İLK TÜRKÇE ÇOCUK DERGİLERİ VE “ÇOCUKLARA MAHSUS GAZETE”

Year 2010, Issue: 24, 221 - 257, 13.02.2015

Sena Küçük

Abstract

Ülkemizde çocuk dergilerinin tarihi Mümeyyiz’le başlar. Mümeyyiz 1869’da yayımlanmıştır. Bu tarihten Çocuklara Mahsus Gazete’ye kadar (1896) yirminin üzerinde çocuk dergisi çıkmıştır. Bunlar amaç, ilke, yöntem, bakış açısı, dil, içerik, yazar kadrosu, şekil ve süre açısından benzer özellikler gösterirler. Çocuklara Mahsus Gazete, profesyonel ve ilkeli yayın anlayışı ve istikrarlı çizgisiyle bunlardan ayrılır. Eski harfli çocuk dergileri arasında en uzun süreli yayın olan Çocuklara Mahsus Gazete’deki edebiyat verimlerinin ortaya konulması çocuk edebiyatı tarihi açısından önem taşımaktadır. Çocuklara Mahsus Gazete’de şiir, fabl, hikâye, roman, tiyatro, anı, biyografi, gezi yazısı, mektup türünde eserler yer almıştır. Bu eserlerde konu ve ileti öne çıkmış, otoriter anlayışla kaleme alınan bu metinlerde sanatsallık çoğu zaman geri planda kalmıştır. Sekizinci ciltten itibaren yoğunlaşan çeviri metinlerle bu eksiklik giderilerek nitelikli ürünler ortaya konulmuştur. Çocuklara Mahsus Gazete, Türkçe çocuk dergileri ve çocuk edebiyatı açısından önemli bir aşamadır.

Keywords

Çocuklara Mahsus Gazete, eski harfli çocuk dergileri, çocuk edebiyatı

THE EARLY TURKISH CHILDREN’S PERIODICALS AND “ÇOCUKLARA MAHSUS GAZETE” [THE JOURNAL SPECIAL TO CHILDREN]

Abstract

The history of children’s periodicals in our country has begun with Mümeyyiz. It was published in 1869. More than twenty children’s periodicals were published from Mümeyyiz (1869) to Çocuklara Mahsus Gazete (1896). Those resemble each other in terms of aim, principle, method, point of view, language, content, authors, form and period. Çocuklara Mahsus Gazete differs from those with its professional and principled publication vision and consistent policy. Çocuklara Mahsus Gazete has a great importance as the most long-lasting periodical with
Ottoman letters from the aspect of literary efficiency given in history of children’s literature. There have been some genres such as: poem, fable, story, novel, play, biography, travel writing, letter in Çocuklara Mahsus Gazete. Subject and message are the essentials of these works. Aesthetic has generally under estimated in these texts written by authoritarian vision. After 8th volume, the deficiency was removed by translated works increasing, and qualified works were produced. Çocuklara Mahsus Gazete is an important stage in terms of Turkish children’s periodicals and children’s literature

Keywords

Çocuklara Mahsus Gazete, The Journal Special to Children, the children’s periodicals with Ottoman letters, children’s literature

References

• ACAROĞLU, Türker (1944), Çocuk Şiirleri Antolojisi, Ankara: Berkalp Kitabevi.
• ACAROĞLU, Türker (1970, 1 Eylül), “Çocuklar İçin Süreli Yayınlar”, Türk Dili, S. 228, s. 459-462.
• AKAY, Hasan (1998), Servet-i Fünûn Şiir Estetiği, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• AKIN, İsmail (1995), Çocuk Edebiyatında Tevfik Fikret ve Şermin Adlı Eserinin Yeri, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• ALPAY, Meral (1980), “Türk Çocuk Edebiyatı”, Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S. 8-9, s. 167-191.
• BALCI, Ahmet (2002), Çocuklara Rehber Dergisinin Çocuk Eğitimi Açısından İncelenmesi, Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• BAYRAK, M. Orhan (1994), Türkiye’de Gazeteler ve Dergiler Sözlüğü (1831 – 1993), İstanbul: Küll Yayınları.
• BAYRAM, Yavuz (2005, Ağustos-Eylül), “Türk Edebiyatının İlk Çocuk Dergisi: Mümeyyiz (1869-1870)”, Hece (Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı), S. 104-105, s. 484-500.
• BERKES, Niyazi (2002), Türkiye’de Çağdaşlaşma, 3. baskı, İstanbul: YKY.
• ÇAPANOĞLU, Münir Süleyman (1962), Basın Tarihine Dair Bilgiler ve Hatıralar, Hür Türkiye Dergisi Yayınları.
• ÇETİN, Nurullah (2003), Şiir Çözümleme Yöntemi, Ankara: Öncü Basımevi.
• DİLİDÜZGÜN, Selahattin (1996), Yazın Eğitimine Atılan İlk Adım – Çağdaş Çocuk Yazını, İstanbul: YKY.
• DUMAN, Hasan (2000), Osmanlı – Türk Süreli Yayınları ve Gazeteleri (1828 – 1928), Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı Yayınları.
• EMİROĞLU, Öztürk (1992), Tanzimattan 1928’e Kadar Yayınlanan Çocuk Gazete ve Dergileri Üzerine Bir İnceleme, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• ENGİNÜN, İnci (2001), “Bir Çocuk Edebiyatçısı: Mehmet Şemseddin”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 4. baskı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Gazi Ahmed Muhtar Paşa (1993), Takvîmü’s- Sinîn, Hazırlayanlar: Yücel Dağlı, Dr. Hamit Pehlivanlı, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• GENÇEL, Şeyma (1984), “Çocuk Dergileri”, Türkiye’de Dergiler, Ansiklopediler (1849 – 1984), İstanbul: Gelişim Yayınları.
• GÜLTÜRK, Kirman (1981), Çocuklara Mahsus Gazete’nin 1-50 Sayılarının (1. cildinin) Sistematik Tetkik ve Umumî İndeksi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınlanmamış Lisans Tezi.
• IŞIK, İhsan (2006), Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi, 10 Cilt, Ankara: Elvan Yayınları.
• İNAL, İbnülemin Mahmut Kemal (1988), Son Asır Türk Şairleri, 4 Cilt, 3. baskı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İNUĞUR, M. Nuri (2002), Basın ve Yayın Tarihi, İstanbul: DER Yayınları İslâm Ansiklopedisi (1965), 13 Cilt, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• KÜR, İsmet (1991), Türkiye’de Süreli Çocuk Yayınları, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• OĞUZKAN, A. Ferhan (2001), Çocuk Edebiyatı, Ankara: Anı Yayıncılık.
• OKAY, Cüneyd (1999), Eski Harfli Çocuk Dergileri, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• ORAL, Fuad Süreyya (1967), Türk Basın Tarihi – Birinci Kitap: Osmanlı İmparatorluğu Dönemi, Yeni Adım Matbaası.
• OZANSOY, Halit Fahri (1970), Edebiyatçılar Çevremde, Ankara: Sümerbank Kültür Yayınları.
• SEVENGİL, Refik Ahmet (1968), Türk Tiyatrosu Tarihi V: Meşrutiyet Tiyatrosu, İstanbul: Devlet Konservatuvarı Yayınları, Millî Eğitim Basımevi.
• TOPUZ, Hıfzı (1973), 100 Soruda Basın Tarihi, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler / İsimler / Eserler / Terimler (1977/77/79/81/82/86/90/98), 8 Cilt, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• YAŞAR, Şeyma (2001), İlk Çocuk Dergilerinden Mümeyyiz, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• YÖNTEM, Ali Canip (2005), “Muallim Cûdî Efendi”, Prof. Ali Canip Yöntem’in Yeni Türk Edebiyatı Üzerine Makaleleri, Hazırlayanlar: Ahmet Sevgi-Mustafa Özcan, 2. basım, Konya: Tablet Kitabevi.