Öz
Nüfus
defterleri Osmanlı’nın son dönem demografik yapısının belirlenmesi bakımından
kullanılacak temel kaynaklar arasında yer alırlar. Defterlerde kayıtlı olan
veriler, Osmanlı nüfusunu çeşitli yönleriyle ele alma imkânı sunar Nüfus
defterlerinden hareketle doğum-ölüm oranları, mahalleler ve şehirlerarası
hareketliliği inceleme olanağı vardır. Sadece sayım yapılan ilin nüfusunu
içeren nüfus defterleri üzerinde yapılacak daha geniş kapsamlı çalışmalarla Osmanlı Devleti’nin
19. yüzyıl şehirlerinin
yaklaşık nüfus verilerine ulaşılabilir. Ayrıca belirlenen nüfusun sosyal ve
ekonomik durumlarına dair tespitler elde edilebilir. Bu çalışmada 19. yüzyılda Sinop
şehir merkezindeki Müslüman ve gayrimüslim halkın demografik yapısıyla
birlikte sosyal ve ekonomik durumunu ortaya koymak amaçlanmıştır. Çalışmada
mahallelerdeki kişilerin isim, aile ismi, meslek durumları, nüfusun yaşlara
göre dağılımları gibi konular ele alınmıştır. Ayrıca nüfusun şehir dışı ve
şehir içi hareketliliği incelenmiştir. Bunlara ek olarak Sinop Kalesi topçu neferlerinin de yazıldığı bu defterde bunların
genel nüfus içindeki oranlarına değinilmiştir. İncelediğimiz dönemlerde
Sinop’ta Müslümanlar ve gayrimüslimler bir arada yaşamakta olup tipik bir
Osmanlı liman şehri görünümünü yansıtmaktadır. Sinop şehir merkezindeki nüfus
üzerine yapılan bu çalışmada kaynak olarak 827
Numaralı Sinop Nüfus Defteri kullanılmıştır. Yine bazı bilgiler için 946, 947, 948 numaralı defterlerden de
istifade edilmiştir. İncelenen 827 numaralı nüfus defteri 946, 947 ve 948
numaralı defterlerdeki kayıtlara nispetle düzensiz
olmasına rağmen bu defterlerde olmayan bazı bilgileri ihtiva etmektedir. Örneğin
ölüm, doğum, şehir dışına gidiş, geri dönüş gibi veriler diğer üç defterde
bulunmamasına rağmen 827 numaralı defterde mevcuttur.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Arşiv Belgeleri :BOA, NFS.d.00827. BOA, NFS.d.00947. BOA, NFS.d.00946. BOA, NFS.d.00948. Aynî Ali, Risale-i Kavanin-i Âl-i Osman, TBMM Kütüphanesi, KZ-334. Ahmed Lütfî, Tarih-i Lütfî Matbaʻa-i Amire, 1290. Ahmed Lütfî, Tarih-i Lütfî, Matbaʻa-i Amire, 1292. Akbal, Fazıla, “1831 Tarihinde Osmanlı İmparatorluğu’nda İdarî Taksimat”, Belleten, 1995, c. XV, Sayı: 60, ss. 617-628. Akyıldız, Ali, “Muhtar”, TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yay., İstanbul, 2006, c. XXXI, ss. 51-53.
- Barkan, Ömer Lütfi, “Tarihî Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi” İÜEF Türkiyat Mecmuası, (1951-1953), c. X ss. 1-25.
- Baykal, Bekir Sıtkı, Tarih Terimleri Sözlüğü, TDK Yay., Ankara, 1981.
- Baykara, Tuncer, “Kaza”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2002, TDV Yay., c. XXV, ss. 119-120.
- Çadırcı, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Tarihi, TTK Yay., Ankara, 2013.
- Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara, 2005.
- Kütükoğlu, Mübahat S., Menteşe Sancağı 1830 (Nüfus ve Toplum Yapısı), TTK Yay., An-kara, 2010.
- Ortaylı, İlber, Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, Ankara, 2008.
- Ortaylı, İlber, Türkiye İdare Tarihi, Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yay., Ankara, 1979.
- Ortaylı, İlber, Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, Kronik Yay., İs-tanbul, 2016.
- Ortaylı, İlber, “Osmanlı Kadı’sının Taşra Yönetimindeki Rolü Üzerine”, Amme İdaresi Dergisi, Mart 1976, Sayı: 9/1, ss. 95-107.
- Ortaylı, İlber, “Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde Yerel Yönetimler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul, 1985, c. I, ss. 231-244.
- Öz, Mehmet, “Sinop”, TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yay., İstanbul, 2009, c. XXXVII, ss. 252-256.
- Özcan, Selim, Tanzimat Döneminde Sinop’un Sosyal Ekonomik Durumu, Yayımlanmış Doktora Tezi Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabi-lim Dalı, Samsun, 2007.
- Özcan, Selim, “XIX. Yüzyılın Ortalarında Sinop’taki Gayrimüslimlerin Sosyal ve Ekono-mik Yapısı”, OTAM, 30, Güz, 2011, ss. 145-172.
- Saydam, Abdullah Osmanlı Medeniyeti Tarihi, Kitabevi Yay., İstanbul, 2014.
- Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî, İkdam Matbaası, Der-Saadet, 1317.
- Ünal, Mehmet Ali, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Fakülte Kitabevi, Isparta, 2010.
- Ünal, Mehmet Ali, Osmanlı Devrinde Sinop, TTK Yay., Ankara, 2014.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2019 |
| Gönderilme Tarihi | 13 Mayıs 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 |