‘Nebula’ Filminde Anı-İmge ve Zaman-İmge Olarak ‘Ölü At’

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 13, 142 - 155, 28.06.2022

Alper Erçetingöz

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.956686

Öz

Zamanı ele alış şekli, insanın zamanla olan ilişkisini etkilemektedir. Geçmiş, şimdi ve gelecekten oluşan parçalı ve doğrusal zaman anlayışında insan yalnızca şimdiyi, tek bir an’ın içinde yaşamaktadır. Kesintisiz bir bütün olarak düşünüldüğünde ise zaman, bu üç olgunun iç içe geçtiği bir akış formundadır. Zamanın bu formunda insan, bazı bellek imgelerinin geçmişten şimdiki zamana ulaşarak gerçeği, yani kişinin mevcut eylemini etkileyebildiği bir oluş halinde bulunmaktadır. Zaman kavramı, mekân ve hareket ile birlikte sinemanın başlıca yapısal unsurları arasında yer almaktadır. Bu kavramlar, gerçek hayatta olduğu gibi sinemada da algı ve düşünce mekanizmalarını harekete geçirmektedir. İnsan zihninin işleyişi ile bir filmde yer alan imgelerin işleyişi arasındaki benzerliğe dikkat çeken Henri Bergson’un ileri sürdüğü ‘bellek teorisi’ ve ‘anı-imge’ kavramı, Gilles Deleuze’ün sinemayı bir ‘zaman sanatı’ olarak işaret eden imge kuramıyla birlikte sinema ve zaman arasındaki bu karmaşık ilişkiyi ele almaktadır. Tarık Aktaş'ın geleneksel anlamda bir hikâyeyi takip etmeyen filmi Nebula (2018), ana karakter Hay'ın gündelik hayatına odaklanırken, filmde gerçekleşen tüm olaylar, geçmişe ait bir bellek imgesinin etrafında kümelenmektedir. Zamanın doğrusal akışını sekteye uğratarak sahneler arasındaki neden-sonuç ilişkisinden doğan rasyonel bağı parçalayan zaman imgeleri de geçmişe dair bir anıyı içeren bu imgeyi görünür kılmaktadır. İmgelerin ‘görünür’ olduğu kadar ‘okunabilir’ olduğu yaklaşımıyla hareket edilen çalışmada, Bergson ve Deleuze’ün bellek ve zaman imgesi tanımları ekseninde, filmde yer alan zaman unsurları niteliksel içerik analizi yöntemiyle sorgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anı-İmge, Zaman-İmge, Henri Bergson, Gilles Deleuze, Dead Horse Nebula

‘Dead Horse’ as Memory-Image and Time-Image in the Film of ‘Dead Horse Nebula’

Öz

The way person handles time affects people's relationship with time. In a fragmented and linear understanding of time consisting of the past, present and future, human lives only the present, in a single moment. When considered as an uninterrupted whole, time is in the form of a flow in which these three phenomena are intertwined. In this form of time, human is in a state of becoming, in which some images of memory can affect a person's current action by reaching from the past to the present. The concept of time is among the main structural elements of cinema together with space and movement. These concepts activate the mechanisms of perception and thought in cinema as in real life. Drawing attention to the similarity between the functioning of the human mind and the functioning of images in a film, Henri Bergson's theory of memory and ‘memory-image’ concept, together with Gilles Deleuze's image theory, which points to cinema as an art of time, address this complex relationship between cinema and time. Tarık Aktaş's film Nebula (2018), which does not follow a story in the traditional sense, focuses on the daily life of the main character hay, while all the events that take place in the film are clustered around an image of a memory of the past. Time images, which disrupt the linear flow of time and break the rational bond arising from the cause-and-effect relationship between scenes, also make this image visible, which contains a memory of the past. In the study, which is based on the approach that images are ‘readable’ as well as ‘visible’, Bergson and Deleuze's definitions of memory-image and time-image are questioned by the qualitative content analysis method of the time elements contained in the film.

Anahtar Kelimeler

Memory-image, time-image, Henri Bergson, Gilles Deleuze, Dead Horse Nebula

Kaynakça

• Augé, M. (1999). Unutma Biçimleri (Çev. M. Sert). İstanbul: Om Yayınevi.
• Bachelard, G. (1994). The Poetics of Space (Trans. M. Jolas). Boston: Beacon Press.
• Bergson, H. (1991). Matter and Memory (Trans. N. M. Paul & S. Palmer). New York: Zone Books.
• Cadava, E. (2008). Işık Sözcükleri, Tarihin Fotografisi Üzerine Tezler (Çev. A. U. Kılıç). İstanbul: Metis Yayınları.
• Corbin, H. (2013). İslam Felsefesi Tarihi: Başlangıçtan İbni Rüşd’ün Ölümüne, Cilt 1 (Çev. H. Hatemi). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Deleuze, G. (1997a). Cinema 1: The Movement-Image (Trans. H. Tomlinson & B. Habberjam). Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Deleuze, G. (1997b). Cinema 2: The Time-Image (Trans. H. Tomlinson & R. Galeta). Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Erdemli, A. (2000). Yaşama Sorunu Olarak Ölüm, Felsefelogos, Cilt 4, Sayı 12, ss. 67-82.
• Gürbilek, N. (1995). Yer Değiştiren Gölge. İstanbul: Metis Yayınları.
• Hayward, S. (2006). Cinema Studies: The Key Concepts. London & New York: Routledge.
• Huyssen, A. (1995). Twilight Memories: Marking Time in a Culture of Amnesia. London & New York: Routledge.
• Merleau-Ponty, M. (2012). Göz ve Tin (Çev. A. Soysal) İstanbul: Metis Yayınları.
• Pallasmaa, J. (2005). The Eyes of The Skin: Architecture and the Senses. West Sussex: Wiley-Academy.
• Ricoeur, P. (2012). Hafıza, Tarih, Unutuş (M. E. Özcan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Ricoeur, P. (2016). Zaman ve Anlatı: 1. Zaman-Olayörgüsü-Üçlü Mimesis (Çev. M. Rifat & S. Rifat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Salvatore, G. D. (2018). Dead Horse Nebula, Filmexplorer, https://www.filmexplorer. ch /detail/dead-horse-nebula/, Erişim Tarihi: 04.06.2021.
• Sarlo, B. (2012). Geçmiş Zaman, Bellek Kültürü ve Özneye Dönüş Üzerine Bir Tartışma (Çev. P. B. Charum & D. Ekinci). İstanbul: Metis Yayınları.
• Seneca, L. A. (2014). Doğa Araştırmaları (Çev. C. C. Çevik). İstanbul: Jaguar Yayınları.
• Şekeroğlu, G. (Yapımcı), & Aktaş, T. (Yönetmen). (2018). Nebula [Sinema Filmi]. Türkiye: Arizona Films, Hay Film.
• Tufeyl, İ. (2004). Hay bin Yakzan (Çev. M. Ş. Yaltkaya & B. Reşid). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Veysal, Ç. (2000). Ölüm Üzerine, Felsefelogos, Cilt 4, Sayı 12, ss. 115-118.
• Witkin, D. & Bernal, P. E. S. (2018). Locarno: ‘Dead Horse Nebula’s’ Tarik Aktas on Memory, Creativity, and Animals, Variety, https://variety.com/2018/film/festivals/locarno-dead-horse-nebula-tarik-aktas-1202896890/, Erişim Tarihi: 20.03.2022.
• Yüksel, A. H. (2020). Nebula'daki yönetmen: Tarık Aktaş, https://www.gzt.com/ nihayet/nebuladaki-yonetmen-tarik-aktas-3515671, Erişim Tarihi: 04.06.2021.