Öz
Isparta is one of the important centers of weaving. In
1204, during the region of Kılıç Arslan joined the Anatolian Seljuks. At the
begining of 13th century the Turkmens of Teke Tribe settled down in
the locality around 1300 and founded the Hamitoğulları Beylik. Weaving
tradition belongs to the migrant settlers of Meli, Sarıkeçili, Saçıkaralı,
Karahacılı, Horzumlu, Tüngüşlü, Eskiyürük, Honamlı, Karakoyunlu, Fettahli,
Tırtar, Karaçakal and Kütüklü tribes. The records about the Turkmen settlements
provide important information for the weaving tradition. Isparta weaving is
based on the Oriental Carpet Company, which started in the western Anatolian
weaving centers since the end of the 19th century. These are completely commercial,
with patterns, rope and paint colors set in London. In addition to commercial carpets,
traditional carpets, kilims and muytab weavings are also important. In this
project Yörüks were studied in the field and documented.
Since the basic raw material of mutaf is the hair,
these weavings have been made widely. Isparta and its surroundings is a region
where the nomad life is intense. Among the documents in Ottoman Archives of the
Prime Ministry many documents were found. The documents related to our region have
been evaluated. Studies about this subject have been compared. The production
processes of the raw fabrics were documented in detail. Isparta mutaf weaves,
the basic raw materials of the mutaf, the stages of weaving, the tools used and
the studies on Nuri Akkulak, Isparta's last survivor mutaf were examined and
evaluated. It is stated that Isparta has an important place in carpets but also
the mutaf weaves.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- KAYNAKÇA Aksu, F., (1934). Isparta’nın Ekonomik Hayatıyla İlgili Tarihi Vesikalar, Ün Dergisi, Isparta Halkevi Mecmuası, Cilt 4, S:39, Haziran 1934, s.554- BOA, Şer’i sicil defterleri No: 7, Isparta. Arseven, C E., (1998). Sanat Ansiklopedisi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul. BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), ML. VRD. TMT( Maliye Nezareti Temettuat Defterleri ) / 10118,Tarih: 1260-1261 Böcüzade, S S., (1983). Kuruluşundan Bugüne Kadar Isparta Tarihi, (Çeviren ve Yayınlayan Dr. Suat Seren) Serenler Yayınevi, İstanbul. Çavdar, N.,(2016). 19. Yüzyıl Ortalarında Çorum Sancak Merkezinde Nüfus Ve Ekonomi (H.1260-1261/M.1844-1845 Tarihli Temettüat Defterlerine Göre, Uluslararası Bütün Yönleriyle Çorum Sempozyumu Bildirileri, Çorum. Dilmen, h., (1936). Urgancılık, Ün Dergisi, Isparta Halkevi Mecmuası, Cilt2, S:22-23-24, Şubat, Mart, Isparta. Faroqhi, S., (2015). “Fatih Döneminden Evliya Çelebi Seyahatine Kadar Çorum”, 5. Hitit Festivali Komitesi Çorum Tarihi, Çorum Belediyesi yayınları, Çorum. Genç, M., (2016). Anadolu Türk Halılarının (14-15.Yüzyıl Hayvan Figürlü Halılar) Motif ve Renk Özelliklerinin İncelenmesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul. Genç, S., (2016). 19. Yüzyıl Ortalarına Doğru Kemer Edremit Esnafı Üzerine Bir Değerlendirme, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, - BOA, Kamil Kepeci Tasnifi (KK), nr. 7478, Balıkesir. Genç, M-Göçmen., (2007). 19. Ve 20.Yüzyıllara Ait Hamid Sancağı Kadı Sicillerinde Yer Alan Dokuma Ve Boyar Maddelerle İlgili Kayıtlar, 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi), Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara. Güllü, Ö., (1937). Isparta İktisadiyatının Tarihsel Durumuna Bir Bakış, Ün Dergisi, Isparta Halkevi Mecmuası, Cilt 3, S:34, İkinci kanun, 1937,Isparta. Faydalı, K G., (2007) 10597 Numaralı Temettuat Defterine Göre Yalvaç Kazası’nın Sosyal Ve Ekonomik Yapısı, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta. Katırcıoğlu, n., (1937). Eski Çağlarda Isparta’da, Sanat ve Sanatkârlar, Ün Dergisi, Isparta Halkevi Mecmuası, Cilt 4, S:38, Mayıs, Isparta. Katırcıoğlu, N., (1958). Bütün Isparta, Bereket Matbaası, Ankara. Kodau, t., (1998). Atatürk Döneminde (1923-1938) Denizli Sanayisi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Denizli. Özkarcı, m., (1993). Eski Türkçede Kullanılan Sanatkâr Terimleri, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Tetkikleri Dergisi, Erzurum. Pakalın, M Z., (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul. Sami, Ş., (1996). Kamus-i Türki, Çağrı Yayınları, İstanbul. Sümer, F., (1984). “Anadolu’daki Türk Halıcılığına Dair En Eski Kayıtlar”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Ankara. Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Türkçe Sözlükler Dizisi:1, Ankara, 1998, C:1, s.1595. Kaynak Kişiler Akkulak, Nuri, 1927 Isparta Doğumlu, Mutaf. Genç, Gülveren, 1944 Silifke Doğumlu. Genç, Mehmet, 1941, Silifke Doğumlu.
Öz
Isparta
geçmişten günümüze önemli bir dokuma merkezidir. 1204 yılında Kılıç Arslan
döneminde Anadolu Selçuklularına katılmıştır. 13. yüzyıl başlarında yöreye
yerleşen Teke Aşiretine bağlı Türkmenler 1300 yıllarında Hamitoğulları
beyliğini kurmuşlardır. Dokuma kültürünü konargöçer aşiretlerden Melli,
Sarıkeçili, Saçıkaralı, Karahacılı, Horzumlu, Tüngüşlü, Eskiyürük, Honamlı,
Karakoyunlu, Fettahlı, Tırtar, Karaçakal, Kütüklü aşiretleri oluşturur. Türkmen
yerleşimleri ile ilgili kayıtlar bu bölgenin dokuma kültürünü aydınlatabilecek
düzeydedir. Isparta dokumaları denince Şark Halı kumpanyasının etkisiyle 19.
yüzyıl sonundan itibaren Batı Anadolu dokuma merkezlerinde başlatılan tamamen
ticari özellikte desen, ip ve boya renkleri Londra’da belirlenen halılar akla
gelmektedir. Ticari halıların dışında geleneksel halılar, kilimler ve muytab
dokumalar da önemli bir konumdadır. Araştırmada Yörükler alanda araştırılmış ve
fotoğraflarla belgelenmiştir.
Mutaf
dokumanın temel hammaddesinin kıl olmasından dolayı bu dokumalar yaygın olarak
yapılmıştır. Isparta ve çevresi Yörük yaşamının yoğun olduğu bir bölgedir. Bu
çalışmada Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde yer alan Mutaf ile ilgili yaptığımız
araştırmalarda birçok belge bulunmuş ve yöreyle ilgili olanlar
değerlendirilmiştir. Literatür çalışması yapılarak konu ile ilgili çalışmalar
karşılaştırılmıştır. Mutaf dokumaların tüm üretim süreçlerinin dokümantasyonu
yapılmıştır Isparta mutaf dokumaları, mutaflığın temel hammaddesi kılın
kırkımından dokuma oluncaya kadar geçirdiği aşamalar, kullanılan aletler ve
Isparta’nın yaşayan son mutafı Nuri Akkulak ile yapılan çalışmalar incelenmiş
ve değerlendirilmiştir. Isparta’nın sadece halılarının değil mutaf
dokumalarının da önemli bir yeri olduğu ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- KAYNAKÇA Aksu, F., (1934). Isparta’nın Ekonomik Hayatıyla İlgili Tarihi Vesikalar, Ün Dergisi, Isparta Halkevi Mecmuası, Cilt 4, S:39, Haziran 1934, s.554- BOA, Şer’i sicil defterleri No: 7, Isparta. Arseven, C E., (1998). Sanat Ansiklopedisi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul. BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), ML. VRD. TMT( Maliye Nezareti Temettuat Defterleri ) / 10118,Tarih: 1260-1261 Böcüzade, S S., (1983). Kuruluşundan Bugüne Kadar Isparta Tarihi, (Çeviren ve Yayınlayan Dr. Suat Seren) Serenler Yayınevi, İstanbul. Çavdar, N.,(2016). 19. Yüzyıl Ortalarında Çorum Sancak Merkezinde Nüfus Ve Ekonomi (H.1260-1261/M.1844-1845 Tarihli Temettüat Defterlerine Göre, Uluslararası Bütün Yönleriyle Çorum Sempozyumu Bildirileri, Çorum. Dilmen, h., (1936). Urgancılık, Ün Dergisi, Isparta Halkevi Mecmuası, Cilt2, S:22-23-24, Şubat, Mart, Isparta. Faroqhi, S., (2015). “Fatih Döneminden Evliya Çelebi Seyahatine Kadar Çorum”, 5. Hitit Festivali Komitesi Çorum Tarihi, Çorum Belediyesi yayınları, Çorum. Genç, M., (2016). Anadolu Türk Halılarının (14-15.Yüzyıl Hayvan Figürlü Halılar) Motif ve Renk Özelliklerinin İncelenmesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul. Genç, S., (2016). 19. Yüzyıl Ortalarına Doğru Kemer Edremit Esnafı Üzerine Bir Değerlendirme, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, - BOA, Kamil Kepeci Tasnifi (KK), nr. 7478, Balıkesir. Genç, M-Göçmen., (2007). 19. Ve 20.Yüzyıllara Ait Hamid Sancağı Kadı Sicillerinde Yer Alan Dokuma Ve Boyar Maddelerle İlgili Kayıtlar, 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi), Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara. Güllü, Ö., (1937). Isparta İktisadiyatının Tarihsel Durumuna Bir Bakış, Ün Dergisi, Isparta Halkevi Mecmuası, Cilt 3, S:34, İkinci kanun, 1937,Isparta. Faydalı, K G., (2007) 10597 Numaralı Temettuat Defterine Göre Yalvaç Kazası’nın Sosyal Ve Ekonomik Yapısı, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta. Katırcıoğlu, n., (1937). Eski Çağlarda Isparta’da, Sanat ve Sanatkârlar, Ün Dergisi, Isparta Halkevi Mecmuası, Cilt 4, S:38, Mayıs, Isparta. Katırcıoğlu, N., (1958). Bütün Isparta, Bereket Matbaası, Ankara. Kodau, t., (1998). Atatürk Döneminde (1923-1938) Denizli Sanayisi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Denizli. Özkarcı, m., (1993). Eski Türkçede Kullanılan Sanatkâr Terimleri, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Tetkikleri Dergisi, Erzurum. Pakalın, M Z., (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul. Sami, Ş., (1996). Kamus-i Türki, Çağrı Yayınları, İstanbul. Sümer, F., (1984). “Anadolu’daki Türk Halıcılığına Dair En Eski Kayıtlar”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Ankara. Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Türkçe Sözlükler Dizisi:1, Ankara, 1998, C:1, s.1595. Kaynak Kişiler Akkulak, Nuri, 1927 Isparta Doğumlu, Mutaf. Genç, Gülveren, 1944 Silifke Doğumlu. Genç, Mehmet, 1941, Silifke Doğumlu.
Ayrıntılar
| Bölüm | Makaleler |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2017 |
| Gönderilme Tarihi | 30 Kasım 2017 |
| Kabul Tarihi | 18 Aralık 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 |