DİKEY SİNEMAYA DOĞRU: ANALOGTAN DİJİTALE FİLMLERDE ÇERÇEVE ORANLARININ DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 3, 95 - 122, 31.12.2022

Dilara Balcı Gülpınar

https://doi.org/10.32001/sinecine.1092949

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın amacı sinemanın ilk yıllarından günümüze, teknik gelişmelerin sinematografinin önemli bir parçası olan çerçeve oranlarına (aspect ratio) etkisini tartışmak; analogtan dijitale, yataydan dikeye film, televizyon ve yeni medya yönelimlerinin tarihini gözler önüne sermek ve dijital çağa özgü dikey formatı gündeme getirmektir. Sinema tarihinin başlangıcından bu yana, filmlerin hangi formatta çekilip sergilenmesi gerektiği konusunda tartışmalar yapılmış; ekonomik, teknik ve kültürel sebeplerle çerçeve oranlarına çeşitli standartlar getirilmiştir. Analog çağ boyunca çoğunlukla “yatay dikdörtgen” formdaki çerçevenin oranı, televizyon ile rekabet gibi sebeplerle genişleme eğilimde olmuştur. Sinemanın dijital çağı ise çerçeve oranlarının daralmaya başladığı; yatay videografinin bir asırlık katı sınırlarının yıkıldığı bir dönem olarak karşımıza çıkmaktadır. Dijital hareketli görüntünün tablet ve cep telefonlarından tüketilmeye başlanması, sosyal medya üzerinden video paylaşımının giderek yaygınlaşması yeni bir film estetiğini gündeme getirmiştir. “Dikey sinema”, telefonlarını dikey kullanma eğilimindeki halkın yaratıcılığın bir ürünü olan, anlık ve samimi görülen, dijital çağa özgü yeni bir görsel estetiktir. Dikey konu ve nesnelerin daha başarılı kompozisyonlarına olanak tanıyacağı varsayılan dikey format, tüm ön yargılara rağmen çağdaş görsel işitsel ortamları hızla ele geçirmektedir. Sinema ve televizyon endüstrisinde henüz yeterince itibar edilmeyen bu format, şimdilik deneysel yapımlarda, kısa filmlerde, belgesellerde, haber programlarında ve sosyal medya içeriklerinde oldukça sık karşımıza çıkmaktadır. Bu gelişmeler sonucu aşınan önyargılar, dikey sinemanın ticari sinemaya sıçrayarak yeni türlere ve yeni üsluplara kapı açacağını öngörmemize yol açmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dijital sinema, dikey sinema, çerçeve oranı, geniş perde, sinematografi.

Kaynakça

• Belton, J. (1992). Widescreen Cinema. London: Harvard University Press.
• Belton, J. (2014). If Film is Dead, What is Cinema?. Screen 55 (4), 460-470. doi:10.1093/screen/hju037.
• Bordwell, D. (2008). Poetics of Cinema. Routledge.
• Bordwell, D. (2009). Paolo Gioli’s Vertical Cinema. https://www.davidbordwell.net/essays/gioli.php (Erişim Tarihi: 01.01.2022)
• Brown, B. (2014). Sinematografi Kuram ve Uygulama. (Çev: S. Taylaner). İstanbul: Hil.
• Clayton, R. (2019) Filmmaking Theory for Vertical Video Production. The European Conference on Media, Communication & Film Official Conference Proceedings. https://www.researchgate.net/publication/339435375_Filmmaking_Theory_for_Vertical_Video_Production (Erişim: 01.01. 2022)
• Clayton R. (2021) The Context of Vertical Filmmaking Literature, Quarterly Review of Film and Video, Ahead-Of-Prınt 1-12. DOI: 10.1080/10509208.2021.1874853
• Cossar, H. (2009). The Shape of New Media: Screen Space, Aspect Ratios, and Digitextuality. Journal of Film and Video. 61 (4). 3-16. DOI: 10.1353/jfv.0.0045
• Cossar, H. (2011). Letterboxed: The Evolution of Widescreen Cinema, USA: The University Press of Kentucky.
• Darmon, C. (1997). The 16:9 Format – A Technical And Artistic Challenge. EBU Technical Review. 272. 14-18 https://tech.ebu.ch/publications/trev_272-darmon (Erişim: 01.01. 2022).
• Eisenstein, S. (1982). The Dynamic Square. Jay Leyda (Ed). Film Essays and a Lecture. Princeton University Press.
• Hovet, T. (2017). The Persistence of the Rectangle. Film History. 29 (3). 136-168. DOI: 10.2979/filmhistory.29.3.06
• Lipton, L. (2021). The Cinema In Flux. NY: The Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-0716-0951-4
• Medin, B. (2018). Dijital Kültür, Dijital Yerliler ve Günümüzdeki Yeni Film Seyir Deneyimleri. Akademia- Erciyes İletişim Dergisi. 5 (3). 142-158. https://doi.org/10.17680/erciyesakademia.345705
• Menotti, G. (2019). Discourses Around Vertical Videos: An Archaeology Of “Wrong” Aspect Ratios. ARS (São Paulo), 17(35), 147 - 165. DOI: 10.11606/issn.2178-0447.ars.2019.140526
• Mulier, L., Slabbinck, H., Vermeir, I. (2021) This Way Up: The Effectiveness of Mobile Vertical Video Marketing. Journal of Interactive Marketing, 55. 1-15. https://doi.org/10.1016/j.intmar.2020.12.002
• Odin, R. (2012). Spectator, Film and the Mobile Phone. Ian Christie (Ed). Audiences. Amsterdam University Press. https://doi.org/10.1515/9789048515059
• Ross, M. (2014). Vertical Framing: Authenticity and New Aesthetic Practice in Online Videos. Refractory 24: https://www.researchgate.net/publication/320025028_Vertical_Framing_Authenticity_and_New_Aesthetic_Practice_in_Online_Videos. (Erişim Tarihi: 01.01.2022)
• Ross, M. (2020) Reconfigurations of Screen Borders: The New or Not-So-New Aspect Ratios. Saether, S and S.T. Bull (eds.). Screen Space Reconfigured. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2020 doi: 10.5117/9789089649928_ch04
• Rossell, D. (2006). Public Exhibition of Motion Pictures Before 1896. In: Kessler F., Lenk, S. Loiperdinger M. Sources and Perspectives. Frankfurt am Main: Stroemfeld/Roter Stern. 168– 205. DOI: https://doi.org/10.25969/mediarep/16047.
• Ryan, K. M. (2018). Vertical Video: Rupturing the Aesthetic Paradigm. Visual Communication 17(2). 245–261 https://doi.org/10.1177/1470357217736660
• Schrader, P., Brink, R. (2015) Widescreen. Film Comment , 51(5). 62-65.
• Somaini, A. (2020). The Screen as “Battleground”: Eisenstein’s “Dynamic Square” and the Plasticity of the Projection Format. Axel Volmar, Marek Jancovic, and Alexandra Schneider (eds) Format Matters: An Introduction to Format Studies. Luneburg: Meson Press.
• Sonic Acts: Vertical Cinema, https://www.stedelijk.nl/en/events/so (Erişim: 01.01. 2022)
• Tuğran, E., Tuğran, A. H. (2016). Pelikülden Dijitale: Sinema’daki Değişimler. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi. 5 (4). 193-206
• Widescreen.org: A Brief History of the Widescreen Format. https://www.widescreen.org/widescreen_history.shtml. (Erişim Tarihi: 01.01.2022)