Sosyolojik Bir Teori Olarak Dramaturjinin Mehter Özelindeki Tezahürü

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 33, 431 - 450, 04.07.2024

Merve Nur Kaptan

https://doi.org/10.21602/sduarte.1463841

Öz

Erving Goffman tarafından geliştirilen dramaturjik teorisi; bireyin merkezde olduğu ve toplumsal yapının benlik, aktör, seyirci gibi nosyonlar ekseninde ele alındığı bir teoridir. Bu teorinin temel faktörleri aktörler ve seyircilerdir. Bunlar dışında performans takımı, rutin, performans, vitrin, ön bölge, arka bölge ve yönetmen teorinin diğer faktörleri olarak karşımıza çıkar. Türk müzik kültürünün bir parçası olarak mehteri de farklı anlatım araçlarıyla/faktörleriyle, üyelerinin/aktörlerinin müziksel edimlerini birbirlerine veya seyircilere aktardıkları bir tiyatro gösterisi olarak ifade etmek mümkündür. Mamafih dramaturjik teorisinde yer alan kavramların mehter müziği icrasındaki birtakım kavramlarla örtüşmesi teorinin mehter müziğine uyarlanmasına olanak sağlamaktadır. Bu çerçevede çalışma Goffman’ın performans yaklaşımı ekseninde, mehter takımı üyelerinin mehter gösterilerinde gerçekleştirdikleri müzik edimlerinde benlik sunumlarını nasıl sergilediklerine odaklanmaktadır. Bu doğrultuda araştırmada dramaturjik teorisi, bazı kavram ve özellikleri ile mehter takımı özelinde ele alınmış; mehter takımı üyelerinin müzik edimleri esnasında benliklerini nasıl sundukları literatür taramasıyla elde edilmiş ve elde edilen verilerin betimsel analizi yapılarak bulgular ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Müzik, Mehter, Sosyoloji, Erving Goffman, Dramaturji

THE MANIFESTATION OF DRAMATURGY AS A SOCIOLOGICAL THEORY ON MEHTER

Öz

Dramaturgical theory developed by Erving Goffman; It is a theory in which the individual is at the center and the social structure is handled on the axis of notions such as self, actor, audience.The main factors of this theory are actors and spectators. Apart from these, the performance team, routine, performance, showcase, front region, back region and director are other factors of the theory. As a part of Turkish music culture, it is possible to express mehter as a theater performance in which its members/actors convey their musical acts to each other or to the audience with different expression tools/factors. However, the fact that the concepts in the dramaturgical theory overlap with some concepts in the performance of mehter music allows the theory to be adapted to mehter music. In this context, the study focuses on how the members of the mehter team exhibit their self-presentations in the musical acts they perform during mehter performances in the axis of Goffman's performance approach. In this direction, in the research, dramaturgical theory, some concepts and features were discussed specifically for the mehter team; How the members of the Mehter team presented their selves during musical acts was obtained through a literature review and the findings were revealed by making a descriptive analysis of the data obtained.

Anahtar Kelimeler

Music, Mehter, Sociology, Erving Goffman, Dramaturgy

Kaynakça

• Akgün, E. (2018). “Sosyal Medya Platformlarından Youtube Üzerinden Benlik Sunumunun Dramaturjik Bir Analizi”, Yeni Medya, Sayı 4, s. 29-49.
• Altınölçek, H. (2014). “Askerî Mûsikî Geleneği ve Mehterhânenin Bir Kurum Olarak Yerleşme Süreci”, Yeni Türkiye, Cilt 10, Sayı 57, s. 1114-1119.
• Ayas, G. (2018). Müziği Boğan Gürültü İdeolojinin Kıskacındaki “Musiki”, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Aydın, A. R. (1999). Türkiye’de ve Dünyada Ecdattan Bugüne Mehter, Ankara: Sim Yayıncılık.
• Balkılıç, Ö. (2015). Temiz ve Soylu Türküler Söyleyelim Türkiye’de Milli Kimlik İnşasında Halk Müziği, İstanbul: Türk Vakfı Yurt Yayınları.
• Behar, C. (2020). Orada Bir Musiki Var Uzakta… XVI. Yüzyıl İstanbul’unda Osmanlı/Türk Musiki Geleneğinin Oluşumu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Berker, E. (1986). Türk Musikisinin Dünü, Bugünü ve Yarını, haz. Feyzi Halıcı, Ankara: Sevinç Matbaası.
• Budak, O. A. (2000). Türk Müziğinin Kökeni-Gelişimi (Deneme), Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları. Çakıroğlu, İ. ve Levendoğlu, N. O. (2020). “Türk Müziği Tarih Yazımında Avrupa Merkezci ve Milliyetçi İdeolojilerin Mehter Örneklemi Üzerindeki Yansımaları”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, s. 663-686.
• Çelebi, E. (1971). Evliyâ Çelebi Seyâhatnâmesi, çev. Zuhuri Danışman, 2.Baskı, İstanbul: Zuhuri Danışman Yayınevi.
• Çetin, E. (2013). Gündelik Hayat Sosyolojisi, İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Dever, A. (2014). “Sosyolojik Bir Teori Olarak Dramaturjik Teorinin Futbola Uygulanması”, Journal of International Social Research, Cilt 7, Sayı 32, s. 372-381.
• Eralp, T. N. (2014). “Osmanlı’da Mehter”, Yeni Türkiye, Cilt 10, Sayı 57, s. 1120-1130.
• Erendil, M. (1992). Dünden Bugüne Mehter, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Ergin, O. N. (1977). Türkiye Maarif Tarihi, Cilt 1-2, İstanbul: Eser Matbaası.
• Ertürk, Y. D. (2013). Davranış Bilimleri, İstanbul: Kutup Yıldızı Yayınevi.
• Gazimihâl, M. R. (1955). Türk Askeri Muzıkaları Tarihi, İstanbul: Maarif Basımevi.
• Goffman, E. (2014). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu, çev. Barış Cezar, İstanbul: Metis Yayınları.
• Günay, Ü. (2006). “Kuramsal Yaklaşım ve Türk Sosyolojisi”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 21, s. 509-542.
• Hobsbawm, E. ve Ranger, T. (2013). Geleneğin İcadı, çev. Mehmet Murat Şahin, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Kahramankaptan Ş. (2009). Tarihî Türk Müziği Mehter’den Alaturka’ya, Ankara: Ark Yayınları.
• Kaptan, V. (2020). Mehter Müziği Ekseninde Müzikte İşlevsel Değişim: Çanakkale Musiki ve Halk Oyunları Derneği Mehteran Takımı Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Müziği Anabilim Dalı.
• Kaptan, M. N. (2023). II. Abdülhamid Döneminde Osmanlı Hükümetinin Müzik Politikası, Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları, Türk Din Musikisi Anabilim Dalı.
• Kavut, S. (2018). “Goffman’ın Benlik Sunumu Kuramı Bağlamında Sosyal Medyada Kimlik İnşası: Instagram Üzerine Bir Araştırma”, Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, Sayı 1, s. 1-12.
• Kılıç, M. (2015). “Dramaturjik Teori Ekseninde Spor”, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt 18, Sayı 1, s. 126-152.
• Kızılçelik, S. (1994). Sosyoloji Teorileri 1, Konya: Yunus Emre Yayıncılık.
• Kızılçelik, S. (2008). Sefaletin Sosyolojisi, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kurtkan Bilgiseven, A. (1982). Sosyal İlimler Metodolojisi, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Mirzayev, S. (2021). “Mehter Müziğine Avrupalı Bakışı ve Mehteranın Klasik Batı Müziği Üzerindeki Etkileri”, Akü Amader, Cilt 7, Sayı 13, s. 34-44.
• Mutlu, K. (2015). “Halkın Değişen Müziksel Temsilleri: Osmanlı’dan Günümüze Müziğin Siyasal Tahayyülü, Tahayyülün Siyasal Müziği”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Akademik Müzik Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, s. 1-12.
• Ögel, B. (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş, Cilt 8, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özalp, A. (2017). “Sembolik Etkileşimciliğin Tarihine Bir Bakış: Cooley ve Din Örneği”, Turan-Sam Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, Cilt 9, Sayı 36, s. 614-620.
• Poloma, M. M. (2010). Çağdaş Sosyoloji Kuramları, Ankara: Palme Yayıncılık.
• Popescu-Judetz, E. (2007). Türk Musiki Kültürünün Anlamları, çev. Bülent Aksoy, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Ritzer, G. (2012). Modern Sosyoloji Kuramları, İstanbul: Deki Yayınevi.
• Sanal, H. (1964). Mehter Musikisi: Bestekâr Mehterler-Mehter Havaları, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Sanlıkol, M. A. (2011). Çalıcı Mehterler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sezer, B. (2015). Sosyolojinin Ana Başlıkları, İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Şenol, D. (2017). Sembolik Etkileşim, İstanbul: Net Kitaplık Yayıncılık.
• Şentürk, R. (2016). Müzik ve Kimlik, İstanbul: Küre Yayınları.
• Tanrıkorur, C. (2019). Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi, 5. Basım, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tekin, E. (2017). Yirminci Yüzyılda Askeri Mehter, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Müzikoloji ve Müzik Teorisi Anabilim Dalı.
• Tekin, E. ve Doğruzöz, N. (2018). “Yirminci Yüzyılda Kültürel Bellek ve Geleneğin Yeniden İhyası Bağlamında Mehterhâne-i Hâkânî”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 17, Sayı 65, s. 317-336.
• Tezbaşar, A. (1975). Mehter Tarihi, Teşkilâtı ve Marşları, İstanbul: Berksoy Basımevi.
• Tuğlacı, P. (1986). Mehterhane’den Bando’ya, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Türkmen, M. N. (2009). Osmanlı’da Askeri Müzik Mehter, İstanbul: Avk Yayın Dağıtım.
• Vural, T. (2012). “Osmanlı Dönemi Mehter Teşkilatı”, Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks, Cilt 4, Sayı 1, s. 315-330.
• Vural, T. (2013). Tuğ, Nevbet, Mehter, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Wallace, A. R. ve Wolf, A. (2012). Çağdaş Sosyoloji Kuramları: Klasik Geleneğin Genişletilmesi, çev. L. Elburuz ve M. R. Ayas, Ankara: Doğubatı Yayınları.
• Yahya Kaçar, G. (2012). Türk Mûsikîsi Rehberi, 2. Baskı, Ankara: Maya Akademi.
• Yüceer, Y. E. (2018). Sinema ve Toplumsal Etkileşim Bağlamında Erving Goffman ve Dramaturji, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Genel Sosyoloji ve Metodoloji Anabilim Dalı, Sosyoloji Bilim Dalı.