İlçeler İçin "Optimal Ölçek" Belirleme Sorunu: İlçe Kuruluşunda Yasama Süreci Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2013, Cilt: 18 Sayı: 1, 339 - 365, 01.03.2013

  Dr.Adnan Çimen

Öz

Reasons necessitating establishing districts in increasing numbers since the foundation of the Republic have not been analyzed sufficiently. Although developments in the areas of transportation, communication and technological developments that provide convenience to administration techniques and public services are expected to decrease the number of districts, the process in Turkey is just the contrary. Increase in population and political preferences which are cyclically being brought to the agenda prevented forming an optimal scale that will meet economic conditions, geographical situation and public services' necessities. Findings acquired from the justifications for the foundation of 69 districts that have been newly established with 104 motions between 2008 and 2012 presented to the Grand National Assembly of Turkey (TGNA) verify this process. Compelling reasons for the establishment of new districts are usually shaped with the presentation of the local services and cyclical demands rather than depending on objective criteria. Thus, the process prevents forming an optimal scale for districts. This study aims to contribute to the solution of the problem by analyzing the motions for the establishment of districts

Anahtar Kelimeler

optimal scale, spatial organization, establishing district, motions

İLÇELER İÇİN “OPTİMAL ÖLÇEK” BELİRLEME SORUNU: İLÇE KURULUŞUNDA YASAMA SÜRECİ ÜZERİNDE BİR İNCELEME

Öz

Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren sayıları sürekli artan ilçelerin kurulmasını gerekli kılan sebepler yeterince araştırılmış değildir. Ulaşım, iletişim ve teknolojik alanda ortaya çıkan gelişmelerin yönetim teknikleri ve kamu hizmetlerinin sunumuna getirdikleri kolaylık nedeniyle, ilçe sayıları azalması gerekirken Türkiye’de tam tersi bir süreç işlemiştir. İlçe kurulmasının büyük oranda nüfus artışı ve konjontürel olarak gündeme gelen siyasi tercihlere dayanması ekonomik şartlar, coğrafi durum ve kamu hizmetlerinin gereğini karşılayacak optimal bir ölçeğin oluşturulmasına engel olmuştur. 2000–2006 tarihleri arasında Türkiye Büyük Millet Meclis’ine (TBMM) sunulan 104 kanun teklifi ile 2008 ve 2012 yıllarında kurulan toplam 69 yeni ilçenin kuruluş gerekçesinde elde edilen bulgular bu süreci doğrulamaktadır. Yeni kurulan ilçelerin gerekçeleri, genel olarak objektif kriterlere dayanmaktan ziyade, yerel yönetim hizmetlerinin sunumuna ve konjontürel taleplere göre şekillenmektedir. Dolayısıyla işleyen süreç ilçeler için optimal ölçeğin oluşturulmasını engellemektedir. Bu çalışma sorunun çözümüne ilçe kurulması için verilen tekliflerin incelenmesiyle katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

optimal ölçek, mekânsal örgütlenme, ilçe kuruluşu, kanun teklifleri

Kaynakça

• ALTUĞ, Fevzi (1989), Kent Ekonomisinin İlkeleri, Uludağ Üniversitesi Yayınları, Bursa.
• BİRLEŞMİŞ MİLLETLER-BM (1999), İnsan Yerleşimleri Konferansı Habitat II, İstanbul: T.C.Başbakanlık, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, Ankara.
• BROCKERHOFF, Martın and BRENNAN, Elxen (1998), “The Poverty of Cities in Developing Regions”, Population and Development Review, 24 (1) : 75 - U4, March.
• CANPOLAT, Hasan (2002), Türk Belediye Sisteminde Ölçek ve Model Sorunu, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Kontrolörleri Derneği Yayınları No.17, Ankara.
• CAPELLO, Roberta and CAMAGNİ, Roberto (2000), “Beyond Optimal City Size: An Evaluation of Alternative Urban Growth Patterns”, Urban Studies, Vol. 37, No. 9, 1479–1496.
• CERİTLİ, İsmail (2002), “Kentsel Hizmetlerde Verimlilik Açısından Optimum Kent Büyüklüğü Araştırması”, Yerel Yönetim Sempozyumu Bildirileri, TODAİE Yayınları, Ankara, ss. 321-333.
• CLARK, David, KAHN, James and OFEK, Halm (1991), “City Size, Quality of Life, and the Urbanization Deflator of the GNP: 1910-1984", Southern Economic Journal, Vol. 57, No. 4, Apr, pp. 1174-1178.
• ÇADIRCI, Musa (1989), “Türkiye’de Kaza Yönetimi 1840-1876”, Belleten, C. LIII, 16, ss.237-257.
• ÇİMEN, Adnan (2007), “İlçeler İçin “Optimal Ölçek’ Belirleme Sorunu:104 Kanun Teklifi Üzerine Bir İnceleme”, Türk İdare Dergisi, Yıl: 79, Aralık: 2007, Sayı: 457, ss. 55–85.
• DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI – DPT (1982), Türkiye’de Yerleşme Merkezlerinin Kademeleşmesi, Ülke Yerleşme Merkezleri Sistemi, Cilt: I, K.Ö.Y.D. Yayını, Ankara.
• DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI -DPT (2001), Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı,Yerel Yönetimler Özel İhtisas Komisyonu Raporu, 2001, www.dpt.gov.tr (10.12.2012).
• DİNLER, Zeynel (2001), Bölgesel İktisat, Ekin Kitabevi Yayınları, 6. Baskı, Bursa.
• EVANS, Alan W. (1972), “The Pure Theory of City Size in an Industrial Economy”, Urban Studies, Vol. 9: 49, pp. 49-77.
• GETZ, Malcolm (1979 ), “Optimum City Size: Fact or Fancy?”, Law and Contemporary Problems, Vol. 43, No. 2, Spring pp. 197-210.
• GÜNGÖRDÜ, Nedret (1988), “Tanzimat ve Meşrutiyet (I-II) Dönemlerinde Osmanlı Mülki İdareleri”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• İÇİŞLERİ BAKANLIĞI (1983), Atatürk ve İdare, Cumhuriyetin 60’ıncı Yıl Dönümü Özel Sayısı, Türk İdare Dergisi, Yıl:55, Sayı: 362, Ekim.
• İÇİŞLERİ BAKANLIĞI (2002), Mülki İdare Şuarası İhtisas Komisyonları Raporları, 25–27 Nisan, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• KARAL, Enver Ziya (1976), Osmanlı Tarihi, Cilt: 6, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• KELEŞ, Ruşen (2004), Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi, 8. Baskı, Ankara.
• MERKEZÎ HÜKÜMET TEŞKİLÂTI ARAŞTIRMA PROJESİ YÖNETİM KURULU RAPORU- MEHTAP (1966), TODAİE Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
• ÖZŞEN, Tayfun (1993), “Cumhuriyetin 70. Kuruluş Yılında İçişleri Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri”, Türk İdare Dergisi, Cumhuriyetin 70. Yılı Özel Sayısı, Yıl:65, Sayı:401, Aralık.
• SANAL, Recep (2000), Türkiye’de İllerin yeniden Düzenlenmesi, İçişleri Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı, Yayın No: 535 APK:42, Ankara.
• TARCAN, Mehmet (1977), “Fransa’da Valilik Müessesi”, İdare Dergisi, Sayı:357, Ankara.
• TİSDELL, C. (1975), “The Theory of Optimal City–Size: Elementary Speculations about Analysis and Policy”, Urban Studies, 12, pp. 61-70.
• TOPAL, A. Kadir (2000). Optimal Yerel Yönetim Büyüklüğü ve Belediyelerin Konsolidasyonu, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Kontrolörleri Derneği Yayınları No.13, Ankara.
• TOPAL, A. Kadir (2001), “Optimal Yerel Yönetim Büyüklüğüne Kuramsal Yaklaşım”, Türk İdare Dergisi, Yıl:73 Sayı: 431. Diğer Kaynaklar 27. 1982 Anayasası,
• 442 sayılı Köy Kanunu,
• 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu,
• 5393 Sayılı Belediye Kanunu,
• 5442 Sayılı İl İdaresi Kanunu,
• 5747 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması Ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında 5747 Sayılı Kanun,
• 5747 Sayılı Kanun Gerekçe Raporları,
• 6360 Sayılı On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun,
• 6360 Kanun Gerekçe Raporları,
• Sınır Anlaşmazlığı, Mülki Ayrılma ve Birleşme İle Köy Kurulması ve Kaldırılması Hakkında Yönetmelik. Kanun teklifleri
• 2000–2012 Yılları arasında TBMM’ne sunulan ilçe kurulmasıyla ilgili 182 kanun teklifi.