Ankara’da Bulunan Bir Ortaokuldaki 8. Sınıf Öğrencilerinin Güneşten Korunma Özyeterliliklerinin Güneşten Korunma Davranışlarına Etkisi

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 3, 137 - 144, 30.12.2020

Şerife Zehra Altunkürek , Eylül Kaya

https://doi.org/10.48071/sbuhemsirelik.772605

Cited By: 2

Öz

Giriş: Deri kanserini önlemek için bireylerin çocukluk döneminden itibaren güneşten korunma davranışları göstermeleri önemlidir. Bu davranışları göstermede sağlık davranışı değişimlerinin tüm aşamalarında etkili olan özyeterliliklerinin belirlenmesi faydalıdır.
Amaç: Bu çalışmada, bir ortaokulda öğrenim gören 8.sınıf öğrencilerinin güneşten korunma özyeterliliklerinin, güneşten korunma davranışlarına etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Tanımlayıcı tipteki bu araştırma Ankara’da bir ortaokulun 8. sınıf öğrencileri ile yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemini, 215 sekizinci sınıf öğrencisi oluşturmuştur. Veriler tanıtıcı bilgi formu, Güneşten Korunma Davranış Ölçeği (GKDÖ) ve Güneşten Korunma Özyeterlilik Ölçeği (GKÖYÖ) kullanılarak toplanmıştır. Veriler tanımlayıcı istatistik, Mann Whitney U testi, Kruskal-Wallis ve Spearsman’s Korelasyon kullanılarak analiz edilmiştir.
Bulgular: Çalışmaya katılan öğrencilerin yaş ortalaması 14,0±0,50 yıl ve %45,1’i kızdır. Güneşten Korunma Davranış Ölçeği ve Güneşten Korunma Özyeterlilik Ölçeğinin toplam puanları ile cinsiyetleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmıştır (p<0,05). Ayrıca her iki ölçeğin güneş koruyucu krem kullanma alt boyutu ile öğrencilerin cinsiyetleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmıştır (p<0,05). Erkek öğrencilerin her iki ölçek ortanca puanları (GKDÖ=20,00; GKÖYÖ=22,50) kız öğrencilerden (GKDÖ=22,00; GKÖYÖ=25,00) düşük bulunmuştur. Güneşten Korunma Davranış Ölçeği ile Güneşten Korunma Özyeterlilik Ölçeği toplam puanı arasında pozitif yönde orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır (rho=0,503, p<0,001).
Sonuç: Çalışma sonuçlarına göre öğrencilerin GKDÖ ve GKÖYÖ puanları arasında pozitif ilişki saptanmış; güneşten korunma davranışı gösterenlerin bu konuda özyeterliliğe sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca erkek öğrencilerin güneşten korunma davranışları ve güneşten korunma özyeterlilik puanlarının, kız öğrencilerden daha düşük olduğu bulunmuştur. Hemşirelerin güneşin zararlı ışınlarına karşı güneşten korunmaya yönelik sağlık eğitimlerinin planlanması ve planlanan eğitimlere özellikle erkek öğrencilerin katılımlarının desteklenmesi, öğrencilerin güneşten korunma özyeterliliklerinin artırılması için faydalı olacağı düşünülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Deri kanseri, güneşten korunma, öğrenci, özyeterlilik

The Effect of Sun Protection Self-Efficacy on Sun Protection Behavior of 8th Grade Students in a Middle School in Ankara

Öz

Introduction: It is important for individuals to display the sun protection behaviors from childhood to prevent skin cancer. It is beneficial to determine the self-efficacy that is effective in all stages of health behavior changes in showing these behaviors.
Aim: In this study, it was aimed to determine the effect of sun protection self-efficacy on sun protection behaviors of 8th grade students studying in a secondary school.
Methods: This descriptive study was carried out with the 8th grade students of a secondary school in Ankara. The sample of the research was composed of 215 eighth grade students. The data were collected using the introductory information form, the Sun Protection Behavior Scale (SPBS) and the Sun Protection Self-Efficacy Scale (SPSES). The data were analyzed using descriptive statistics, Mann Whitney U test, Kruskal-Wallis and Spearsman’s Correlation.
Results: The average age of the students participating in the study is 14.0±0.50 years and 45.1% of them are girls. A statistically significant difference was found between the total scores of the Sun Protection Behavior Scale and the Sun Protection Self-Efficacy Scale and the gender (p<0.05). In addition, a statistically significant difference was found between the use of sunscreen cream subscale of both scales and the gender of the students (p<0.05). The total mean scores of male students in both scales (SPBS=20.00; SPSES =22.50) were found to be lower than female students (SPBS=22.00; SPSES=25.00). A moderately significant positive correlation was found between the Sun Protection Behavior Scale and the total score of the Sun Protection Self-Efficacy Scale (rho = 0.503, p<0.001).
Conclusion: According to the results of the study, a positive relationship was found between the students' SPBS and SPSS scores and it has been determined that those who show sun protection behavior have self-efficacy in this regard. In addition, it was found that male students' sun protection behavior and self-efficacy scores were lower than female students. It is thought that planning the health trainings of nurses for protection from the sun against harmful rays of the sun and supporting the participation of especially male students in the planned trainings will be beneficial for increasing the self-efficacy of the students in sun protection.

Anahtar Kelimeler

Skin cancer, self-efficacy, student, sun protection

Kaynakça

• Ayers, K., Klosky, J., Li, Z., & Villalobos, A.V.K. (2020). Evaluation of the St. Jude Cancer Education For Children Program on cancer risk awareness, attitudes, and behavioral ıntentions among fourth-grade science students: comparisons between racially ıdentifiable/high-poverty schools and racially diverse/affluent schools. Journal of Cancer Education, 35(2), 380-387. doi: 10.1007/s13187-019-1476-3
• Aygun, O., & Ergun, A. (2015). Validity and reliability of Sun Protection Behavior Scale among Turkish adolescent population. Asian nursing research, 9(3), 235-242. doi: 10.1016/j.anr.2015.04.006
• Aygun, O., & Ergun, A. (2014). Decisional balance and self-efficacy for sun protection: measurement among turkish adolescents. Nursing Research, 63(5), 309-319. doi: 10.1097/NNR.0000000000000048
• Aygün, Ö., ve Ergün, A. (2016). Sakarya ilinde bulunan 6-8. sınıf ortaokul öğrencilerinin güneşten korunma davranışları. TAF Preventive Medicine Bulletin, 15(4), 312-321. doi: 10.5455/pmb.1-1449869466
• Bilginer, G., Kandemir, T., Taş, Ö., Atikcan, D.T., Koç, H., ve Can, O. (2013). Başkent üniversitesi tıp fakültesi dönem II ve III öğrencilerinin güneşten korunma bilincinin eğitici seminer öncesi ve sonrasında değerlendirilerek karşılaştırılması. XXI. Prof. Dr. A. Lütfü Tat Sempozyumu, 13-17 Kasım 2013, Ankara.
• Çınar, F.İ., Çetin, F.Ş., Kalender, N., ve Bağcivan, G. (2015). Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin güneşten korunmaya ilişkin davranışlarının belirlenmesi. Gulhane Medical Journal, 57(3), 241 – 246. doi:10.5455/gulhane.156821
• Dağ, S., ve Hisa, F. (2016). Açık alanda çalışan işçilerin cilt kanserine yönelik bilgi ve uygulamalarının saptanması. TAF Preventive Medicine Bulletin, 15(6), 532-536. doi:10.5455/pmb.1-1456754245
• Divarcı, Ö.F., ve Kaya, H. (2019). Fen bilimleri öğretmenlerinin küresel ısınma konusundaki görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 8(2), 31-44.
• Ergin, A., Bozkurt, A.İ., Bostancı, M., ve Önal, Ö. (2011). Beş yaşından küçük çocuğu olan annelerin güneşin sağlığa etkisine yönelik bilgi ve davranışlarının belirlenmesi. Pamukkale Tıp Dergisi, 4(2), 72-78.
• Ferlay, J., Colombet, M., Soerjomataram, I., Mathers, C., Parkin, D. M., Piñeros, M., … Bray, F. (2018). Estimating the global cancer incidence and mortality in 2018: GLOBOCAN sources and methods. International Journal of Cancer, 144(8), 1941-1953. doi: 10.1002/ijc.31937
• Fransen, M., Karahalios, A., Sharma, N., English, D.R., Giles, G.G., & Sinclair, R.D. (2012). Non-melanoma skin cancer in Australia. The Medical Journal of Australia, 197(10), 565–568. doi:10.5694/mja12.10654
• Gül, Ü. (2015). Güneş, sıcak ve derimiz. Ankara Tıp Dergisi, 15(3), 145-152. doi:10.17098/amj.80846
• Haney, M.O., Bahar, Z., Beser, A., Arkan, G., & Cengiz, B. (2018). Psychometric testing of the turkish version of the skin cancer and sun knowledge scale in nursing students. Journal of Cancer Education, 33(1), 21–28. doi: 10.1007/s13187-016-1041-2
• Hirst, N.G., Gordon, L.G., Scuffham, P.A., & Green, A.C. (2012). Lifetime cost-effectiveness of skin cancer prevention through promotion of daily sunscreen use. Value in Health, 15(2), 261-268. doi: 10.1016/j.jval.2011.10.009
• Hobbs, C., Nahar, V.K., Ford, M.A., Bass, M.A., & Brodell, R.T. (2014). Skin cancer knowledge, attitudes, and behaviors in collegiate athletes. Journal of Skin Cancer, 1-7. doi: 10.1155/2014/248198
• Hubbard, G., Kyle, R.G., Neal, R.D., Marmara, V., Wang, Z., & Dombrowski, S.U. (2018). Promoting sunscreen use and skin self-examination to improve early detection and prevent skin cancer: quasi-experimental trial of an adolescent psycho-educational intervention. BMC Public Health, 18(1), 666. doi: 10.1186 / s12889-018-5570-y
• Hutchinson, A.D., Prichard, I., Ettridge, K., & Wilson, C. (2014). Skin tone dissatisfaction, sun exposure, and sun protection in australian adolescents. International Journal of Behavioral Medicine, 22(4), 435–442. doi: 10.1007/s12529-014-9441-3
• Jeihooni, A.K., & Moradi, M. (2019). The effect of educational intervention based on PRECEDE model on promoting skin cancer preventive behaviors in high school students. Journal of Cancer Education, 34(4), 796-802. doi: 10.1007/s13187-018-1376-y
• Kamimura, A., Nourian, M.M., Ashby, J., Trinh, H.N., Tabler, J., Assasnik, N., … Lewis, B.K.H. (2015). Sun protection behaviors associated with self-efficacy, susceptibility, and awareness among uninsured primary care patients utilizing a free clinic. Dermatology Research and Practice,1–7. doi:10.1155/2015/753681
• Karadeniz Tüfekçi, M. (2017). Ortaokul öğrencilerinin güneşten korunma ile ilgili bilgi ve davranışları. (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Kiviniemi, M.T., & Ellis, E.M. (2014). Worry about skin cancer mediates the relation of perceived cancer risk and sunscreen use. Journal of Behavioral Medicine, 37(6), 1069-1074. doi: 10.1007/s10865-013-9538-1
• Lomas, A., Leonardi‐Bee, J., & Bath‐Hextall, F. (2012). A systematic review of worldwide incidence of nonmelanoma skin cancer. British Journal of Dermatology, 166(5), 1069-1080. doi: 10.1111/j.1365-2133.2012.10830.x
• Maddock, J.E., Rossi, J.S., Redding, C A., Meier, K.S., Velicer, W.F., & Prochaska, J.O. (1998). Development of transtheoretical model constructs for sun protection behaviors among adolescents. Ann Behav Med, 20(suppl), 208.
• MahmoodAbad, S.S.M., Noorbala, M.T., Mohammadi, M., Rahaei, Z., & Ehrampush, M.H. (2011) Knowledge, attitude, and performance of students toward skin cancer in Yazd, 2009. International Journal of Dermatology, 50(10), 1262–1265. doi: 10.1111/j.1365-4632.2011.05020.x
• Mirzaei-Alavijeh, M., Gharibnavaz, H., & Jalilian, F. (2020). Skin cancer prevention: psychosocial predictors of sunscreen use in university students. Journal of Cancer Education, 35(1), 187-192. doi: 10.1007/s13187-019-01579-2
• Nahar, V.K., Ford, M.A., Hallam, J.S., Bass, M.A., Hutcheson, A., & Vice, M.A. (2013). Skin cancer knowledge, beliefs, self-efficacy, and preventative behaviors among North Mississippi Landscapers. Dermatology Research and Practice, 1–7. doi:10.1155/2013/496913
• Parsons, B.G., Hay, J.L., Aspinwall, L.G., Zaugg, K., Zhu, A., Mooney, R.H., … Wu, Y.P. (2019). Understanding skin screening practices among children at elevated risk for melanoma to ınform ınterventions for melanoma prevention and control. Journal of Cancer Education, 35(3), 509-514. doi:10.1007/s13187-019-01489-3
• Pichon, L.C., Corral, I., Landrine, H., Mayer, J.A., & Adams-Simms, D. (2010). Perceived skin cancer risk and sunscreen use among African American adults. Journal of Health Psychology, 15(8), 1181-1189. doi: 10.1177/1359105310364177
• Rossi, J.S., Blais, L.M., Redding, C.A., & Weinstock, M.A. (1995). Preventing skin cancer through behavior change: ımplications for ınterventions. Dermatologic Clinics, 13(3), 613–622. doi:10.1016/s0733-8635(18)30067-6
• Skin Cancer Foundation, (2020). Skin Cancer Facts & Statistics. Retrievent From (15.05.2020): https://www.skincancer.org/skin-cancer-information/skin-cancer-facts/
• Sotoudeh, A., Mahmoodabad, S.S.M., Fallahzadeh, H., Vaezi, A.A., & Noorbala, M.T. (2019). A qualitative study of perceived cost of response in skin cancer prevention behaviours: the case of ıranian sailors’ perceptions. Annals of Medical and Health Sciences Research, 9(4), 649-654.
• Suppa, M., Cazzaniga, S., Fargnoli, M.C., Naldi, L., & Peris, K. (2012). Knowledge, perceptions and behaviours about skin cancer and sun protection among secondary school students from central Italy. Journal of The European Academy of Dermatology and Venereology, 27(5), 571–579. doi: 10.1111/j.1468-3083.2012.04484.x
• Sümen, A., ve Öncel, S. (2014). Deri kanseri ve güneşten korunmaya yönelik öğrencilerle ilgili yapılan çalışmalar: literatür incelemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 7(2), 78-91. Erişim adresi (01.06.2020): https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/753385
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2017). Cilt Kanseri. Erişim Adresi (10.06.2020): https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-turleri/kanser-turleri/cilt-kanseri-2.html
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2019). Türkiye Kanser İstatistikleri, 2016, Ankara. s. 23-24. Erişim Adresi (01.11.2020): https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kanser-db/istatistik/Trkiye_Kanser_statistikleri_2016.pdf
• Terzi, S., Başak, P.Y., ve Erturan, İ. (2017). Polikliniğe başvuran hastalarda güneşin zararlı etkileri ve korunma yolları ile ilgili bilgi, tutum ve davranışların araştırılması. Turkish Archives of Dermatology & Venerology/Turkderm, 51(1), 2-6. doi: 10.4274/turkderm.62144
• Türkiye Kanserle Savaş Vakfı. (2020). Melanom Cilt Kanseri. Erişim adresi (15.06.2020): http://www.kanservakfi.com/melanom-cilt-kanseri-117.html
• Uysal, A., Özsoy, S. A., & Ergül, Ş. (2004). Öğrencilerin cilt kanseri risklerinin ve güneş ışınlarından korunmaya yönelik uygulamalarının değerlendirilmesi. Ege Tıp Dergisi, 43(2), 95-99.
• World Health Organization (WHO). (2003). Ultraviolet radiation (UV), Health effects of UV radiation. Retrievent From (15.06.2020): https://www.who.int/uv/health/uv_health2/en/index1.html