EKSTRA ROL DAVRANIŞI ÖLÇEĞİNİN TÜRKÇEYE UYARLANMASI: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2019, Cilt: 24 Sayı: 4, 831 - 846, 30.10.2019

Meltem Kılıklı İlker Hüseyin Çarıkçı

Öz

Bu araştırmanın amacı özel bir örgüt formu olan okullarda çalışan bireylerin ekstra rol davranışlarını ölçmeye yönelik Somech ve Zahavy (2000) tarafından geliştirilen Ekstra Rol Davranışı Ölçeğinin Türkçeye uyarlanmasını yapmaktır. Ölçek ekstra rol davranışını bireye, örgüte ve gruba yönelik olmak üzere üç boyutta ölçümlemektedir Araştırmanın veri seti özel okullarda çalışan 420 öğretmenden anket uygulanarak elde edilmiştir. Ölçeğin yapı geçerliliği için Açımlayıcı ve Doğrulayıcı Faktör analizleri yapılmış ve analizler sonucunda ölçeğin faktör yapısı üç boyutlu olarak doğrulanmıştır. Güvenirlik çalışması sonucunda ölçeğin tamamı için Cronbach-alfa iç tutarlılık katsayısı 0,90 olarak bulunmuştur. Ölçek boyutlarının birbirleriyle ilişkisinde korelasyonlarına bakıldığında, boyutlar arasında anlamlı düzeyde ilişki olduğu tespit edilmiştir. Araştırma bulguları, ERDÖ’nün, birey, örgüt, grup biçiminde üç boyutlu olarak; Türkiye’de yapılacak çalışmalarda çalışanların ekstra rol davranışlarını ölçümlemek için geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Ekstra Rol Davranışı, Ölçek Uyarlama, Geçerlik, Güvenirlik

Kaynakça

• ALPARSLAN, A.M., Keskin Kılınç, U. (2015). The power of informal communication and perceived organizational support on energy at work and extra role behavior: a survey on teachers, International Journal of Human Sciences, 12(2), 113-138.
• ALPARSLAN, A.M. (2016). “Emek İşçilerinde Fazladan Rol Davranışının Öncülü: İş Tatmini mi İşyerinde Mutluluk mu?”, Atatürk Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 30(1), 203-215.
• BASIM, H. N. ve Şeşen, H., (2006). “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği Uyarlama ve Karşılaştırma Çalışması”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 61, 83-102.
• BELOGOLOVSKY, E., Somech, A. (2010). Teachers’ organizational citizenship behavior: Examining the boundary between in-role behavior and extra-role behavior from the perspective of teachers, principals and parents, Teaching and Teacher Education An International Journal of Research and Studies, 26(4), 914-923.
• BERGERON, D.M., Schroeder, T.D., Martinez, H.A. (2014). Proactive Personality at Work: Seeing More to Do and Doing More?,Journal of Business and Psychology, 29(1), 71-86.
• BIES, R. J. (1989). Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome. Dennis W. Organ Book-Review, Academy of Management Review, 14(2), 294-297.
• BİTMİŞ, M. G., Sökmen, A., Turgut, H. (2014). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği: Geçerlilik Ve Güvenilirliğinin Yeniden Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2), 1-14.
• BOWLER, W.M., Halbesleben, J.R.B., Paul, J.R.B. (2010). If you're close with the leader, you must be a brownnose: The role of leader–member relationships in follower, leader, and coworker attributions of organizational citizenship behavior motives, Human Resource Management Review, 20(4), 309-316.
• BRIEF, A.P., Motowidlo, S.J. (1986). Prosocial Organizational Behaviors, The Academy of Management Review, 11(4), 710-725.
• BRISLIN, R., Lonner W., Thorndike, R. (1973). Cross-Cultural Research. Methods, John Wiley, New York.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, 11. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• CHIABURU, D.S., Byrne, Z.S. (2009). Predicting OCB Role Definitions: Exchanges with the Organization and Psychological Attachment, Journal of Business & Psychology, 24, 201-214.
• ÇOKLUK, Ö., Şekercioğlu, G., Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları, 4.Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• HAIR, J.F., William, C.B., Barry, J.B., Rolph, E.A. (2010). Multivariate data analysis 7th Edition.
• HAYDUK, L. A. (1990). Should model modifications be oriented toward improving data fit or encouraging creative and analytical thinking? Multivariate Behavioral Research, 25(2), 193-196.
• HOUSER, H. F. (1988). Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome. Dennis W. Organ Book-Review, Personnel Psychology, 41(4), 862-865.
• KALAYCI, Ş. (2014). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, (Edt. Kalaycı, Ş.) 6.Baskı, Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• KAPLAN, D. (1989). Model modification in covariance structure analysis: Application of the expected parameter change statistics, Multivariate Behavioral Research, 24(3), 285-305.
• KATZ, D. (1964). Motivational basis of organizational behavior, Behavioral Science, 9, 131-146.
• KUMAR, R., Goel, A. (2007). The article reviews the book "Organizational Citizenship Behavior: Its Nature, Antecedents, and Consequences," by Dennis W. Organ, Philip M. Podsakoff and Scott B. MacKenzie, Vikalpa: The Journal for Decision Makers, 32(1), 145-147.
• KUMAR, R., Bakhshi, A., Rani, E. (2009). Linking the ‘Big Five’ Personality Domains to Organizational Citizenship Behavior, International Journal of Psychological Studies, 1(2), 73-81.
• LORCU, F. (2015). Örneklerle Veri Analizi SPSS Uygulamalı, Ankara: Detay Yayıncılık.
• MARIC, M., Tomislav, H., Vuycic, M.T., Cerne, M. (2019). Job Characterıstıcs And Organızatıonal Cıtızenshıp Behavıor: A Multısource Study On The Role Of Work Engagement, Drustvena Istrazivanja, 28(1), 25-45.
• MEYDAN, C.H., Şeşen, H., Basım, H.N. (2011). Adalet Algısı ve Tükenmişliğin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Üzerindeki Öncüllük Rolü, “İş Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13(2), 41-62.
• MEYDAN, C.H., Şeşen, H. (2015). Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları, 2.Baskı, Ankara: Detay Yayıncılık.
• NEVES, P.C., Paixao, R., Alarcao, M., Gomes, A.D. (2014). Organizational Citizenship Behavior in Schools: Validation of a Questionnaire, Spanish Journal of Psychology, 17, 1-8.
• ORGAN, D. W. (1988). Organizational Citizenship Behavior: The ‘‘Good Soldier Syndrome”, MA: Lexington Books, 1-132.
• ÖZDAMAR, K. (2017). Ölçek ve Test Geliştirme Yapısal Eşitlik Modellemesi, Eskişehir: Nisan Kitabevi.
• PAILLE, P. (2009). Assessing Organizational Citizenship Behavior in the FRENCH Context: Evidence for the Four-Dimensional Model, The Journal of Psychology, 143(2), 133-146.
• PODSAKOFF, P.M., Mackenzıe, S.B., Moorman, R.H., Fetter, R. (1990), "Transformational Leader Behaviors and Their Effects on Followers Trust in Leader, Satisfaction and Organizational Citizenship Behaviors" Leadership Quarterly, 1, 107-142.
• PODSAKOFF, P.M., MacKenzie, S.B., Paine, J.B., Bachrach, D.G. (2000). Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review of the Theoretical and Empirical Literature and Suggestions for Future Research, Journal of Management, 26 (3), 513-563.
• REYCHAV, I., Sharkie, R. (2010) Trust: an antecedent to employee extra‐role behaviour", Journal of Intellectual Capital, 11(2), 227-247.
• ROBBINS, S., Decenzo, D.A., Coulter, M. (2013). Yönetimin Esasları, (Çvr.Edt. Öğüt, A.) 8.Baskı, Ankara: Detay Yayıncılık.
• SMITH, C. A., Organ, D. W., Near, J. P. (1983). Organizational Citizenship BEHAVIOR: Its Nature and Antecedents, Journal of Applied Psychology, 68, 653-663.
• SOMECH, A., Zahavy, A.D. (2000). Understanding Extra-Role Behavior in Schools: the Relationships Between Job Satisfaction, Sense of Efficacy, and Teachers' Extra-Role Behavior, Teaching and Teacher Education, 16(5-6), 649-659.
• TABACHNIK, B.G., Fidell, L.S. (2001). Using Multivariate Statistics (4th ed.), Pearson: Needham Heights, MA.
• WILLIAMS, L. J., Anderson, S. E. (1991). Job Satisfaction and Organizational Commitment as Predictors of Organizational Citizenship and In-Role Behavior, Journal of Management, 17, 601-17.
• YILMAZ, K., Taşdan, M. (2009). Organizational citizenship and organizational justice in Turkish primary schools, Journal of Educational Administration, 47(1), 108-126.
• YOON, C. (2009). “The Effects of Organizational Citizenship Behaviors on ERP System Success”, Computers in Human Behavior, 25(2), 421–428.