Derviş Zaim’in Geleneksel El Sanatları Üçlemesinin Gilles Deleuze’ün Zaman-İmgesi Kavramı Açısından Okunması

Year 2020, Özel Sayı (2) Mayıs 2020, 474 - 493, 29.05.2016

Bihter İşler

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.674920

Abstract

Zaman-imge sinemasında klasik anlatı sinemasının neden-sonuç ilişkisi yoktur. İmgeler arasındaki irrasyonel ilişkiler, yeni sinematografik imgeleri ortaya çıkararak, izleyicide çeşitli düşüncelerin ve duyguların doğmasına neden olur. Bu çalışmada, Derviş Zaim’in geleneksel el sanatları üçlemesi; Cenneti Beklerken (2006), Nokta (2008) ve Gölgeler ve Suretler (2011) adlı filmler, Gilles Deleuze’ün tanımladığı zaman-imge sineması açısından “zaman algısı”, “mekân” ve “karakterler” gibi sinemasal öğeler çerçevesinde incelenmiştir.
Zaim’in üçleme filmlerinde sıkça karşılaşılan sabit çekimler, hareketsiz ve durağan görüntüler, kendisinin tanımladığı zaman çatlağının açılmasına neden olmakta ve zaman-imgesini görünür kılan bir sinematografik unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Öte yandan, kamera hareketleri ve çekimleri yavaştır, çoğu kez kamera değişmeyen bir açıdadır ya da sabit kamera kullanılır. Bu şekilde günlük yaşamın sıradanlığı içinde görülecek olanın yolu açılır. Geriye veya ileriye yapılan yolculuk, zamanda geçişi sağlayan bir teknik olarak kullanılır. Haftalardan, günlerden ve saatlerden bahsedilmez. Cenneti Beklerken’de bir görüntünün minyatüre dönüşmesi ile Gölgeler ve Suretler’de tek planlık bazı sahnelerin fotoğraf çerçevesinde (donuk kare içinde) durdurulması başka bir zamana geçişi sağlayan bir teknik olarak kullanılır. Nokta’nın tek planda çekilmesi ve filmin tek mekânda geçmesi ile zaman algısında süreklilik elde edilir. Sonuç olarak, Derviş Zaim’in geleneksel el sanatları üçlemesinin pek çok açıdan zaman-imge sineması niteliği taşıdığı yargısına varılmıştır.

Keywords

Gilles Deleuze, Zaman-imgesi, Derviş Zaim, Sinema ve Felsefe

References

• Andrew, J. D. (2010). Büyük Sinema Kuramları (Z. Atam, Çev.). İstanbul: Doruk.
• Armes, R. (2011). Sinema ve Gerçeklik: Tarihsel Bir İnceleme (Z. Ö. Barkot, Çev.). İstanbul: Doruk.
• Baker, U. (2011). Beyin Ekran. İstanbul: Birikim.
• Bergson, H. (1998). Metafiziğe Giriş (B. Karacasu, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat.
• Bergson, H. (1997). Zaman ve Özgür İstenç (A. Tümertekin, Çev.). Cogito, (11), 7-16.
• Değirmen, F. (2016). Gilles Deleuze’ün Sinema Felsefesi: Hareket İmge ve Zaman İmge. Erişim: 10 Ekim 2017, Cineritüel, http://www.cinerituel.com/2016/02/gilles-deleuzeun-sinema-felsefesi-hareket-imge-ve-zaman-imge.html
• Deleuze, G. (1997). Cinema 2: The Time-Image (5. bs.). (H. Tomlinson ve R. Galeta, Çev.). Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Deleuze, G. (2014). Sinema 1: Hareket-İmge (B. Yalım, E. Nahum ve E. Koyuncu, Çev.). İstanbul: Norgunk.
• Elsaesser, T. ve Hagener, M. (2014). Film Kuramı: Duyular Yoluyla Bir Giriş (B. Yıldırım ve B. Soner, Çev.). Ankara: Dipnot.
• İpek, Ö. (2017). Gilles Deleuze Felsefesinde Düşüncenin İmge Hali. Erciyes İletişim Dergisi Akademia (ISSN:1308-3198), 5(1), (282-294).
• Ranciere, J. (2016). Sinematografik Masal (T. Ertuğrul, Çev.). İstanbul: Küre.
• Yetişkin, E. B. (2011). Sinematografik Düşünebilmek: Deleuze’ün Sinema Yaklaşımına Giriş. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (40), 123-141.
• Zaim, D. ve Seyhan, B. (Yapımcı), Zaim, D. (Senarist), ve Zaim, D. (Yönetmen). (2006). Cenneti Beklerken [Sinema Filmi]. Türkiye: Marathon Filmcilik, Sarmaşık Sanatlar, Hermes Film, Tivoli Film.
• Zaim, D. ve Seyhan, B. (Yapımcı), Zaim, D. (Senarist) ve Zaim, D. (Yönetmen). (2008). Nokta [Sinema Filmi]. Türkiye: Marathon Film ve Sarmaşık Sanatlar.
• Zaim, D. ve Odabaşı, O. (Yapımcı), Zaim, D. (Senarist) ve Zaim, D. (Yönetmen). (2011). Gölgeler ve Suretler [Sinema Filmi]. Türkiye: Marathon Film ve Yeşil Film.