Atasözlerinin Kaynağı, Özellikleri ve Geleneksel Türk Tiyatrosunda Kullanımı Üzerine Bir İnceleme

Year 2017, Volume: 10 Issue: 19, 38 - 54, 17.07.2017

Müşerref Öztürk Çetindoğan

https://doi.org/10.21602/sduarte.304341

Abstract

Öz

Atasözleri,
dilde yaratılan ve bir toplumun ortak belleğinin göstergesi olan söz dizimleridir.
İnsanın kültürel belleğinin taşıyıcısı olmasıyla yüceltilen atasözleri, halkın
sözü kabul edilir. Nesilden nesile aktarılan bu sözler, ders verici, öğretici
ve uyarıcı işleve sahiptir. İnsanın sosyal çevresiyle ve toplumla olan
ilişkisini konu edinen bu kalıplaşmış sözler, sözü araç olarak kullanan tiyatro
sanatında da sıkça kullanılır. Gündelik konuşmaya benzeyen fakat bu konuşmalar
arasında seçme yapan tiyatro yazını, bir düşünceyi seyirciye aktarmanın kısa
yolu olarak atasözlerine başvurur. Antik Yunan’dan günümüz tiyatrosuna kadar
izi sürülebilecek bu yaklaşımda, atasözleri aracılığıyla halka (seyirciye)
seslenme, öğretici ya da ders verici olma gibi amaçlar hedeflenmektedir.
Dolayısıyla bu çalışma, kendi kültürümüzden doğan Karagöz ve Ortaoyunu
geleneğinde kullanılan atasözlerinin, konuşma örgüsü içindeki işlevini incelemektedir.

Anahtar Kelimeler: Atasözü, Dil, Diyalog, Tiyatro, Geleneksel Türk
Tiyatrosu

Keywords

Atasözü, Dil, Diyalog, Tiyatro, Geleneksel Türk Tiyatrosu

References

• Aksan, D., (1993). Türkçenin Gücü, Bilgi Yayınları, Ankara.
• Aksan, D., (2015). Her Yönüyle Dil, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Aksoy, Ö.A., (1988). Atasözleri ve Deyimler, İnkılap Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Boratav, Prof.P.N., (1978). Türk Halk Edebiyatı, Gerçek Yayınları, İstanbul.
• Bütün Dünya Dergisi, (1949). Nebioğlu Yayınları, İstanbul.
• Çapan, C., (1992). Değişen Tiyatro, Metis Yayınları, İstanbul.
• Elçin, Prof.Dr. Ş., (1981). Halk Edebiyatına Giriş, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Elçin, Prof.Dr. Ş., (1997). “Türk Dilinde Atalar Sözü”, Halk Edebiyatı Araştırmaları II, Hacettepe Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, C.1, Sayı:2, Ankara.
• Karaalioğlu, S.K., (1980). Türk Edebiyatı Tarihi, İnkılap ve Aka Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Kudret, C., (1969). Karagöz C.II, Bilgi Yayınları, Ankara.
• Kudret, C., (1992). Karagöz C.I, Bilgi Yayınları, Ankara.
• Kudret, C., (1994). Ortaoyunu C.I, İnkılap Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Meydan Larousse, (1969). C.I, Meydan Yayınları, İstanbul.
• Oy, A., (1972). Tarih Boyunca Türk Atasözleri, Gül Matbaası Yayınları, İstanbul.
• Par, A.H., (1984). Osmanlıca-Türkçe Sözlük, Serhat Yayınları, İstanbul.
• Thomson, G., (1990). Aiskhylos ve Atina, Mehmet Doğan (çev.), Payel Yayınları, İstanbul.
• Tuncay, M., (2004). Müsahipzade Celal Tiyatrosu’nda Osmanlı Tavrı, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Türkçe Sözlük, (1998). Türk Dil Kurumu Yayınları, Cilt I-II, Ankara.