Halep Rus Konsolosu İvanov Nikolay Grigoryeviç’e Göre 1878 Zeytun İsyanı

Yıl 2023, , 1790 - 1811, 21.10.2023

Uğur Bozkurt

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1356930

Öz

Çalışmanın amacı, tarih boyunca birçok kez isyan girişiminde bulunan Zeytun Ermenile-rini, Halep Rus konsolosu İvanov Nikolay Grigoryeviç’in gözünden değerlendirmektir. Bu kişilerin isyan etme sebepleri ve Osmanlı Devleti tarafından yapılan ıslahat çalışmalarının neler olduğu, yerli ve yabancı kaynakların mukayese edilmesiyle açıklanmaya çalışılmış-tır. Elde edilen ilk izlenim, Zeytun halkının uzun yıllar bağımsız yaşadıklarından dolayı herhangi bir otoriteyi istemedikleri için isyan ettikleri yönündedir. 1878 Zeytun isyanına giden sürecin çok önceden başladığı, yerel idarecilerin suistimallerinden ve ekonomik gerekçelerden dolayı asayişin sağlanamadığı anlaşılmaktadır. Ayrıca İvanov’un tespitine göre, isyanın bir başka sebebi bölgede bulunan İngiliz konsolosluk çalışanları ile Ermeni Katolikosu Migırdiç’in isyanın çıkması ve devam etmesine yönelik propagandalarıdır. İsyanları önlemek adına Osmanlı Devleti’nin yapacağı kale inşası, asker sayısının arttı-rılması gibi güvenlik tedbirleri yerel halk tarafından iyi karşılanmadı. Ermeni isyancı Babik’in, Osmanlı Devleti’ne güvenmediği ve etrafına topladığı kişilerle dağa çıktığı konsolosluk raporlarında dile getirildi. Bunun yanı sıra 1878 isyanının bastırılmasında aktif rol alan Kâmil Paşa’nın, İngilizlerin baskıları sonucu görevden alınmasından sonra kurulan tahkikat komisyonunun çalışmalarının neler olduğu açılanmaya çalışıldı. Ancak Osmanlı Devleti tarafından Zeytun’da yapılan ıslahat çalışmalarının başarısız olacağı ve burada bulunan Ermenilerin tekrar isyan girişimlerinde bulunacağı hem Rus konsolosu hem de Osmanlı devlet adamları tarafından dile getirildi.

Anahtar Kelimeler

İvanov Nikolay Grigoryeviç, Halep, Zeytun Ermenileri, Osmanlı Devleti

The 1878 Zeytun Revolt Accordıng to Aleppo Russıan Consul Ivanov Nıkolay Grıgoryevıch

Öz

The aim of this study is to evaluate the Zeytun Armenians, who attempted to revolt many times throughout history, through the eyes of Ivanov Nikolai Grigoryevich, the Russian consul in Aleppo. The reasons for the rebellion of these people and the reform efforts made by the Ottoman Empire are tried to be explained by comparing local and foreign sources. The first impression is that the people of Zeytun revolted because they did not want any authority, as they had lived independently for many years. It is understood that the process leading to the 1878 Zeytun rebellion started long beforehand, and public order could not be maintained due to the abuses of local administrators and economic reasons. Moreover, according to İvanov, another reason for the rebellion was the propaganda of the British consular staff and the Armenian Catholicos Migirdich in the region. Security measures taken by the Ottoman Empire to prevent rebellions, such as the construction of fortresses and increasing the number of soldiers, were not well received by the local population. It was stated in the consular reports that the Armenian rebel Babik did not trust the Ottoman Empire and went to the mountains with the people he gathered around him. In addition, the work of the investigation commission established after the dismissal of Kâmil Pasha, who took an active role in the suppression of the 1878 rebellion, as a result of British pressure was tried to be explained. However, both the Russian consul and Ottoman statesmen expressed that the reform efforts made by the Ottoman Empire in Zeytun would fail and that the Armenians here would attempt to revolt again.

Anahtar Kelimeler

Ivanov Nikolai Grigoryevich, Aleppo, Zeytun Armenians, Ottoman Empire

Kaynakça

• Ermeni komitelerinin âmâl ve harekât-ı ihtilâliyesi ilân-ı Meşrûtiyetden evvel ve sonra. (1332/1916). İstandul: Matbaa-ı Âmire.
• Esat U. (1987). Tarihte Ermeniler ve Ermeni meselesi. İstanbul: Belge Yayınları.
• Günay, N. (2007). Maraş’ta Ermeniler ve Zeytun isyanları. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• İlter, E. (1988). “Ermeni Mes’elesi”nin perspektifi ve Zeytûn isyanları (1780-1880). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Paşa, C. A. (1986). Tezakir, Cilt III, Yay. Cavid Baysun, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Православного Палестинского сборника, 116-й Выпуск. (2019). Императорское православное палестинское общество, Москва: «ИНДРИК».
• Sezen, T. (2017). Osmanlı yer adları, Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Çağlar, (2013). 1878-1879 Zeytun Ermeni isyanları ve İngiliz Said Paşa’nın aldığı tedbirler. Ermeni Araştırmaları, 45, 163-198.
• Eyicil, A. (1999). 1878 Zeytun İsyanı. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 10, 27-58.
• Halaçoğlu Y. (1996). Fırka-ı İslâhiye. TDV İslam Ansiklopedisi, 35-37.
• Коршунова, Н. В. (2003). Восточный вектор геополитики Екатерины II: "Греческий проект", Вестник Челябинского государственного университета, 10, 62–67.
• Кобищанов Т. Ю. (2017). "Греческий проект" Екатерины II и Сирия, Вестник Московского Университета, 13, 2–25.
• Кобищанов Т. Ю. (2013). Политика России на Ближнем Востоке в годы экспедиции Наполеона Бонапарта в Египет и Сирию (1798–1801), Вестник Московского Университета,13, № 1, 3–22.
• Курбанов С. Г. (2015). Консульская служба в России от истоков и до современности: развитие и становление. Управленческое Консультирование, № 9, 175–182.
• Житенёв С. Ю. (2020). Российская Империя на Ближнем Востоке в первой половине XIX в.: дипломатия, религия и паломничество, Журнал Института Наследия, № 3, 1–15.
• Якушев, М. & Михайлов, В.Б. (2015). Сирия накануне и в период Младотурецкой революции по материалам консульских донесений. Сотрудники российских консульских учреждений в Сирии с 1838 по 1916 гг. (Ed. И. М. Смилянская- Н. М. Горбунова-М. М. Якушев) içinde (s. 327–340). Москва: «Индрик».
• Werth, P. (2012). Kilise’nin başı, İmparator’un kulu: Rus İmparatorluğu’nun iç ve dış politikalarının kesişme noktasında Ermeni Katolikosu, Ermeni Araştırmaları, 1828-1914, 43, 33-77.