SARF AKDİNDE GERÇEKLEŞEN İŞLEMLERİN FIKHİ DURUMU

Yıl 2021, , 221 - 246, 30.11.2021

Arif Atalay

https://doi.org/10.30561/sinopusd.996771

Öz

Toplum canlı bir varlıktır, sürekli bir hareketlilik içindedir ve bu canlılığı sağlayan önemli unsurlardan biri de ekonomidir. Ekonomiyi hareketli kılan can damarlarından birisi de piyasadaki para akışı yani sarf akdinde gerçekleşen işlemlerdir. Sarf akdinde gerçekleşen işlemlerin akümülatörü de paradır. Paranın özellikleri; bütün toplumlarda yapılan mübadelelerde herkes tarafından kabul edilebilen, kendisine has özellikleri ve itibari değeri olan bir değişim aracı olmasıdır. Aslı itibariyle para toplumda mal ve hizmet satın alma işlemlerinin daha kolay ve hızlı sağlaması sebebiyle genel itibariyle kabul görmüştür. Paranın piyasaları canlandırma, iktidar sahibi olma, gelir dağılımını etkileme ve benzeri birçok fonksiyonu bulunmaktadır. Para; homojen, kolayca taklit edilemeyen, herkes tarafından tanınabilen, küçük parçalara bölünebilen, zahmetsizce el değiştirebilen, dayanıklı maddelerden yapılan, herkes tarafından kabul edilen, doğada yeterli miktarda ham maddesi bulunan, rahatlıkla standardize edilebilen özellikte olmalıdır. Paranın parayla satılması işlemine sarf akdi denilir. Sarf akdiyle ilgili olarak iki temel unsur önem arz etmektedir. Bunlardan biri; miktarların “mislen bimislin” yani eşit miktarlarda ve “yeden bi yedin” yani peşin olarak satılmasıdır. Böylece sarf akdi “bat bir akid” olmuş olur. Bir diğer unsur da “borcun borçla satışı” konusudur. Sarf akdi yapan tarafların akid meclisinden ayrılmadan önce bedelleri kabzetmeleri sarf akdinin sıhhati bakımından şart koşulması nas ve icma ile sabittir. Aksi halde akid batıl olur. Zira zimmettekinin zimmettekiyle –borcun borçla- satışı olur. Sarf akdinde her iki bedel de hazır bulunmalıdır. Bu bağlamda günümüzde gerçekleşen sarf işlemlerinden “forex” ve “kaldıraçlı (marjlı) forex işlemleri hakkında da bir değerlendirmede bulunmak önem arz etmektedir. Araştırmamız yapılırken; “karşılıklı rızanın gerçekleşmesi,” “alışverişin helal, faizin haram olması” ilkeleri ve gerçekleştirilen işlemlerin dünyevi karşılığıyla birlikte uhrevi cezasının da bulunduğu dikkate alınmıştır. Araştırmamızın ilk bölümünde paranın tanımı, paranın özellikleri ve fonsiyonları, ikinci bölümünde sarf akdi ve sarf akdinde gerçekleşen işlemler ele alınarak sonuç bölümüyle makalemiz son bulacaktır.  

Anahtar Kelimeler

Para, Sarf akdi, Döviz işlemleri, Nesie, Borç

Destekleyen Kurum

Yoktur

Proje Numarası

Yoktur

Teşekkür

Her şey için teşekkür ederim, kolay gelsin.

Kaynakça

• Adevî, Ali b. Ahmed b. Mükerremillah es- Saidî. Hâşiye alâ Kifâyeti’t-talibi’r-rabbânî. Beyrut: Darü’l-fikr.
• Ali Haydar Efendi (1330). Dürerü’l-hükkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm. İstanbul: Hukuk Matbaası.
• Askalânî, İbn Hacer Ebü’l- Fazl Şehabeddin Ahmed. Fethu’l-Bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife.
• Bayındır, Servet (2005). İslâm Hukuku Penceresinden Faizsiz Bankacılık. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Beyhaki, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali (1356). es-Sünenü'l-kübrâ. Haydarabad: Dâiretü'l-Maârifi'l-Osmaniyye.
• Bilmen, Ömer Nasuhi (1986). Hukuku İslâmiyye ve Istılâhtât-ı Fıkhiyye Kamusu, İstanbul: Bilmen Yayınevi.
• Buhûtî, Mansur b. Yunus (1982). Keşşâfu’l-kınâ‘ ‘an metni’l-iknâ‘. Beyrut: Dârü'l-fikr.
• Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali (1917). Ahkâmu’l-Kur’ân, yy.: Matbaatü’l-evkâfi’l- İslâmiyye.
• Çeker, Orhan (1994). “Mecelle’de Ele Alınmayan Üç Konu: Faiz, Sarf ve Karz”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Cilt: 5, Sayı: 5, Konya.
• Dârekutni, Ebü'l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed (1966). Kahire: Dârü'l-Mehasin.
• Ertuğrul, Ahmet (1994). Para Teorisi. Ankara: Ajans-Türk Matbaacılık.
• Hakim, Ebû Abdullah İbnü'l-Beyyi’ Muhammed Hakim en-Nisaburi (2000). el-Müstedrek ale’s-Sahihayn. Mekke: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz.
• Hammad, Nezih Kemal (1978). el-Hıyaze fi’l- ukûd fi’l-fıkhı’l İslâmî. Dımaşk: Mektebetü Dâri’l-beyân.
• Haskefî, Alaeddin Muhammed b. Ali b. Muhammed ed-Dımaşkî. ed-Dürrü’l-muhtâr fî şerhi Tenviri’l-ebsâr. yy..
• Havhâte, İzzeddin Muhammed (1993). Nazariyyetü’l-akd fî fıkhı’l-İslâmî. Cidde.
• Hindî, Ali el-Muttaki b. Husamuddin (2012). Kenzu’l-ummâl. Beyrût: Darü'r-Risaletü'l-Alemiyye.
• İbn Cüzey, Ebü'l-Kasım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kelbî. el-Kavaninü'l-fıkhiyye, Beyrut: Dârü'l-kalem.
• İbn Hazm, Muhammed Ali b. Ahmed. el-Muhallâ bi’l-âsâr. Beyrut: Dâru’l- Kutubi’l- Ilmiyye.
• İbn Kudâme, Ebu Muhammed Abdullah b. Ahmed (1992). el-Muğnî. Beyrut: Dârü'l-Kitâbi'l-Arabi.
• İbn Nüceym, Zeynüddin Zeyn b. İbrahim b. Muhammed Mısrî (1993). el-Eşbah ve’n-Nezâir. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
• İbn Rüşd, Ebü'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed Kurtubî (1997). Bidayetü'l-müctehid ve nihayetü'l-muktesıd. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife.
• İbnü’l-Hümâm, Kemaluddin Muhammed b. Abdilvâhid Sivasî. Fethu’l-Kadîr, Beyrut: Dâru’l-fikr.
• Jevons, William Stanley (2018). Money ve The Mechanism of Exchange. New York: D. Appleton ve Co, , www.econlib.org/library/YPDBooks/Jevons, (erişim tarihi: 16.08.2021).
• Karadâğî, Ali Muhyiddin (1990), “el- Kabz”, MMFİ, sy. VI/1, Mekke: Munazzamatü Mu'temeri'l-İslami.
• Kâsânî, Alauddin Ebû Bekir b. Mes‘ud. Bedâi‘u’s-sanâî fî tertibi’ş-şeraî‘. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye.
• Kefrâvî, Avf Mahmûd. en-Nukûd ve’l-mesârif fi’n-nizâmi’l-İslâmi. İskenderiye: Dârü'l-Câmiati'l-Mısriyye.
• Kudûrî, Ebu’l-Hasen Ahmed b. Muhammed (1271). el-Kitab, İstanbul: Dârü't-tıbâati'l-âmire.
• Makdisî, Ebû Abdillah Şemseddin Muhammed b. Müflih b. Muhammed İbn Müflih (1984). el-Muharrer fi’l-hadîs. Beyrut.
• Mevsılî, Ebü’l- Fazl Mecdüddin Abdullah b. Mahmud b. Mevdud (1951). el-İhtiyâr li ta’lîli’l-Muhtâr. İstanbul: Mektebetü’l-İslamiyye.
• Mıshkın, Frederich S. (2001). The Economics of Money, Banking & Financial Markets, Toronto.
• Nemlî, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah b. Abdülberr (2000). el-İstiskâr. Beyrut: Dâru’l-kutubu’l-ılmiyye.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref b. Nuri (2003), Kitâbu’l-Mecmu’ şerhi’l-Mühezzeb. Riyad: Dâru âlemi’l-kütüb.
• ______2004. Şerhu’n-Nevevi ala sahihi Müslim. Riyad: Mektebetü’r-rüşd.
• Orhan, Osman Z. & Seyfettin Erdoğan (2007). Para Politikası. Ankara: Özkan Matbaacılık.
• Öçal, Tezer & Ömer Faruk Çolak (1999). Finansal Sistem ve Bankalar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Özyurt, Hasan (2003). Para Teori ve Politikası. Trabzon: Derya Kitabevi.
• Parasız, İlker (2005). Para, Banka ve Finans Piyasalar. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Paya, M. Merih (2002). Para Teorisi ve Para Politikası. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Salih, Ahmed Ali (1953). et-Tanzimâtu’l-ictima‘iyye ve’l-iktisâdiyye fi’l-Basra. Bağdad: Matbaatü'l-Maârif.
• Samar, Mahmut (2018). “Yatırım Aracı Olarak Kaldıraçlı/Marjlı Forex İşlemi ve Fıkhî Değerlendirmesi. Çukrova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Cilt: 18, Sayı: 2, Temmuz-Aralık.
• Schacht, Joseph (1986). An Introduction to Islamic Law. (Çev. Dağ, Mehmet/Şener, Abdulkadir). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Senhûrî, Abdürrezzak Ahmed (1990). Mesâdıru’l-hak fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Kahire: Camiatü’d-Devli’l-Arabiyye.
• Serahsî, Şemsu’l-Eimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl (1983). el-Mebsût. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Sübeytî, Suud b. Mes‘ud (1990). “Kabz”, MMFİ. Mekke: Dârü’l-ilm li’t-tıbâa ve’n-neşr.
• Şâfiî, Muhammed b. İdris (1961), Kitâbu’l-Üm. Kahire.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed (1993). Neylü’l-evtâr şerhu Münteka’l-ahbâr. Kahire: Daru'l-Hadis.
• Şirbinî, Şemseddin el-Hatib Muhammed b. Ahmed el-Kahiri. Muğni’l-muhtâc ilâ ma‘rifeti meâni elfâzi’l-Minhâc. Beyrut: ty.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme Ezdî Hacrî Mısrî (1968). Şerhu Meânî’l-âsâr. Kahire: Matbaatü'l-envari'l- Muhammedi.
• Tesûlî, Ebû’l-Hasan Ali b. Abdusselam (1991). el-Behce fî şerhi’t-Tuhfe. Beyrut.
• Tunay, Kaşif Batu (2014). Makroekonomi Teori ve Politika. İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.
• Üstünel, Besim (1975). Makro Ekonomi. Ankara: Kurtuluş Matbaası.
• Zerkeşî, Bedreddin (1998). en-Nüket ʿalâ Muḳaddimeti İbni’ṣ-Ṣalâḥ. Riyad: Edvaü’s-Selef.
• Zeyla‘î, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdullah b. Yûsuf b. Muhammed (1973). Nasbu’r-râye li-ehâdisi’l-Hidâye. yy.: el-Mektebetü’l-İslâmiyye.
• http://hayrettinkaraman.net/yazi/hayat/0447.htm (erişim tarihi: 28.08.2021)
• ______(2016). Fıkıh Dersleri 1. Konya: Tekin Kitabevi 2016.