Hanbalî Madhhab's Approach to Ribbed Goods

Year 2024, Issue: 1, 90 - 109, 30.12.2024

Kübra Ertürk

Abstract

In Islam, the transfer of property to embezzlement through the act of riba is accepted as one of the methods of transferring property to embezzlement by unfair means and is forbidden. This prohibition is clearly stated in verses and hadiths. However, the issue of which goods are subject to riba is a matter of debate among the fuqaha. One of the sects that put forward an opinion on this issue is the Hanbalî jurists.
Four foodstuffs, namely dates, salt, barley and wheat, and two precious metals, silver and gold, are mentioned in the hadiths on riba. Three different views have been reported from Ahmad b. Hanbal, the first of which is similar to the Hanbalī school, the second of which is similar to the Mālikī and Shāfi'i schools, and the third of which is similar to the old view of the Shāfi'i school. According to the first view, the cause of ribān is a commodity whose quantity is determined by scale and weighing. According to the second view, the cause of ribān is semen for silver and gold, and food for wheat, barley, dates and salt. According to the third opinion, the cause of ribān is semen for silver and gold, and foodstuffs for dates, barley, wheat and salt, the quantity of which is determined by keyl (scale) and vezn (weighing).
The aim of this study is to put forward the views of the Hanbalî madhhab on ribaweeh goods and to help those who will work in this field.

Keywords

Hanbalî Madhhab, Illet, Riba, Goods, Islamic Law

Hanbelî Mezhebinin Ribevi Mallara Dair Yaklaşımı

Abstract

Hanİslâm dininde bir malın ribâ eylemiyle zimmete aktarılması haksız yolla zimmete mal aktarma yöntemlerinden biri kabul etmiş ve haram kılınmıştır. Bu yasak âyetlerle ve hadislerle net bir şekilde ortaya konulmuştur. Ancak hangi malların ribâya konu olacağı meselesi fukahâ arasında tartışma konusudur. Bu meseleye dair görüş ortaya koyan mezheplerden birisi de Hanbelî fukahâsıdır.
Ribayı konu edinen hadislerde hurma, tuz, arpa ve buğday olmak üzere dört gıda maddesi, gümüş ve altın olmak üzere iki değerli maden zikredilir. Ribevi mal konusunda Ahmet b. Hanbel’den birincisi Hanbelî mezhebiyle, ikincisi Mâlikî ve Şâfiî mezhepleriyle ve üçüncüsü de Şâfiî mezhebinin eski görüşüyle benzerlik gösteren görüş olmak üzere üç farklı görüş nakledilmiştir. Birinci görüşe göre ribânın illeti cinsle birlikte miktarı ölçek ve tartıyla tespit edilen bir mal olmaktadır. İkinci görüşe göre ribânın illeti gümüş ve altın için semen, buğday, arpa, hurma ve tuz için de gıda maddesi olmaktır. Üçüncü görüşe göre ise ribânın illeti gümüş ve altında semen olmak, hurma, arpa, buğday ve tuzda miktarı keyl (ölçek) ve veznle (tartı) tespit edilen gıda maddesi olmaktır.
Bu çalışmanın amacı Hanbelî mezhebinin ribevi mallara dair görüşlerini ortaya koymak bu alanda çalışma yapacak kişilere yardımcı olmaktır.
belî Mezhebi, İllet, Ribâ, Mal, İslam Hukuku

Keywords

Hanbelî Mezhebi, İllet, Ribâ, Mal, İslam Hukuku

References

• Aḥmed b. Ḥanbel, Ebû ʿAbdullâh Aḥmed b. Muḥammed b. Ḥanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Aḥmed Muḥammed Şâkir. 8 Cilt. Kahire: Dâru’l-Ḫadîs̱, 1416/1995.
• Apaydın, H. Yunus. “Karz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/520-525. İstanbul: TDV Yayınları, 2001. Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl. Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl el-Askerî, Kitâbü’t-Telḫîṣ fî maʿrifeti esmâʾi’l-eşyâʾ. Dımaşk: Dâru Tılâs, 1996.
• Askerî. el-Furûḳu’l-Luğaviyye. Kahire-Mısır: Dârü’l-İlim, 1431.
• Bahâuddîn el-Maḳdisî, Ebû Muḥammed ʿAbdurrahman b. İbrâhîm b. Aḥmed. el-ʿUdde Şerhu’l-ʿUmde. Kahire: y.y., 1424/2003.
• Bayındır, Servet. “VII. İslâm Hukuku Anabilim Dalı Koordinasyon Toplantısı Mez-heplerde Tutarlılık: Tebliğler Metni”. Faiz Meselesine Kur’an ve Sünnet Çer-çevesinde Farklı Bir Bakış. İstanbul: Süleymaniye Vakfı, 2012.
• Baʿlî, ʿAbdurrahman b. ʿAbdullâh b. Aḥmed el-Ḥanbelî. Keşfu’l-Maḫdarât. thk. Muḥammed b. Nâṣır el-ʿAcmî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1423/2002.
• Buḫârî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İsmâʿîl b. İbrâhîm el-Buḫârî. Ṣaḥîḥu’l-Buḫârî. thk. Muṣṭafa Dîb el-Buġâ. 7 Cilt. Dımaşk: Dâru İbn Kes̱îr; Dâru’l-Yemâme, 5. Basım, 1414/1993.
• Buhûtî, Manṣûr b. Yûnus b. Ṣalâḥuddîn b. Ḥasen el-Ḥanbelî. Keşşâfu’l-Ḳınâʿ ʿan Metni’l-ʾİḳnâʿ. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
• Buhûtî, Manṣûr b. Yûnus b. Ṣalâḥuddîn b. Ḥasen el-Ḥanbelî. Şerḥu Muntehe’l-ʾİrâdât = Deḳāʾiḳu üli’n-nühâ li-Şerḥi’l-Müntehâ. 3 Cilt. b.y.: ʿÂlemü’l-Kütüb, 1414/1993.
• Dâreḳuṭnî, Ebü’l-Ḥasen ʿAlî b. Ömer b. Ahmed. Sunenu’d-Dâreḳuṭnî. 5 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 1424/2004.
• Dârimî, Ebû Muḥammed ʿAbdullâh b. ʿAbdurrahman et-Temîmî. Sunenu’d-Dârimî. thk. Ḥuseyn Selîm ʾEsed ed-Dârânî. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Muğnî, 1412/2000.
• Duceylî, Ebû ʿAbdullâh el-Ḥuseyn b. Yûsuf. el-Vecîz fî’l-Fıḳh ʿalâ Meẕhebi’l-İmâm Aḥmed b. Ḥanbel. thk. Heyet. Riyad: y.y., 1425/2004.
• Feyyûmî, Ebû’l-ʿAbbâs Aḥmed b. Muḥammed b. ʿAlî el-Ḥamevî. el-Miṣbâḥu’l-Munîr fî Ğarîbi’ş-Şerḥi’l-Kebîr. 3 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿİlmiyye, ts.
• Ḥaccâvî, Ebu’n-Necâ Mûsâ b. Aḥmed b. Mûsâ b. Sâlim es-Ṣâliḥî. el-ʾİḳnâʿ fî Fıḳhi’l-İmâm Aḥmed b. Ḥanbel. thk. ʿAbdullaṭîf Muḥammed Mûsâ es-Subkî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, ts.
• Ḥaccâvî, Ebu’n-Necâ Mûsâ b. Aḥmed b. Mûsâ b. Sâlim es-Ṣâliḥî. Zâdu’l-Mustaḳniʿ fî ʾİḫtiṣâri’l-Muḳniʿ. thk. ʿAbdurrahman b. ʿAlî b. Muḥammed el-ʿAsker. Ri-yad: y.y., ts.
• Ḫalîl b. Aḥmed, Ebû ʿAbdurraḥmân el-Ḫalîl b. Aḥmed el-Ferâhîdî. Kitâbü’l-ʿAyn. thk. Mehdî el-Maḫzûmî - İbrâhîm es-Sâmerrâʾî. 8 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-Hilâl, 1988.
• İbn Duveyyân, İbrâhîm b. Muhammed b. Sâlim. Menârü’s-sebîl fî şerḥi’d-Delîl. b.y.: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1989.
• İbn Ebî Tağlib, ʿAbdulḳâdir b. ʿOmer b. ʿAbdulḳâdir b. ʿOmer b. Ebî Tağlib eş-Şeybânî. Neylu’l-Meʾârib bi Şerḥi Delîli’t-Ṭâlib. thk. Muḥammed Suleymân ʿAbdullâh el-ʾEşḳar. 2 Cilt. b.y.: Mektebetu’l-Fellâḥ, 1403/1983.
• İbn Ḳayyim el-Cevziyye, Ebû ʿAbdillâh Şemsüddîn Muḥammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Zürʿaî ed-Dımaşḳī el-Ḥanbelî. İʿlâmu’l-Muvaḳḳıʿîn ʿan Rabbi’l-ʿÂlemîn. thk. Muḥammed ʿAbdusaelâm İbrahim. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1411/1991.
• İbn Ḳudâme el-Maḳdisî, Ebû Muḥammed Muvaffaḳuddîn ʿAbdullāh b. Aḥmed b. Muḥammed b. Kudâme el-Cemmâʿîlî. el-Muğnî. thk. Tâhâ ez-Zeynî vd. 10 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Ḳahire, 1388/1968-1389/1969.
• İbn Manẓûr, Ebû’l-Faḍl Muḥammed b. Mukerrem b. ʿAlî Cemâluddîn b. Manẓûr er-Ruveyfiʿî. Lisân’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Ṣâdır, 1414/1993.
• İbn Mufliḥ, Ebû İsḥâḳ İbrâhîm b. Muḥammed. el-Mubdiʿ fî Şerḥi’l-Muḳniʿ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1418/1997.
• İbn Ruşd, Ebu’l-Velîd Muḥammed b. Aḥmed b. Muḥammed b. Aḥmed b. Ruşd el-Ḳurṭubî. Bidâyetu’l-muctehid ve nihâyetu’l-muḳteṣid. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Ḫadîs̱, 1425/2004.
• İbnü Kudâme el-Makdisî, Abdurrahman b. Ebî ÖmerMuhammed b. Ahmed. eş-Şerḥi’l-Kebîr. 5 Cilt. Beyrut: y.y., 1403.
• Kâsânî, ʿAlâʾuddîn Ebûbekir b. Mesʿûd b. Aḥmed el-Ḥanefî. Bedâʾiʿu’s-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2. Basım, 1406/1986.
• Merdâvî, Ebu’l-Ḥasen ʿAlâʾuddîn ʿAlî b. Suleymân ed-Dimeşḳî el-Ḥanbelî. el-ʾİnṣâf fî Maʿrifeti’r-Râciḥ mine’l-Ḫilâf. 12 Cilt. b.y.: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 2. Basım, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. Ṣaḥîḥ-i Müslim. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1995. Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muḥyiddîn Yaḥyâ b. Şeref. el-Mecmuʿ Şerḥu’l-Muheẕẕeb. b.y.: y.y., ts.
• Özsoy, İsmail. “Faiz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/110-126. İs-tanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Ruḥeybânî, Muṣṭafâ b. Saʿd b. ʿAbduh es-Suyûṭî. Meṭâlibu üli’n-nühâ fî Şerḥi Ġâyeti’l-Muntehâ. 6 Cilt. b.y.: y.y., 2. Basım, 1415/1994.
• Seraḫsî, Muḥammed b. Aḥmed b. Ebî Sehl Şemsü’l-ʾEimme. el-Mebsûṭ. thk. Ḫalîl Muḥyiddîn el-Meyyis. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1414/1993.
• Şemsüddîn ez-Zerkeşî, Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Mıṣrî. Şerḥu’z-Zerkeşî ʿalâ Muḫtaṣari’l-Ḫıraḳî. 7 Cilt. b.y.: Dâru’l-ʿUbeykân, 1413/1993.
• Şemsuddîn İbn Mufliḥ, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Mufliḥ b. Muḥammed er-Râmînî el-Ḥanbelî. el-Furuʿ ve Taṣḥîḥu’l-Furuʿ. thk. ʿAbdullah b. ʿAbdulmuḥsin et-Turkî. 11 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 1424/2003.
• Şîrâzî, Ebû İsḥâḳ İbrâhîm b. ʿAlî. el-Muheẕẕeb fî Fıḳhi’l-İmâm eş-Şâfiʿî. 3 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts. Taḳıyyuddîn İbnu’n-Neccâr, Ebu’l-Beḳâ Muḥammed b. Aḥmed b. Abdulazîz b. ʿAlî el-Fetûḥî el-Maʿrûf bi İbni’n-Neccâr el-Ḥanbelî. Muntehâ’l-İrâdât. thk. ʿAbdullah b. ʿAbdulmuḥsin et-Turkî. 5 Cilt. b.y.: y.y., 1419/1999.
• Zebîdî, Muḥammed b. Muḥammed b. ʿAbdurrezzâḳ. Tâcu’l-ʿArûs min Cevâhiri’l-Ḳâmûs. thk. Heyet. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Hidâye, ts.
• ʿİmrânî, Ebû’l-Ḥuseyn Yaḥyâ b. Ebi’l-Ḫayr b. Sâlim el-ʿİmrânî el-Yemenî eş-Şâfiʿî. el-Beyân fî Meẕhebi’l-İmâm eş-Şâfiʿî. thk. Ḳâsim Muḥammed en-Nûrî. 13 Cilt. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 1421/2000.