Leyla ile Mecnun Televizyon Dizisinde Kullanılan Metinlerarasılık Yöntemlerinin İçerık Analizi ile İncelenmesi

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 1 - 23, 01.07.2025

Tuğba İbiş

https://doi.org/10.70627/sduifade.1603278

Abstract

Metinlerarasılık, 1960’lı yıllardan itibaren edebiyat kuramında önemli bir kavram olarak yer edinmektedir. Mikhail Bakhtin’in çok seslilik ve diyalojizm kavramlarıyla temelleri atılan bu kuramsal yaklaşım, Julia Kristeva tarafından “metinlerarasılık” terimiyle adlandırılmaktadır, Roland Barthes, Michael Riffaterre ve Gérard Genette gibi teorisyenler tarafından geliştirilerek edebi eleştirinin vazgeçilmez kavramlarından biri haline gelmektedir. Metinlerarasılık, bir metnin, başka metinlerle doğrudan ya da dolaylı şekilde kurduğu anlam ilişkilerini ifade eder. Başlangıçta yalnızca yazılı metinler arasında gözlemlenen bu yöntem, zamanla şiir, hikâye ve müzik gibi farklı alanlara yayılmakta, özellikle son yıllarda sinema ve televizyon yapımlarında da belirgin biçimde kullanılmaktadır. Bu çalışma, TRT’de yayınlanan Leyla ile Mecnun adlı televizyon dizisinin metinlerarasılık bağlamında nasıl kurgulandığını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu çalışmada, Leyla ile Mecnun dizisi içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Analiz sürecinde dizinin 3. bölümünden başlayarak 100. bölümüne kadar olan tüm bölümler incelenmiş; bu bölümlerde yer alan metinlerarasılık teknikleri tespit edilmiştir. Dizinin, sadece anlatı yapısı değil, karakterleri, sahneleri ve diyaloglarıyla da çok sayıda metinsel göndermeye yer verdiği görülmektedir. Çalışmada, Gérard Genette’in “ortak birliktelik” (intertextuality proper) ve “türev ilişkiler” (hypertextuality) kategorileri temel alınarak dizideki metinlerarası ilişkiler sistematik biçimde incelenmiştir. Bu doğrultuda araştırmada alıntı (quotation), öykünme (pastiche), anıştırma (allusion), yansılama (parody) ve parodik dönüşüm (parodic transformation) tekniklerinin dizide nasıl kullanıldığı örneklerle açıklanmıştır. İçerik analizi yöntemiyle yapılan çözümlemeler sonucunda, Leyla ile Mecnun dizisinin postmodern anlatı tekniklerinden biri olan metinlerarasılığı yaratıcı bir biçimde kullandığı ve bu sayede çok katmanlı bir anlatı evreni oluşturduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Metinlerarasılık , Leyla ile Mecnun , Televizyon Dizisi , Televizyon

Analysis of Intertextuality Methods Used in Leyla and Mecnun Television Series with Content Analysis

Abstract

Intertextuality has established itself as a significant concept in literary theory since the 1960s. Rooted in Mikhail Bakhtin’s notions of polyphony and dialogism, this theoretical approach was later termed “intertextuality” by Julia Kristeva. The concept was further developed by theorists such as Roland Barthes, Michael Riffaterre, and Gérard Genette, eventually becoming an indispensable element of literary criticism. Intertextuality refers to the direct or indirect semantic connections a text establishes with other texts. Initially observed only among written texts, this technique has gradually expanded into other domains such as poetry, short stories, and music, and more recently, has become increasingly evident in film and television productions. This study aims to analyze how the television series Leyla ile Mecnun, which was broadcast on TRT, is constructed through intertextual references. The series was examined through a content analysis method, covering all episodes from the 3rd to the 100th. Throughout this process, intertextual techniques present in the episodes were identified. It has been observed that the series employs numerous textual references not only through its narrative structure but also through its characters, scenes, and dialogues. The study systematically analyzes intertextual relationships in the series based on Gérard Genette’s categories of “intertextuality proper” and “hypertextuality.” In this context, the techniques of quotation, pastiche, allusion, parody, and parodic transformation are exemplified and explained. The findings of the content analysis reveal that Leyla and Mecnun creatively employs intertextuality—a hallmark of postmodern narrative—and thus constructs a richly layered narrative universe.

Keywords

İntertextuality , Leyla and Mecnun , Television Series.

References

• Abasıyanık, S. F. (2002). Alemdağ’da var bir yılan. Yapı Kredi Yayınları.
• Akar, S. (Yönetmen). (2010). Behzat Ç. [Televizyon Dizisi]. Bölüm 8, Star TV.
• Aktulum, K. (1999). Metinlerarası ilişkiler. Öteki Yayınevi.
• Alınca, H. (2024). Metinlerarasılık: Tanım, köken ve kavramın gelişim süreci. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 10 (37), 92-102.
• Altay, A. (2015). Folklor ve metinlerarasılık bağlamında İsmet Özel’in bir yusuf masalı adlı eserinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Antoloji. (2018, 17 Temmuz). Mende mecnûn'dan füzûn aşıklık isti'dâdı var, https://www.antoloji.com/mende-mecnun-dan-fuzun-asiklik-isti-dadi-var-siiri/
• Antoloji. (2018, 17 Temmuz). Kuş koysunlar yoluna, https://www.antoloji.com/kus-koysunlar-yoluna-2-siiri/
• Atay, O. (2004). Tehlikeli oyunlar. İletişim Yayıncılık.
• Aykanat, T. (2012). Bilginin malzeme olarak kullanıldığı sanatlar ile metinlerarasılık arasındaki bağlantılar. International Journal of Social Science, 5(4), 11-31.
• Azap, S. (2014). Metinlerarasılık: Roland Barthes kuramının at metaforu etrafında uygulanması, III. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi, 29-44.
• Baki Nalcıoğlu, Z. S. (2016). An example of intertextual application: Diriliş "Ertuğrul" metinlerarası uygulamaya bir örnek: Diriliş "Ertuğrul". Milli Folklor, 109, 58-70.
• Başaran, Ö. (2016). Meti̇nlerarasılık bağlamında Sezai̇ Karakoç şiiri -Alıntılar ve atıflar [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Bayer, S. (Yönetmen). (2010). Elm sokağı kâbusu (Film). US; New Line Cinema.
• Cameron, J. (Yönetmen). (1997). Titanic (Film). US; 20th Century Fox.
• Çakır, E. Y. (2022). Çevrim içi dijital oyunlarda mit ve metinler arasılık: “Smite” örneği. TRT Akademi, 7(16), 916-937. https://doi.org/10.37679/trta.1143936
• Çolak, M. (2022). Intertextuality, pastiche and parody in postmodern cinema. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (49), 261-274. https://doi.org/10.30794/pausbed.995987
• Demir, Ö. (2019). Sinemada metinlerarası öğeler olarak mitler: Nerdesin be birader? Filmi örneği. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (63), 83-108.
• Genette, G. (1997). Palimpsests: Literature in the second degree (C. Newman & C. Doubinsky, Trans.). University of Nebraska Press.
• Gökalp, A. G. (2007). Metinlerarası ilişkiler ve Gılgamış Destanı’nın çağdaş yorumları. Multilingual Yayınları.
• Gülgen, M. (Yönetmen). (1992). Tatar ramazan (Film). İstanbul; Gülgen Film.
• Gündoğdu, E. A. (2012). Metinlerarasılık bağlamında Tahsin Yücel’in ‘Yalan’ adlı romanı. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4), 1894-1903.
• IMDb. (2018, 31 Temmuz). Leyla ile mecnun dizisi, https://www.imdb.com/title/tt1831164/
• Işıksalan, N. (2007). Postmodern öğreti ve bir postmodern roman çözümlemesi: Kara kitap/ Orhan Pamuk”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 419-466.
• Karatay, H. (2010). Türkçe dersi öğretim araçlarında yapılandırmacılık: Metinlerarasılık. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 155-178.
• Kılınçarslan, S. (2016). Reklam metinlerindeki metinlerarasılık ilişkilerinin Axe deodorant reklam filmleri örneğinde incelenmesi. İstanbul Journal of Social Sciences, 14, 48-74.
• Kıran, Z. & Kıran, Ayşe E. (2003). Yazınsal okuma süreçleri. Seçkin Yayınevi.
• Koçak, A. ve Arun, Ö. (2006). İçerik analizi çalışmalarında örneklem sorunu. Selçuk İletişim Dergisi, 4(3), 21-28. Korkmaz, F. (2017). Metinlerarası ilişkilerin klâsik retorikteki kökeni üzerine bir araştırma. HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], Gelenek ve Postmodernizm Özel Sayısı, 3,71-88.
• Mutlu, M. (2025, Nisan 20). Metinlerarasılık bağlamında ezel dizisi, https://karnavaldergi.com/blog/metinlerarasilik-baglaminda-ezel-dizisi/
• Önal, A. M. (2013). Metinlerarasılık bağlamında müzik metinlerarasılık (Müziklerarasılık), İdil Dergisi, 10(2), 105-115.
• Özdemir, Ayşe N. (2020). Türk romanında kutsal metinler bağlamında metinlerarasılık [Yayımlanmamış doktora tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Peli, O. (Yönetmen). (2010). Paranormal activity (Film). US;Blumhouse Production.
• Rodri̇guez, R. (Yönetmen). (1996). Desperado (Film). US;Colombia Pictures.
• Saluk, R. G. (2013). Edebî bir metin olarak Dânişmendnâme [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Sazyek, H. (2002). Türk romanında postmodernist yöntemler yönelimler. Hece, 502, 65-67.
• Singh, A. D. (2016). Literature, films and television: Reconstruction of intertextuality in select English television serials. Asian Quarterly: An International Journal of Contemporary Issues, 3(14), 46-56.
• Stam, R. (2014). Sinema teorisine giriş. (S. Salman ve Ç. Asatekin, çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Şiirce. (2018,17 Temmuz). Göğe bakma durağı, http://siir.me/goge-bakma-duragi
• Taranti̇no, Q. (Yönetmen). (2004). Kill bill (Film). US; Miramax Movie.
• Taranti̇no, Q. (Yönetmen).(1992). Rezervuar köpekleri (Reservoir dogs) (Film). US;Artisan Entertainment.
• Torusdağ, G. (2019). Meti̇nlerarasılık bağlamında Anar’ın Yavuz Sultan Selim Han Efendimizin Çaldıran Meydan Muharebesi̇ öyküsü, Uluslararası Türkoloji̇ Araştırmaları Sempozyumu, (s. 397- 415).
• TRT1. (2018, 31 Temmuz). Trt1 arşivi leyla ile mecnun, https://www.trt1.com.tr/arsiv/leyla-ile-mecnun
• Turgul, Y. (Yönetmen). (1996). Eşkıya (Film). İstanbul; Filma-Cass.
• Türk, M. S. (2024). Türk dizilerinin kültürel bağlamda dünyadaki etkileri. TRT Akademi, 9(22), 932-953.
• Türk Edebiyatı. (2018, 7 Temmuz). Leyla ile mecnun, https://www.turkedebiyati.org/kitap_ozetleri/leyla_ile_mecnun.html
• Ünlü, O. (Yönetmen). (2011). Leyla ile mecnun, (Televizyon Dizisi), Bölüm:1-103, TRT1.
• Üstündağ, M. (2000). Tentürdiyot. Parantez Yayınları.
• Verbi̇nski̇, G. (Yönetmen). (2003). Halka (Film). US; MacDonald / Parkes Production.
• Yaşama Uğraşı. (2018, 17 Temmuz). Manastırlı Hilmi Beye mektuplar, http://www.yasamaugrasi.com/kultursanat/manastirli-hilmi-beye-mektuplar-edip-cansever.html