The Views of Kemalist Intellectuals to Liberal Parliamentary Democracy in the 1930s

Year 2024, , 383 - 406, 20.12.2024

Anıl Varel

https://doi.org/10.21497/sefad.1453328

Abstract

The subject of the study is how the intellectuals who considered themselves loyal servants of the Kemalist regime and authorized to describe the ideology of the revolution, interpreted liberal (parliamentary) democracy in the 1930s. Did they perceive it as a goal to be reached when conditions were suitable, or did they see it as incompatible with the main principles of Kemalism and a concept to be avoided? If so, which features of liberal democracy were perceived as conflicting with the fundamental principles of Kemalism? These are the main questions that this study seeks to answer. In this context, works written in the 1930s, containing theoretical discussions and produced within the Kemalist paradigm, are the subjects of examination. The works of Saffet Engin, Recep Peker, Şeref Aykut, Munis Tekinalp, Mahmut Esat Bozkurt, and Şevket Süreyya Aydemir are included within this context. These thinkers, officially or unofficially, saw themselves as responsible for building the ideology of Kemalism or explaining and strengthening it; they attempted to describe Kemalism/regime/revolution as an ideological system and wrote works containing theoretical discussions in this context. Therefore, they tried to situate their views on liberal democracy within the set of ideas they produced about Kemalism as an ideological system. Based on these explanations, this study aims to present the perception of democracy of the Kemalist intellectuals of the period by systematically comparing them.

Keywords

Single-party rule, Kemalism, liberal parliamentary democracy, multi-party system, parliamentarism

1930’lu Yıllarda Kemalist Aydınların Liberal Parlamenter Demokrasiye Bakışı

Abstract

Çalışmanın konusu; kendilerini Kemalist rejimin sadık birer neferi ve devrimin ideolojisini tarif etmeye yetkili gören aydınların, 1930’lu yıllarda liberal (parlamenter) demokrasiyi nasıl yorumladıklarıdır. Onu, koşullar uygun olduğunda ulaşılması gereken bir hedef olarak mı görüyorlardı? Yoksa onların gözünde liberal demokrasi, Kemalizmin temel ilkeleriyle uyumsuz ve kaçınılması gereken bir mefhum muydu? Eğer öyleyse liberal demokrasinin hangi özellikleri Kemalizmin temel prensipleriyle çatışmalı olarak kavranıyordu? Bu çalışmanın cevap aradığı temel sorunsallar bunlardır. Bu kapsamda, 1930’lu yıllarda kaleme alınan, muhtevasında teorik tartışmalar barındıran ve Kemalist paradigmanın içerisinden üretilen eserler inceleme konusu edilmektedir. İncelemeye eserleri dâhil edilen isimler; Saffet Engin, Recep Peker, Şeref Aykut, Munis Tekinalp, Mahmut Esat Bozkurt ve Şevket Süreyya Aydemir’dir. Bu düşünürler, resmî veya gayrı-resmî biçimde, Kemalizm ideolojisini oluşturmaya veya onu açıklamaya ve tahkim etmeye kendilerini vazifeli görmüş; Kemalizmi/rejimi/ihtilali, ideolojik bir sistem olarak tarif etmeye çalışmış ve bu kapsamda teorik tartışmalar içeren eserler kaleme almışlardır. Dolayısıyla bu kişiler, liberal demokrasiye ilişkin görüşlerini de Kemalizme dair kabulleriyle terkip etmeye ve onları en üst soyutlama düzeyinde tutarlı bir fikirler bütünü içerisine yerleştirmeye uğraşmışlardır. Çalışma, bu düşünsel uğraşlarla ilgilidir ve bunların sistematik şekilde karşılaştırmasını yapmak suretiyle, dönemin Kemalist aydınlarının demokrasiye ilişkin kavrayışlarını ortaya koyma amacındadır.

Keywords

Tek-parti yönetimi, Kemalizm, liberal parlamenter demokrasi, çok-partili sistem, parlamentarizm

Ethical Statement

Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisine 15.03.2024 tarihinde göndermiş bulunduğum “1930’lu Yıllarda Kemalist Aydınların Liberal Parlamenter Demokrasiye Bakışı” başlıklı çalışmamın içerdiği bilgiler ve kullandığı materyaller (fotoğraf/resim/görseller dahil) açısından tüm sorumluluğun tarafıma ait olduğunu kabul ediyorum. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi’nin, adı geçen yazıda telif hakları ve etik sorumluluk taşımadığını ve tüm ihlallerde sorumluluğun şahsıma ait olduğunu kabul ederim.

References

• Ağaoğlu, A. (1949). Serbest Fırka hatıraları. İstanbul: Nebioğlu Yay.
• Ahmad, F. (2010). Demokrasi sürecinde Türkiye (1945-1980) (A. F. Yıldırım, Çev.). İstanbul: Hil Yay.
• Akşin, S. (2007). Kısa Türkiye tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Aydemir, Ş. S. (1932). İnkılâp ve kadro. Ankara: İstanbul Milliyet Matbaası.
• Aydemir, Ş. S. (1933a). Beynelmilel fikir hareketleri arasında Türk nasyonalizmi-III: Türk nasyonalizmi. Kadro, 20, 4-11.
• Aydemir, Ş. S. (1933b). Beynelmilel fikir hareketleri arasında Türk nasyonalizmi-III: Türk nasyonalizmi (devam ve son). Kadro, 21, 5-12.
• Aydemir, Ş. S. (1934a). Yeni devletin iktisadî fonksiyonları. Kadro, 29, 5-14.
• Aydemir, Ş. S. (1934b). İsmail Hakkı Bey’in mefkûreciliği. Kadro, 29, 37-42.
• Aydemir, Ş. S. (1934c). 1789 İhtilâli’nin mezarı başında. Kadro, 32, 5-11.
• Aydemir, Ş. S. (1934-1935). Soysal milliyetçiliğin zaferi. Kadro, 35-36, 8-22.
• Aykut, Ş. (1936). Kamâlizm. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitap Evi.
• Bozkurt, M. E. (1940). Atatürk ihtilali. İstanbul Üniversitesi Yay.
• Bozkurt, M. E. (2015). Toplu eserler (C. 4). İstanbul: Kaynak Yay.
• Dündar, C. (2009). Anka kuşu: Erdal İnönü anlatıyor. Ankara: İmge Kitabevi Yay.
• Engin, M. S. (1938a). Kemalizm inkılâbının prensipleri: Büyük Türk medeniyetinin tarihî ve sosyolojik tetkikine methal (C. 1). İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Engin, M. S. (1938b). Kemalizm inkılâbının prensipleri: Büyük Türk medeniyetinin tarihî ve sosyolojik tetkikine methal (C. 2). İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Engin, M. S. (1939). Kemalizm inkılâbının prensipleri: Kültür inkılâbı ve Kemalizmin başka rejimlerle mukayesesi (C. 3). İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Eroğul, C. (1990). Demokrat Parti: Tarihi ve ideolojisi. Ankara: İmge Kitabevi Yay.
• Hobsbawm, E. (1996). Kısa 20. yüzyıl (1914-1991): Aşırılıklar çağı (Y. Alogan, Çev.). İstanbul: Sarmal Yay.
• Karpat, K. H. (2010). Türk demokrasi tarihi. İstanbul: Timaş Yay.
• Koçak, C. (1997). Siyasal tarih (1923-1950). S. Akşin (Haz.), Türkiye tarihi 4: Çağdaş Türkiye (1908-1980) içinde (s. 85-173). İstanbul: Cem Yay.
• Kongar, E. (2006). Tarihimizle yüzleşmek. İstanbul: Remzi Kitabevi Yay.
• Lewis, B. (1993). Modern Türkiye’nin doğuşu (M. Kıratlı, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Peker, R. (1935). Partinin yeni programı için kurultayda R. Peker’in söylevi. Ülkü, 5(28), 247-259.
• Peker, R. (1936a). R. Peker’in partililerle bir konuşması. Ülkü, 7(39), 161-162.
• Peker, R. (1936b). Uluslaşma-devletleşme. Ülkü, 7(41), I-VII.
• Peker, R. (1984). İnkılâp dersleri. İstanbul: İletişim Yay.
• Tekinalp, M. (2004). Kemalizm. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yay.
• Zürcher, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye’nin tarihi (Y. S. Gönen, Çev.). İstanbul: İletişim Yay.