İhvan-ı Safâ ve İbn Miskeveyh'te Dostluk Anlayışı

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 606 - 638, 30.11.2024

Özkan Kerimoğlu

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1463452

Öz

İnsanın mutlu bir yaşam inşa edebilmesi için maddi manevi bazı ilişkiler oluşturması ger-ekmektedir. O, bu ilişkiler sayesinde huzurlu yaşam için gerekli olan ihtiyaçlarını gidere-bilmektedir. Çünkü insan fıtratı gereği ihtiyaç duyduğu her şeyi kendi başına karşılaya-bilen bir varlık değildir. Bu özelliği ise onu sosyal bir yaşama mecbur kılmaktadır. Top-lumsal yaşamın seyri içerisinde temel ilişki türlerinden birisi de dostluktur. Düşünce tarihi incelendiğinde pek çok düşünürün dostluk konusunu ele aldığı ve farklı ya da benzer düşünceler ortaya koyarak, dostluk literatürünün oluşmasına ve zenginleşmesine katkı verdiği anlaşılmaktadır. Çalışmamızın konusunu bu literatüre önemli katkıda bulunanlar arasında yer alan İhvân-ı Safâ ve İbn Miskeveyh’in dostluk anlayışları oluşturmaktadır. Bu çalışmada İhvân-ı Safâ’nın Risâleleri ve İbn Miskeveyh’in Tehzîbü’l-Ahlâk adlı eser-lerinden yola çıkılarak, onların dost ve dostluk anlayışları tartışılacaktır. Konu ile ilgili benzer ve farklı noktaların tespit edilip mukayese edilerek değerlendirilmesi makalenin amacını oluşturmaktadır. Aynı zamanda mutlu bir yaşam için önemini ve güncelliğini koruyan dostluk erdemi ile ilgili düşüncelerin, günümüz dostluk anlayışına katkıları ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

İhvanı Safa, İbn Miskeveyh, Dostluk, Ahlak

Teşekkür

Teşekkür eder çalışmalarınızda kolaylıklar dilerim.

Kaynakça

• Aksu, İ. (2021). Râgıp el-İsfahânî’de dostluk erdem ilişkisi. Trabzon İlahiyat Dergisi, 8(1) (Bahar), 1-37.
• Aristotle. (1998). Politics. (İng. Çev. C.D.C. Reeve). Indianapolis: Hackett Publishing Company.
• Aristoteles. (2014). Nikomakhos’a etik, (Çev. Zeki Özcan). Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Aristoteles. (2012). Nikomakhos’a etik, (Yunancadan Çev. Saffet Babür). Ankara: BilgeSu.
• Aydın, M. (2023). İnsanın kaderi, Ankara: İlâhiyât Yayınları.
• Aytaç, Ö. ve Tan, M. (2019). Arkadaşlık üzerine kuramsal yaklaşımlar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29 (1), 345-359.
• Ayverdi, İ.(2005). Misalli büyük Türkçe sözlük, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, I.
• Bayrakdar, M. (2012). İslâm bilim adamları. İstanbul: İnkılab Yayınları.
• Bircan, H. (2001). İslâm felsefesinde mutluluk, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Muğîra. (1413/1992). Sahihu’l-Buhârî. İstanbul: Çağrı Yayınları. 1-8.
• Çağrıcı, M. (1994). Dostluk. TDV İslâm Ansiklopedisi. (C. 9, 511-513). İstanbul.
• Çetinkaya, B. A. (2003). İhvân-ı Safâ’nın dini ve ideolojik söylemi, Ankara: Elis Yayınları.
• Çubukçu, İ. A. (1964). İhvân-ı Safâ ve Ahlâkî görüşleri. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12 (1), 43-49.
• Durmuş, Z.A. (2021), Ibn Miskeveyh ve tehzîbü’l ahlâk adlı eserinin ahlâk felsefesi açısından incelenmesi, İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi, 5/1, 143-147.
• Erdem, H. (2009). Ahlâk felsefesi, Konya.
• Fahri, M. (1987). İslâm felsefesi tarihi. (Çev. Kasım Turhan). İstanbul.
• Fakhry, M. (1991). Ethical theories in İslâm, EJ. Brill, Leiden.
• Filiz, Ş. (2002). İlk İslâm hümanistleri, Konya: On Bir Eylül Yayınları.
• Hasan, H.İ. (1984). Tarihu’l-islâm, Kahire. 1-4.
• Hicab, M. F. (1982). Felsefetu’s-siyasîyye inde İhvâni’s-Safâ, Mısır.
• İbn Manzûr. (1990). Lisânü’l-Arab. Beyrut: Daru’s-Sadr.
• İbn Miskeveyh. (1983). Ahlâkı olgunlaştırma, (Çev. A. Şener-C. Tunç-İ. Kayaoğlu). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İbn Miskeveyh. (2017). Ahlâk eğitimi/ Tehzîbü’l-ahlâk, (Çev. A. Şener-C. Tunç-İ. Kayaoğlu), İstanbul: Büyüyenay. İhvânu’s-Safâ. (ty). Resâilü ihvâni’s-safâ ve hullani’l-vefa, (neş. Butros el-Bustânî). Beyrut: Dâru Sâdır.1-4.
• İhvân-ı Safâ Risâleleri. (2014). (Çev. Abdullah Kahraman vd.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1-4.
• İhvân-ı Safâ. (1376-77/1957). er-Resâ’il. (nşr. Butrus el-Bustani). Beyrut: yy.
• İmam Gazzâlî. (1994). İhyâu ulûmiddîn, (nşr. A. Fikri Yavuz), (Trc. Mehmed A. Müftüoğlu, İstanbul: İpek Yayın Dağıtım, 1-4.
• Kanar, M. (1374). Büyük Farsça-Türkçe sözlük. Tahran: Şîrîn Yayınları.
• Kavasoğlu. Ö. (1995). İslâm etiğinin Aristotelesçi kaynakları, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Kayhan, M. (2022). Mehmed Âkif’in eserlerinde Kur’ân ve tefsir, Samsun: Üniversite Yayınları.
• Kerimoğlu, Ö. (2023). Fârâbî ve İhvân-ı Safâ’da siyaset ve siyaset Ahlâkı, İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali. (2017). (Çev. Hayrettin Karaman vd.). Ankara: TDV Yayınları.
• Mantran, R. (1980). İslâm’ın yayılışı tarihi, (çev. İsmet Kayaoğlu). Ankara.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc.(1413/1992). Sahîhu Müslim. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1-3.
• Onay, H. (1999). İhvân-ı Safâ’da varlık düşüncesi, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Özturan, H. (2017). Dostluk neden bir ahlâk felsefesi konusudur?. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları. 36 (Aralık), 176-189.
• Sunar, C. (1980). Ibn Miskeveyh ve Yunanda İslâmda ahlâk görüşleri, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Saruhan, M. S. (2005). İbn Miskeveyh düşüncesinde tanrı ve insan, Ankara: Avrasya Yayınları.
• Şenel, C. (2013). “İbn Miskeveyh: Yeni Eflatuncu Metafizik ve Ahlâk”, İslâm Felsefesi Tarih ve Problemler, ed. M. Cüneyt Kaya, Ankara: TDV Yayınları.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevra. Sünenü’t-Tirmizî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1-5/1413-1992.
• Uysal, Enver. İhvân-ı Safâ felsefesinde tanrı ve alem, İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1998.
• Uysal, E. (2007). Resâilü İhvâni’s-Safâ. TDV İslâm Ansiklopedisi (C.34, 576-579). İstanbul.
• Uysal, E. (2000). İhvân-ı Safâ. TDV İslâm Ansiklopedisi (C.22, s.1-6). İstanbul.
• Taş, N.ve Dölek, H. (2017). X. Yüzyılın bilimler akademisi: İhvân-ı Safâ teşkilatı, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22(1), 271-286.
• Taylan, N. (2011). Anahatlarıyla İslâm felsefesi, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Toka, Tanju. (2018). Fârâbî ve Kant’ın siyaset felsefesinde toplum ve hukuk, Felsefe Arkivi, 48/1, 21-44.
• Türkeri, M. (2004). Aritoteles, Fârâbî ve İbn Miskeveyh’in Ahlâk kuramlarında “dostluk”un önemi, D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19 (79)-101.
• Wakelnig, E. (2011). “Miskawayh, Abu Ali”, Encyclopedia of Medieval Philosophy, ed. H. Lagerlund.