamında Alevi Sorununun Çözümü”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, cilt: 8, sayı: 40, ss.440-446.
• ALBAYRAK, M. (2008), “Hürriyet Partisi’nin Türk Siyasi Tarihindeki Yeri ve Önemi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 24 (71) , ss. 341-380.
• Alevi Çalıştayı Nihai Raporu (2010), T.C. Başbakanlık, Ankara, https://serdargunes.files.wordpress.com/2013/08/alevi-c3a7alc4b1c59ftaylarc4b1-nihai-rapor-2010.pdf (29.09.2020).
• ASLAN, S. (2015), “Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinin Dinamikleri: 1945-1950”, Osmanlı’dan Cumhuriyete Türkiye’de Siyasal Hayat içinde, (ed. A. KARADAĞ), Malatya: Bilsam Yayınları, ss. 126-168, 2. baskı.
• ATAAY, F. (2019), Türkiye Demokrasi Tarihi (1789’dan Günümüze), Ankara: Nika Yayınevi.
• AYTAŞ, G. (2010). ‟Alevilik Kavramı Etrafında Bazı Tespit ve Değerlendirmeler”, Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, sayı: 56, ss. 17-28.
• BAKAN, S. ve LEVENT, R. (2018), “Tek Parti Döneminde (1923-1950) Türkiye’nin Alevi Politikası”, İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, cilt: 7, sayı: 1, ss.1-15.
• bbc.com/turkce/haberler-dunya-41981590, “Türkiye'de 1946'dan bugüne seçim sistemleri”, (03.10.2020).
• BİNGÖL, Y. ve AKGÜN, Ş. (2005), “Demokratlıktan Muhafazakar Demokratlığa: Demokrat Parti İle Adalet ve Kalkınma Partisinin Karşılaştırmalı Bir Analizi”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (9) 2005 / 1 : 1-33.
• biyografya.com/biyografi/11719 (10.10.2020).
• BÖRKLÜOĞLU, L. (2020), Tanzimattan Günümüze Türk Siyasal Hayatı, Bursa: Dora Basım-Yayın, 2. baskı.
• CEYLAN, Y. (2015), “Yeni Bir Kimlik Hareketi: Anadolu Aleviliği”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, yıl:7, sayı: 13, ss.210-226.
• ÇAVDAR, T. (2013), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi-1950’den Günümüze, Ankara: İmge Kitabevi, 5. baskı.
• ÇAVDAR, T. (2019), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi-1839-1950, Ankara: İmge Kitabevi, 6. baskı.
• ÇIPLAK, İ. T. (2017), “Demokrat Parti Döneminde Aleviler ve Bektaşiler’in Siyasi Ve Sosyo-Kültürel Faaliyetleri (1950-1960)”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DALKIRAN, S. (2002), “Alevi Kimliği ve Anadolu Aleviliği Üzerine Bir Deneme”, Ekev Akademi Dergisi, 6: 96-97.
• DOKUYAN, S. (2014), “Çok Partili Hayata Geçişte Önemli Bir Adım: Demokrat Parti’nin Kuruluşu”, ASOS Journal Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl:2, Sayı:2/1, ss. 151-169.
• FEDAYİ, C. (2019), Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Sağ Siyaset, Ankara: Kadim Yayınları.
• GÜLER, S. (2008), Aleviliğin Siyasal Örgütlenmesi-Modernleşme, Çözülme ve Türkiye Birlik Partisi, Ankara: Dipnot Yayınları.
• HEPER, M. (2011), Türkiye’nin Siyasal Hayatı, (çev. Kadriye göksel), İstanbul: Doğan Kitap.
• KARA, H. (2017), “Tek Parti Dönemi Din Politikası (1923-1946)”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt: 9, sayı: 19, ss. 111-136.
• KİRMAN, M.A. (2011), Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Rağbet Yayınları.
• MASSİCARD, É.(2017), Türkiye’den Avrupa’ya Alevi Hareketinin Siyasallaşması, İstanbul: İletişim Yayınları, 3. baskı.
• OCAK, A. Y. (1989). “Alevi”, TDV İslam Ansiklopedisi, c.II, İstanbul: TDV Yayınları, , s.368-369.
• ONAT, H. (2009), “Açılım Arayışlarının Gölgesinde Alevîlik-Bektaşîlik ve Kimlik Tartışmaları”, Dini Araştırmalar, c. 12, s. 33, ss.37-46.
• ÖZ, M. (2010), “Takiyye”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, ss. 453-454.
• TEKİN, Y., OKUTAN, M.Ç. (2011), Türk Siyasal Hayatı, Ankara: Orion Kitabevi.
• TUNCEL, G. (2015), “Siyasal Partiler”, Osmanlı’dan Cumhuriyete Türkiye’de Siyasal Hayat içinde, (ed. A. KARADAĞ), Malatya: Bilsam Yayınları, ss. 169-249, 2. baskı.
• tr.wikipedia.org/wiki/Cumhuriyet%C3%A7i_Millet_Partisi, “Cumhuriyetçi Millet Partisi”, (03.10.2020).
• yenisafak.com/secim/genel-secim/ (03.10.2020).
• YILDIRIM, B.E., TANSÜ, Y.E. (2018), “Alevîlik ve Bektaşîliğin Tarihsel Gelişimi”, Social Science Development Journal, sayı: 11, ss. 297-311.
• YILMAZ, O.A. (2020), “Alevilerin CHP’lileşme Sürecine Tarihsel Bir Bakış”, https://daktilo1984. com/forum/alevilerin-chplilesme-surecine-tarihsel-bir-bakis/ (28.09.2020).
• YÜMLÜ, M. (2008), “Türkiye’de Alevi Siyaseti Örneği Türkiye Birlik Partisi (1966–1981)”, Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.