Kaçınılmazlığın Madenlerde Meydana Gelen İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Bakımından Değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 15 Issue: 1, 771 - 817, 30.06.2025

Mehmet Fahrettin Önder , İlayda Yılmaz

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1540518

Abstract

Her ne kadar işyerlerinde güvenlik önlemleri en üst seviyeye çıkarılsa da kazaların tamamen ortadan kaldırılması mümkün olmamaktadır. Bu durum insani yahut çevresel faktörlerden kaynaklanabilmektedir. İnsanlar, hata yapma eğiliminde olan varlıklardır ve dikkatsizlik yahut yorgunluk gibi psikolojik faktörler, alınan tedbirlere rağmen kazaların meydana gelmesine neden olabilir. Ayrıca, çalışma ortamındaki dışsal koşullar, örneğin ani hava değişiklikleri veya makinelerdeki beklenmedik arızalar, kazaların önlenmesini zorlaştırabilir. Teknolojik gelişmeler kaza sayılarının azalmasına katkı sağlasa da her zaman her durumda etkin bir şekilde devreye girmeyebilir. Sonuç olarak, risk her zaman var olup, bazı durumlar öngörülemeyen faktörlerle şekillendiğinden, iş kazalarını tamamen engellemek mümkün olmamaktadır. Bu durum ise beraberinde “kaçınılmazlık” kavramını getirmektedir.
Türk Dil Kurumu tarafından kaçınılmaz; istek ve irade dışında olan olarak, kaçınılmazlık ise kaçınılmaz olma durumu olarak tanımlanmıştır. İş kazası ve meslek hastalığı açısından kaçınılmazlık ise, olayın meydana geldiği tarihte geçerli bilimsel ve teknik kurallar gereğince alınacak tüm önlemlere rağmen, kazanın veya hastalığın hastalığının meydana gelmesi durumudur. Bir diğer deyişle kaçınılmazlık işverence mevzuat çerçevesinde öngörülen bütün önlemler alınsa dahi önlenmesi mümkün olmayan durum ve sonuçları ifade etmektedir.
Maden işçilerinin uğramış olduğu iş kazalarında ve meslek hastalıklarında kaçınılmazlığın rolü önem taşımaktadır. Zira maden sektöründe çalışma koşulları yüksek risk taşır ve bu risklerin tamamen ortadan kaldırılması her zaman mümkün olmamaktadır. Kaçınılmazlık kavramı bu noktada kazanın dışsal ve insani faktörlerinin irdelenmesi açısından kilit bir kavramı izah etmektedir. İş kazaları bakımından kaçınılmazlık olgusunun kabulü için, işveren tarafından alınması gereken tüm tedbirler alındığı halde beklenmedik olaylar nedeniyle kaza meydana gelmesi gerekir. İşveren tarafından alınması gereken önlemler 4857 sayılı İş Kanunu ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ilgili yönetmeliklerde belirlenmiştir. Yargıtay, kaçınılmazlığı kabul ettiği yerleşik kararlarında, işverenin kaçınılmazlığın yüzde altmışından sorumlu olması gerektiğine hükmetmektedir. Meslek hastalığında ise, Yargıtay’ın yer altı maden işçilerinin yakalandığı meslek hastalıkları açısından kabul ettiği 32 yıl formülü bulunmaktadır. 18 yaşında işe başlayan bir kişinin 32 yıl yer altında çalışması halinde, yer altında çalıştığı işlerin niteliği ekseninde, yüzde sekiz ile yüzde on iki arasında kaçınılmaz iş göremezliğe uğrayacağı kabul edilmektedir.

Keywords

Maden İşçisi , İş Kazası , Meslek Hastalığı , Kaçınılmazlık , Tazminat

Evaluation of Inevitability In Terms Of Occupational Accidents and Occupational Diseases Occuring in Mines

Abstract

Inevitability is the occurrence of an occupational accident or occupational disease despite all measures to be taken in accordance with the scientific and technical rules valid at the time of the incident. In other words, inevitability refers to situations and results that cannot be prevented even if all the measures stipulated by the employer within the framework of the legislation are taken. The role of inevitability is important in occupational accidents and occupational diseases suffered by mine workers. In order for the inevitability to be accepted in terms of occupational accidents, all necessary precautions must be taken by the employer and yet the accident must occur due to unexpected events. All measures to be taken by the employer should be explained within the framework of Labour Law No. 4857 and Occupational Health and Safety Law No. 6331. Although there are decisions of the Court of Cassation that do not accept inevitability, in the decisions that accept it, the Court of Cassation ruled that the employer should be responsible for sixty per cent of the inevitability. In the case of occupational diseases, there is a 32-year formula accepted by the Court of Cassation for occupational diseases contracted by underground mine workers. If a person who started work at the age of 18 works underground for 32 years, it is accepted that he/she will suffer inevitable incapacity between eight per cent and twelve per cent, depending on the nature of his/her underground work.

Mine Worker, Occupational Accident, Occupational Disease, Inevitability, Compensation

Keywords

Mine Worker , Occupational Accident , Occupational Disease , Inevitability , Compensation

References

• Akdeniz A, ‘İşverenin İş Kazası ve Meslek Hastalığından Doğan Zararlardan Sorumluluğunun Niteliği’ (2014) 72 (2) İÜHFM 3-29
• — —, Meslek Hastalığı Kavramı Üzerine (Beta 2015)
• Akkayan Yıldırım A, ‘6098 sayılı Borçlar Kanunu Düzenlemeleri Çerçevesinde Kusursuz Sorumluluğun Özel Bir Türü Olarak Tehlike Sorumluluğu’ (2012) 70 (1) İÜHFM 203-220
• Akın L ‘İşverenin İş Kazasından Doğan Sorumluluğu Kusur Esasına Dayanır (Karar İncelemesi)’ (2014) 28 (3) Çimento İşveren Dergisi 37-46
• — —, İş Kazasından Doğan Maddi Tazminat (Yetkin 2001)
• — —, İş Sağlığı Güvenliği ve Alt İşverenlik (Yetkin 2013)
• Alp N. S, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Kapsamında Rücu Davaları (Seçkin 2018)
• Antalya G, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C.1 (2. Baskı Seçkin Yayıncılık 2019)
• — — ‘Sorumluluk Hukukunda Yeni Gelişmeler’ (2008) 14 (4) MÜHFHAD 63-83
• Arslan S, ‘İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na Göre İşverenin Genel Yükümlülükleri’ (2014) 20 (1) MÜFHAD Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan 767-808
• Aydınlı İ, İş Sağlığı ve Güvenliğinden Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk (2. Baskı Seçkin 2021)
• Ataş E, Tuaç Yılmaz P, ‘İş Kazalarında İşverenin Sorumluluğu’ (2022) (2) SGD 307-326
• Balcı M, İş Kazası ve Meslek Hastalığından Doğan Maddi ve Manevi Tazminat Davaları ve Uygulaması (3. Baskı, Yetkin 2018)
• Balcı M, Soner B, Aydoğan B ve Yener A, İş Kazası ve Meslek Hastalığı (Yetkin 2020)
• — —, İş Kazası ve Meslek Hastalıklarından Kaynaklanan Maddi ve Manevi Tazminat Davaları El Kitabı (Yetkin 2022)
• Baycık G, ‘Sosyal Güvenlik Kurumunun İş Kazası veya Meslek Hastalığından Kaynaklanan Rücu Davalarına Eleştirel Bakış’, (2017) 7 (1) Sosyal Güvenlik Dergisi 31-70
• — —, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Açısından Maden İşçileri (Yetkin 2006)
• Caniklioğlu N, ‘Sosyal Sigortaların Genel Hükümleri’ (2014) Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2012 377-477
• — —, ’İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Çerçevesinde İşvereni İş Kazasından Doğan Hukuki Sorumluluğu’ (2016) (Prof. Dr. Turhan Esener Armağanı) I. İş Hukuku Uluslararası Kongresi 35-60.
• Cengiz S, Mücbir Sebebin Sözleşmelere Etkisi (Seçkin 2021)
• Cengiz İ, ‘İşverenin İş Kazasından Doğan Hukuki Sorumluluğu’ (2018) 9 (24) TAAD 123-142
• Civan O, ‘İş Kazası ve Meslek Hastalığından Doğan Rücu Davalarında Sosyal Güvenlik Kurumu Karşısında Sorumluluğun Kapsamı ve Müteselsil Sorumluluk’ (2015) 64 (4) AÜHFD 1015-1070
• — —, ‘Sosyal Sigortaların Genel Hükümleri ve Türleri’, Yargıtay’ın İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi (On İki Levha 2021)
• Demircioğlu A, Şen Kalyon A, ‘İşverenin İş Kazalarından Doğan Sorumluluğu ve Kusur Hakkında Karar İncelemesi’, (2013) (15), Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 33-50
• Doğan Yenisey K ‘İş İlişkisinin Kurulması, Hükümleri ve İşin Değerlendirilmesi’ 2015 (Yargıtay’ın İş Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2013 7-110
• Ekmekçi Ö, Baysal U ve Namlı Yayvak İ, Uygulamalı Tazminat Hukuku (3. Bası On İki Levha 2024)
• Ekmekçi Ö, Köme Akpolat A ve Akdeniz A, İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku (2. Baskı On İki Levha Yayıncılık 2022)
• Eren F, Borçlar Hukuku ve İş Hukuku Açısından İşverenin İş Kazası ve Meslek Hastalığından Doğan Sorumluluğu (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1974)
• — —, Sorumluluk Hukuku Açısından Uygun İlliyet Bağı Teorisi (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1975)
• Erol İ, ‘Ülkemiz Madencilik Sektöründe Görülen Meslek Hastalıklarının İncelenmesi’ (2020) 35 (4) Ç.Ü. Müh. Mim. Fak. Dergisi 859-872
• Ertürk Ş, ‘Sosyal Sigortaların Genel Hükümleri ve Türleri’, Yargıtay’ın İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi (On İki Levha 2017)
• Furrer A, Müller-Chen M ve Çetiner B, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (On İki Levha Yayıncılık 2021)
• Gerek N, ‘6098 sayılı Borçlar Kanununda Öngörülen Tehlike Sorumluluğu’ (2011) (24) Sicil İş Hukuku Dergisi 33-41
• Güzel A, Okur A ve Caniklioğlu N, Sosyal Güvenlik Hukuku (19. Baskı Beta 2021)
• Güzel A, Ugan Çatalkaya D ‘İşverenin İş Kazasından Doğan Sorumluluğunun Niteliği ve Sınırları (Karar İncelemesi)’ (2012) 3 (34) Çalışma ve Toplum 157-173
• Karataş H, İş Kazası ve Meslek Hastalığında İşverenin Hukuki Sorumluluğu (Seçkin 2019)
• Kayırgan, H, Bireysel İş Hukukunda Zorunlu ve Zorlayıcı Nedenler (2. Bası On İki Levha 2021)
• Kemal Tahir Gürsoy, ‘İşverenin Sorumluluğu’ (1974) 31 (1-4) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 185-198
• Kenan T, Centel T, İş Hukukunun Esasları (6. Baskı Beta 2013)
• Kılıçoğlu A M, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (26. Bası Turhan Kitabevi 2016)
• — —, Sözleşme Dışı Sorumluluk (C.1 Turhan Kitabevi 2002)
• Koyuncu Y, ‘Rücu Davalarında Kaçınılmazlık İlkesinin Etkisi ve Uygulaması’ (2022) 47 Sicil İş Hukuku Dergisi 131-151
• Korkusuz M. H, ‘Tehlike Sorumluluğunun Hukukumuzdaki Yeri’ (2010) 15-16 (22 24 24 25) Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 89-99
• Mollamahmutoğlu H, Astarlı M, Baysal U, İş Hukuku (Lykeıon Yayınları 2022)
• Narter S, İş Kazası ve Meslek Hastalığında Hukuki ve Cezai Sorumluluk (4. Bası Adalet 2021)
• Nomer, H, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (19. Baskı, Beta 2021)
• Oğuzman M, Öz T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C.2 (Vedat Kitapçılık 2022)
• Oğuzman , K ‘İş Kazası veya Meslek Hastalığından Doğan Zararlardan İşverenin Sorumluluğu’ (1968) 34 (1-4) 322 – 342
• Özdemir N, ‘Her Meslek Hastalığına 32 Yıl Formülünün Uygulanması Doğru mudur?’ (2010) Ali Güneren’e Armağan, İstanbul
• Ronsmans S, Nemery, ‘Pneumoconiosis in Coal Miners: Anthracosilicosis after All?’ (2022) 19 (9) Ann Am Thorac Soc 1451-1452
• Saraç S, Türk Borçlar Kanunu’nda Tehlike Sorumluluğu (On İki Levha Yayıncılık 2013)
• Sarı G, ‘Coal Workers’ Pneumoconiosis a Comparative Analysis of Lignite and Hard Coal Mine Workers’ (2022) 7 (3) ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi 497-505
• Sarıbay Öztürk G, İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmemesinin Hukuki, İdari ve Cezai Sonuçları (Beta 2015)
• Seratlı G, İş Kazasından Doğan Destekten Yoksun Kalma Tazminatı (Yetkin 2003)
• Sümer H. H ‘İşverenin İş Kazası ve Meslek Hastalığı Nedeniyle Sorumluluğunun Hukuki Niteliği ve Konuya İlişkin Yargıtay Görüşünün Değerlendirilmesi’ Yeni Yasal Düzenlemeler Işığında Bedeni Zararların Tazmini Esasları ve Usulü Kongresi (2013) Ankara Barosu 65- 90
• Süzek S ‘İş Kazasından Doğan Maddi Tazminat’ (2010) Ali Güzel’e Armağan, C.1, 2010, 705-706.
• Süzek S, Başterzi S, Bireysel İş Hukuku (24. Bası Beta 2024)
• Şafak Sarıkaya E. E, Teorik Boyutuyla İfa İmkansızlığı (On İki Levha 2022)
• Tandoğan H, Kusur Dayanmayan Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukuku (Turhan Kitabevi 1981)
• — —, Türk Mes’uliyet Hukuku (Vedat Kitapçılık 2010)
• Taşkent S, Sarıbay Öztürk G, Mutlay F, İş Hukukunun Temel Yasaları (Beta 2015)
• Taşkın İ, İş Kazasından Doğan Maddi Tazminat ve Hesaplanması, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul 2019, 82.
• Tekinay S. S, ‘İş Kazalarından ve Meslek Hastalıklarından Dolayı İşverenin Sorumluluğunun Sınırlaması Meselesi’ (1968) (3) MHAD 78-91
• Tuncay A ‘Kurumun İşverene Rücuu-Olayda Kaçınılmazlık Durumu’, (2006) (4) Sicil İş Hukuku Dergisi 183-188
• Tuncay A, Ekmekçi Ö ve Gülver E, Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri (22. Baskı Beta 2023) 392
• Ulusan İ, Özellikle Borçlar Hukuku ve İş Hukuku Açısından İşverenin İşçiyi Gözetme Borcu ve Bundan Doğan Sorumluluğu (Kazancı Hukuk Yayınları 1990)
• Yıldız G, ‘İşverenin İş Kazasından Doğan Hukuki Sorumluluğu’, (2010) 86 Türkiye Toprak, Seramik, Çimento ve Cam Sanayii İşverenleri Sendikası Toprak İşveren Dergisi 8-16
• Yiğit B, Genel Tehlike Sorumluluğu (Seçkin Yayıncılık 2022)
• Yücel Ö, Türk Borçlar Kanununa Göre Tehlike Sorumluluğu (Seçkin 2014)
• Whitaker P. J ‘Coal Workers' Pneumoconiosis and the Compensation Dilemma’ (1981) 23 (6) Journal of Occupational Medicine 422-600