TECHNOLOGX AND. NAQSHBAN(?I SUFISM: AN EMPIRICAL ANAL YSIS OF ISMAIL AGA AND iSKEN DER PAŞA BRANCHES

Year 1999, Issue: 13, 289 - 340, 01.12.1999

Himmet Hülür

Abstract

Understanding the present position of the Naqshbandi Sufism necessitates a consideration of ·its characteristics before and within the modern processes. In this way one can see that there is a paradigmatic shift in the doctrinal priorities and practices of the Order. Overall result of this shift is the secularization of religious conscioussness. After the founder of the Order Bahaeddin, there were some renovatlons within the tariqa doctrine and practices with Mu- ·caddidi, but Khalidi Baghdadi undertook the most decisive reforms. Mucaddidi life constitute a challenge not only for Sufi way of life but also for the development of self and any sort of normative action. As a consequence of instrumentalization of the worldviews, Sufi orders are inclined to develop different strategies of instrumental action. Their project of islamization results in a conception of men as potential subjects for mass salvation and for the construction of an Islamic society. Such a conception represents the ideologization of the religious belief that takes different forms in the different orders. For the İsmail Ağa barnch, self discipline and desisting from the dominant institutions of society and for the İskender Paşa branch reshaping socio-economic institutions through an active participation in these realms are seen as the means far the same goal of Islamization. had fought against religious eclecticism and heresy of Akbar Shah and after him Baghdadi developed a strategy of mass mobilisation against Western threat to
which much of modern fundamentalism owes its origin. In both cases the changes and reform within the tariqa tradition were set by a sense of external danger threatening the internal dynamics of Muslim societies. Reaction against westernization has given way to the 'combination of rational and mystical elements' on the one hand and 'combination of strong fundamentalism with deep mystical insights and practices' on the other. Consequently, having a strategy of mass mobilization, the present Naqshbandi Order emphasises on the unity of
Sharia and Haqiqa to cope with the consequences of the existing external threats. The present Sufis' conception of science and technology indicates a break with their traditional viewpoint, which did not make a separation between knowledge and values. Seeing technology and science as neutral and dependent on the values of their users, Sufıs adopts an instrumentalist approach and ignore the rise of nihilism they give way to. Technology and science asa way of 

TECHNOLOGX AND. NAQSHBAN(?I SUFISM: AN EMPIRICAL ANAL YSIS OF ISMAIL AGA AND iSKEN DER PAŞA BRANCHES

Abstract

Nakşibendi Sufizminin bugünkü konumunu anlamak için modern
süreçlerden önce sahip olduğu ve bu süreçler içinde kazandığı özellikleri
göz önünde bulundurmak gerekir. Bu yolla tarikatın doktrin ve pratik
açıdan önceliklerinde paradigmatik bir değişme olduğu görülebilir. Bu
değişimin sonucunda dinsel bilinç dünyevileşmiştir. Tarikatın kurucusu
Bahaddin Nakşibend den sonra, Müceddidi ile birlikte tarikat doktrininde
ve pratiklerinde bazı yenilikler olmuş, fakat daha belirleyici reformlar
Halidi Bağdadi tarafından yapılmıştır. Müceddidi, Ekber Şah ın dinsel
eklektizmi ve hurafeleriyle mücadele etmiş, ondan sonra Bağdadi
modern köktenciliğin büyük bir oranda köklerini bulduğu Batı tehdidine
karşı bir kitle seferberliği stratejisi geliştirmiştir. Her iki durumda da
tarikat geleneği içinde değişim ve reform Müslüman toplum farın iç
dinamiklerini tehdit eden dışsal tehlike duygusu ile ortaya konmuştur .
Batılılaşmaya karşı tepki bir taraftan 'rasyonel ve mistik öğelerin
birleşimi' diğer taraftan ise 'güçlü köktenciliğin mistik içgörü ve
pratiklerle birleşimi'ne yol açmıştır. Sonuç olarak, kitle seferberliği
stratejisine sahip olan bugünkü Nakşibendi tarikatı varolan dışsal
tehlikelerin sonuçlarıyla başedebilmek için Şeriat ve Hakikat ın birliğini daha çok vurgular. Sufilerin bugünkü teknoloji ve bilim anlayışları bilgi
ve değerler arasında ayrım yapmayan geleneksel bakış açılarıyla kopma
göstermektedir. Sufiler, teknoloji ve bilimi nötr ve kullanıcının
değerlerine bağımlı görerek, araçsalcı bir yaklaş mı benimserler ve
bunların yolaçtığı nihilizmin yükselişini göremezler. Bir yaşam tarzı
olarak teknoloji ve bilim sadece Sufi yaşam tarzı için değil benliğin
gelişmesi ve herhangi bir normatif eylem türü için de meydan okuyucu
bir öeneme sahiptir. Dünya görüşlerinin araçsallaşması sonucunda,
tarikatlar farklı araçsal eylem stratejileri geliştirme eğilimine girerler.
İs amileşme tasarımı İslaimi bir toplum inşası ve kitle kurtuluşu için
insanları potansiyel özneler olarak gören bir anlayışa yolaçar. Böyle bir
anlayış, farklı tarikatlarda farklı biçimler alan dinsel inancın
ideolojileştirilmesini temsil eder. İsmail Ağa kolunda; öz disiplin ve
toplumun hakim kurumlarından uzaklaşma, İskender Paşa kolunda ise
etkin bir katılım yoluyla sosyo-ekonornik kurumları şekillendirme aynı
İslamileşme amacının araçları olarak görülür.

Keywords

xx

References

• Abu—Manneh, Butrus 1990. Khalwa and Rabita in the Suborder, Naqshbandis, M. Gaborieau (ed), Paris: Editions ISIS, pp. 290-301.
• Adams, Charles J. 1990. The Naqshibandis of India and Pakistan Movement, Naqshıbana’is, M. Goborieau (ed), Paris: Editions ISIS, pp. 221-229.
• Algar, Hamid 1976. The Naqshbandi Order: A Preliminary Survey of its History and SigniŞcance, Stud? isiamica VoLXLIV, ed. A. L. Vdovitch and A, M. Tvrki. Paris: G.-P'. Maissonneuvre—Larose,123-152.
• Algar, Hamid1990. A Brief History of Naqshbandi Order, in Naqshbandis, M. Gaborieau (ed), Paris: Editions ISIS, pp. 3-45.
• Brunessen, Martin v. 1990. Naqshbandi Order in 17"h Century Kurdistan, Naqshbanai's, M. Gaborieau (ed), Paris: Editions ISIS, pp. 338-359.
• Bruinessen, Martin v. 1992. Agha. Sheikh and State. London: Zed Books.
• Coşan, Esad 1994. Zaferi?) Voit: ve Şartlar:. İstanbul: Seha Neşriyat.
• Dağıstani, Ömer 2. 1992. Tasavvuf ve Tarıkatiaria İigıii Feti/atar, İrfan Gündüz and Yakup Çiçek(tr),. İstanbul: Seha Neşriyat.
• Damrel, David W. 1990. The spread of Naqshbandi Political Thought in the Islamic World, in Naqsh— bendis, M. Gaborieau (ed), Paris: Editions ISIS, pp. 270—287.
• Eraydın, Selçuk 1994. Tasavvuf ve Tarikattan İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Erzurumlu, İbrahim H. 1977. İnsan-: Kamhi İstanbul: Hisar Yayınevi.
• Erzurumlu, İbrahim H. 1981. Marifetname. İstanbul: Alem Yayıncılık.
• Fusfeld, Warren 1984. Naqshbandi SuŞsm and Reformist islam, in Ibn Khaidun and Islamic deaiogiç B. 8. Lawrence (ed), Leiden: E. J. Brill, B9-110.Green,
• Arnold H. 1976. Political Attitudes and Activities of the Uiema in the Liberal Age, Internationaijour— nail of Middle East Stuai'es Vol .7( 2)
• Gündüz, İrfan 1992. Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevi’nin Hayatı, Eserleri ve Tesirleri, Ahmed Zi— yaüddin Gümüşhancw' Sempozyum Biidfirieif. İstanbul: Seha Neşriyat, pp. 17—49.
• Gündüz, İrfan 1993. Büyük İsiam ve Tasavvuf Büyü/rim”. İstanbul: Seha Neşriyat.
• Gündüz, İrfan 1995. Mehmed Zahid Kotku (Rh.A)'in Tarikat ve İrşad Anlayışı, Mehmed Zahid Kotku (K5) ve Tasawui; Hüseyin Erkaya (ed), İstanbul: Seha Neşri- yat, pp. 85-95.
• Haar, Johan G.J.T. 1990. The Naqshbandi Tradition in the Eyes of Ahmad Sirhindi, İn Naqshbandis, M. Gaborieau (ed), Paris: Editions ISIS, pp. 84—93.
• Al-Hani, Abdullah 1995. Adab, Ali Hüsrevoğlu (tr), İstanbul: Erkam Yayınları.
• Hourani, Albert 1994. The Emergence ofthe Modem Middle East. Chippen ham: Antony Rowe Ltd.
• Iqbal, Mohammad 1990. "the Reconstruction of Reiığious Though“): isiam. New Delhi: Kitab Bha- van.
• Kadri, Ali 1994. Tarikat-i NakŞibendiye Prensıpien. İstanbul: Pamuk Yayıniarı.
• ................................................................................. Fen—Edebiyat Fakültesi
• Kraus, Werner 1990. Some Notes on the Introduction of the Naqshbandiwa-Khalidivya into Indone- sia, Naushbandls, M. Gaborieau (ed), Paris: Editions ISIS, pp. 691-706.
• Malik, Fateh M. 1990 Naqshbandiyya and Ideology of Muslim Nationalism, in Naqslrbandls, M. Ga- borieau (ed), Paris: Editions ISIS, pp. 231—235.
• Mardin, Şerif 1989. Religion and Suclal Change ln Modem Turkey. New York: State Uni- versity of New York Press
• Rabbani, İmam 1977. Mektubat—l Rabbanl. Val. I., Abdulkadir Akçiçek (tr), İstanbul: Merve Yayınlar:.
• Sarkpuri, M. Halim 1978. İmam Rabbanl; Ali Genceli (tr), İstanbul: İslam Neşriyat Yayınevi.
• Schimmel, Annemarie 1975. Mystical Dimenslbns of Islam. Chapel Hill: The University of North California Press.
• Schneck, Gustav 1990. Three Forms of Knowledge According to the Naqshbandi CDesigners’) School, Sufi 'llîuught and Action, Idries Shah (ed), London: The Octagon Press, 224-226.
• Es-Sühreverdi, Ebu Hafs Ö. 1993. Tasavvufun Esaslarl, H. K. Yılmaz and İ. Gündüz (tr), İstanbul: Erkam Yayınları.
• Temir, Fatma ?. Gönüloostlan [3.edition) İstanbul: Siraç Yayinevi.
• Türer, Osman 1995. Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tank}: İstanbul: Seha Neşriyat.