VERGİ UYUŞMAZLIKLARINDA ALTERNATİF ÇÖZÜM YOLLARI (İZAHA DAVET MÜESSESESİ VE MÜKELLEF HAKLARI BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRMELER)

Yıl 2018, Cilt: 23 Sayı: Geybulla Ramazanoğlu Özel Sayısı, 759 - 772, 30.06.2018

Engin Hepaksaz Orçun Avcı

Öz

İdari işlemlerin yetki, şekil, sebep, konu, maksat unsurları bakımından idare ile mükellefler arasında uyuşmazlıklar söz konusu olabilmektedir. Bu uyuşmazlıklar farklı sebeplerden dolayı vergi idaresinden kaynaklanabileceği gibi vergi mükelleflerinden de kaynaklanabilmektedir. Mükellefler yönüyle yükümlülüklere aykırı hareketler sebebiyle de çoğu zaman vergi kayıpları gündeme gelmektedir. Verginin kasten veya hataen hiç ödenmemesi ya da eksik ödenmesi, vergi kanunlarını uygulamak durumunda olan vergi idaresi ile mükellefler arasında mevzuatın yorumundan kaynaklanan görüş farklılıkları gibi hususlar uyuşmazlıklarının ana sebeplerini oluşturmaktadır. Her ne sebeple olursa olsun tüm durumlarda bir uyuşmazlık gündeme gelse de, gerek idare ve gerekse de mükellefler yönüyle bunun kısa sürede çözümü arzulanan bir durumdur. Bu çözüm yolları da idari ve yargı çözüm yolları ile sınırlı kalmamaktadır. Alternatif uyuşmazlık çözüm yollarının tartışıldığı günümüzde, bu aşamadaki mükellef hakları da büyük önem arz etmektedir. Bu sebeple de çalışmada, alternatif uyuşmazlık çözüm yolları ve bu aşamada ortaya çıkabilecek mükellef hakları değerlendirilmiş, ayrıca Türk vergi hukukuna yeni bir uygulama olarak giren “izaha davet” müessesesi alternatif bir çözüm yolu olarak tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vergi Uyuşmazlığı, Alternatif Çözüm Yolları, İzaha Davet, Mükellef Hakları

ALTERNATIVE RESOLUTION IN TAX DISPUTES (ANALYSIS OF THE INVITATION TO EXPLANATION AND RIGHTS OF TAXPAYERS)

Öz

Disputes between the administration and the taxpayers may be the subject in terms of authority, form, reason, subject and purpose of the administrative transactions. These disputes may cause from tax authorities as well as taxpayers due to different reasons. In terms of taxpayers, tax losses are on the agenda when they do not obey obligations most of the time. The main reason of the tax disputes are the delinquent or incomplete payment or incompleteness of the tax constitutes, differences of opinion arising from the interpretation of legislation between the tax administration and taxpayers who are obliged to apply tax laws and so on. Whatever the reason, when a dispute comes in all cases, both the administration and the taxpayers are in a position to find a solution in a short term. These remedies are not limited with administrative and judicial remedies. The alternative dispute resolution methods which are discussed nowadays, the taxpayer rights at this stage are also of great importance. For this reason, in this study alternative dispute resolution methods and taxpayers' rights that may arise at this stage have been evaluated. Furthermore, “invitation to explanation”, which is a new practice for Turkish tax law, has been discussed as an alternative resolution.

Anahtar Kelimeler

Tax Dispute, Alternative Dispute Resolution, Invitation to Explanation, Taxpayer Rights.

Kaynakça

• ARSLANER, H. (2016). “Vergi Uyuşmazlıklarının İdari Aşamada Çözümünde Uzlaşma Müessesesi ve Etkinliği Sorunu, International Journal of Economic and Administrative Studies, (17): 273-300.
• BİLGİN, S. ve BAYAR, E. (2016). “Vergi Uyuşmazlıklarının Yargı Aşamasında Çözümlenmesi”, E-Yaklaşım Dergisi, Sayı 283, Temmuz, http://uye.yaklasim.com/MagazineContent.aspx?ID=28826, 10.02.2018.
• BİNİŞ, M. (2013). “Vergi Uyuşmazlıklarında Alternatif Çözüm Yolları ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 5(2): 15-30.
• BOZDAĞ, G. G. (2016). “Arabuluculuk ve Arabuluculuğun Ebeveynler Arasındaki Uluslararası İhtilaflarda Uygulanabilirliği”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20(2): 101-136.
• BULUR, A. (2007). “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Arabuluculuk Yöntemi”, Ankara Barosu Dergisi, (4): 30-46.
• CERİT, M. (2008). “Uluslararası Tahkim, ICSID ve Türkiye’de Uygulanması”, Vergi Dünyası Dergisi, (322), Haziran, http://www.vergidunyasi.com.tr/Makaleler/4715, 12.02.2018.
• ÇELİK H. (2018). “Vergi Cezalarının Kısmen veya Tamamen Kalkması”, Vergi Raporu Dergisi, (223): 37-44.
• ERDEM, T. (2012). Vergi Hukukunda Uyuşmazlıkların İdari Aşamada Çözümü ve Alternatif Çözüm Yolları (Türkiye ve ABD Karşılaştırmalı), Seçkin Yayıncılık, Şubat, Ankara.
• ERDEM, T. (2017). “Vergi Hukukunda Tahkim Mümkün Mü? (Türkiye’nin Tahkim Pozisyonuna Eleştirel Bir Bakış)”, Vergi Sorunları Dergisi, (345), Haziran: 24-55.
• EROL, A. (2013). “Arabuluculuğa İlişkin İlkeler ve Uluslararası Normlar”, Vergi Dünyası Dergisi, (377), Ocak: 18-21.
• ERSEN PERÇİN, G. (2012). “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemlerinden Arabuluculuğun Hukuksal Düzenlemelerdeki Yeri”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 31(2): 177-201.
• FEDERAL FOREIGN OFFICE. (2017). Basics of Mediation: Concepts and Definitions, Fact Sheet Series: Peace Mediation and Mediation Support, Germany.
• FERHATOĞLU, E. ve POYRAZ FERHATOĞLU, G. (2010). “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolu Olarak Vergi ve Ceza Hukukunda Uzlaş(tır)ma: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Vergi Dünyası Dergisi, (342), Şubat: 150-163.
• ILDIR, G. (2004). “Alternatif Uyuşmazlık Çözümü ve Hak Arama Özgürlüğü”, 75. Yaş Günü için Prof. Dr. Baki Kuru Armağanı, Türkiye Barolar Birliği, Ankara: 385-401.
• KARYAĞDI, M. (2007). “Amerika Birleşik Devletleri’nde Uygulanmakta Olan Arabuluculuğun Yasal Düzenlemesi ve Türk Hukuku ile Mukayesesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(1-2), 919-964.
• KIRBAŞ, S. (2015). Vergi Hukuku Temel Kavramlar, İlkeler ve Kurumlar, Siyasal Kitabevi, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 20. Baskı, Şubat, Ankara.
• KONURALP, C. S. (2011). Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları: Tahkim, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
• OKTAR, S. A. (2016). Vergi Hukuku, Türkmen Kitabevi, Gözden Geçirilmiş ve Güncelleştirilmiş 11. Baskı, Ocak, İstanbul.
• ÖZBAY, İ. (2006), “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(3-4): 459-475.
• ÖZBEK, M. (1999). “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Temel Çözüm Türleri Nelerdir?”, Ankara Barosu Dergisi, (2-3): 187-204.
• ÖZBEK, M. (2002). “Dünya Çapındaki Adalete Ulaşma Hareketiyle Ortaya Çıkan Gelişmeler ve Alternatif Uyuşmazlık Çözümü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 51(2): 121-162.
• ÖZBEK, M. (2012). “Anayasal Hak ve Hürriyetler ile Yargılamaya Hakim Olan İlkeler Işığında Arabuluculuk”, Medeni Usul ve İcra-İflas Hukukçuları Toplantısı IX, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (215): 107-154.
• ÖZKAN, Ö. (2008). “Vergi Uyuşmazlıkları ve Vergi Yargısı Üzerine Değerlendirmeler”, E-Yaklaşım Dergisi, Sayı 59, (Haziran), http://uye.yaklasim.com/MagazineContent.aspx?ID=8855, 11.02.2018.
• ÖZMEN, İ. (2018). “Vergi Usul Kanunu’nda İzaha Davet: 370. Madde Mükelleflere Yeni Bir Fırsat mı?”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26(1): 63-85.
• PRUTTING, H. Çeviren: ÇİFTÇİ, P. (2010). “Arabuluculuk ve Hukuk Devleti”, Medeni Usul ve İcra-İflas Hukukçuları Toplantısı IX, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (215): 234-251.
• STIENSTRA, D. ve WILLGING, T. E. (1995). “Alternatives to Litigation: Do They Have a Place in the Federal District Courts?”, Federal Judicial Center: 1-67.
• SAFRAN S. (2018). “Vergi Hukukunda Yeni Bir Düzenleme: İzaha Davet”, İstanbul Barosu Dergisi, 92(1): 32-42.
• TANRIVER, S. (2006). “Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Özellikle Arabuluculuk”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (64): 151-177.
• TAŞTAN, Y. Z. (2007). “Vergi Uyuşmazlıklarında Çözüm Yöntemlerinin Alternatif Değeri”, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı 221, (Şubat), http://www.vergisorunlari.com.tr/makale/vergi-uyusmazliklarinda-cozum yontemlerinin-alternatif-degeri/2008, (erişim tarihi: 10.02.2018).
• TEKİN, A. ve SÖKMEN GÜRÇAM, Ö. (2016). “Seçilmiş Bazı OECD Ülkelerinde Mükellef Hakları: İngiltere, ABD, Avustralya ve Kanada”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7): 1989-1999.
• TÜRKAY, İ. (2013). “Türk Vergi İdaresinde Mükellef Odaklı Yaklaşım-Mükellef Hakları-Vergiye Gönüllü Uyum Uygulamaları”, Vergi Sorunları Dergisi, (299), Ağustos: 148-163.
• YARDIMCIOĞLU, M. ve KÜTÜKÇÜ, M. (2014), “Vergi Uyuşmazlıklarında İdari ve Adli Çözüm Yolları, Kahramanmaraş Vergi Dairesi Başkanlığında Örnek Çalışma”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, (11), Kasım: 2-26.
• YILMAZ, E. (2006). Hukuk Sözlüğü, Yetkin Yayınları, Ankara.
• YÜCE, M. (2015). Vergi Yargılama Hukuku, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Güncellenmiş 4. Baskı, Ocak.