EĞİTİM VE MERAK BAĞLANTISI PERSPEKTİFİNDEN OSMANLI ANLATILARINDA HAYVANLAR

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 1850 - 1872

Meliha Nur Çerçinli

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1727006

Abstract

Hayvanların hayatın birçok alanına sundukları katkı yadsınamaz bir gerçektir. İnsanı merkeze koyan bir anlayış çerçevesinde bu gerçekliğin kolaylıkla kabul edildiği, şartlara ya da bakış açısına göre değişmediği görülmektedir. Nitekim beslenmeden iş gücüne, bilimden ekonomiye kadar birbirinden farklı ve geniş bir yelpazede hayvanların varlık gösterdikleri ortadadır ve bu varlığın sağladığı fayda, tarihin her safhasında insanoğlunun hayatını kolaylaştırmıştır. Bu bağlamda çok sayıda bilimsel ve sosyal araştırma konusunun öznesi oldukları ve özellikle modern toplumlarda her türlü haklarının korunması farkındalığı ile beraber insan hayatına katkı sunan bir yan unsur olmaktan çıkarıldıkları görülmektedir. Hâl böyleyken hayvanların sahip oldukları bu önemin, insanın yazın dünyasına yansı-maması mümkün değildir. Nitekim kadim zamanlardan günümüze kaleme alınan hikâye, roman ve şiirlerde hayvanlara ait birtakım özelliklerin zikredildiği, görsel sanatlarda bazen bir insan gibi resmedildikleri bazen de insanı tarif eden sözcüklerle tasvir edildikleri dikkat çekmiştir. Bu makalede hayvanların yaşama katkılarının, insanın düşün dünyasındaki yansımalarını seyretmek için bir kapı aralamak amaç edinilmiştir. Bu bağlamda XIX ve XX. yüzyıllarda Osmanlı Devleti kamusal algısında hayvanların “eğitim ve merak” pers-pektifi üzerinden nasıl bir aracı olarak yer edindikleri, bilginin organizasyon sürecine doğ-rudan ya da dolaylı olarak etkileri incelenecektir. Özellikle maarif merkezli basın mensup-ları ve eğitimcilerin hikâye, roman ve risaleleri kaynak olarak kullanılacaktır.

Keywords

Osmanlı’da hayvan , hayvan hakları , hayvanlar ve eğitim , hayvan anlatıları.

The Role of Animals in Ottoman Cultural Life and Their Function in Narratives

Abstract

The contribution of animals to many areas of life is an undeniable fact. It is seen that this reality is easily accepted within the framework of an understanding that puts people at the center and does not change according to conditions or point of view. As a matter of fact, it is obvious that animals exist in a wide range of different areas, from nutrition to labor, from science to economy, and the benefits provided by this existence have facilitated the lives of human beings at every stage of history. In this context, it is seen that they are the subject of many scientific and social research issues and that they have ceased to be a side element that contributes to human life, especially in modern societies, with the awareness of the protection of all kinds of rights. This being the case, it is impossible for this im-portance of animals not to spread to the human literary world. As a matter of fact, it has been noted that some characteristics of animals are mentioned in stories, novels and po-ems written from ancient times to the present, and in visual arts, they are sometimes de-picted as a human, and sometimes they are depicted with words describing humans. The aim of this article is to open a door to watch the reflections of animals’ contributions to life in the human world of thought. In this context, how animals gained a place as an interme-diary in the public perception of the Ottoman Empire through the perspective of “educa-tion and curiosity” in the 19th and 20th centuries, and their direct or indirect effects on the organization process of knowledge will be examined. Especially stories, novels and pam-phlets of education-centered press and educators will be used as sources.

Keywords

Animals in the ottoman empire , animal rights , animals and education , animal narratives.

References

• References
• Al Jahiz. (2011). The Book of Animals [Kitabül Hayevan] Abdüsselam Harun- Muhammed Bedruddin en Nu’sani, Lebanon.
• Ahmed Remzi (1327). Musavver Kıraat, İstanbul.
• Akün, Ö. F. (1989). “Alâeddin Ali Çelebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (pp. 315-318), TDV.
• Altın, H. (2017). Female Pedagogue in Ottoman Empıre, Ayşe Sıdıka and Her Work “Education Methods Lessons [Osmanlı’da Bir Kadın Pedagog Ayşe Sıdıka Hanim ve Eseri Usul-i Talim ve Terbiye Dersleri.] Erzincan University Journal of Social Sciences Institute, 10(2), 179-192.
• Armutak, A. (2008). Animal Rights in the Holy Books of Judaism and Christianity. [Yahudi ve Hristiyan Dini Kutsal Kitaplarında Hayvan Hakları]. Journal of Faculty of Veterinary Medicine - İstanbul University, 34(1), 39-55.
• Atila, O. (2014). Symbolic Meanings of Animal Figures in Miniature Art.[Minyatür sanatındaki hayvan figürlerinin sembolik ifadeleri]. Journal of Art and Design, 1(2), 35-44.
• Auster, P. (2000). Timbuktu, Picador Publishing, USA.
• Bach, R.D. (1970). Jonathan Livingston Seagull. Element. London.
• Bakırcı, N. (2022). The Function of Animal Tales in Child Education [Çocuk eğitiminde hayvan masallarının işlevi.] TURUK International Language, Literature and Folklore Researches Journal, 10(29), 1-15.
• Balık, M. (2014). Muallim Naci. Ö. Bayrak (Ed.), Tanzimat Literature: Poem- Novel [Tanzimat edebiyatı: Şiir- Roman] (pp.217-237). Kesit Yayınları.
• Berger, J. (1980). Why look at animals. Panteon Books. https://www.sas.upenn.edu/~cavitch/pdf-library/Berger_LookAnimals.pdf
• Bor, A. (2020). Animal Rights in Islam. [İslâm’da hayvan hakları]. Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bulut, S. (2017). Ali-Shir Nava'i, the Great Writer of Asian Geography – His Life, Art, Works and Contributions to Turkish Language [Asya Coğrafyası’nın büyük edibi Ali Şîr Nevaî’nin hayatı, edebi kişiliği, eserleri ve Türk diline katkıları.] Asya Studies, 1(1), 23-41.
• Bülbül, T. (2017). Formation and Pass of Kelîle and Dimne Stories: From Pança Tantra to Hümâyûn-Nâme. [Kelîle ve Dimne hikâyelerinin yaratımı ve aktarımı: Pança Tantra’dan Hümâyûn-Nâme’ye]. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(4), 978-995.
• Cansız, D. (2021). Animal Rights During the Second Constitutional Period (1908-1918) [II. Meşrutiyet döneminde hayvan hakları (1908-1918)]. The Journal of International History Researches, 5(2), 187-215.
• Çiftçi, H. (1999). The Message Behind the Story of the Cat and the Mice as a Fable [Bir fabl Olarak fare ile kedi hikâyesinin arkasındaki mesaj.] Journal of Academic Researches, (1), 25-33.
• Demiri, K. (2018). The Life of Animals: Their Properties and Mysteries. [Hayat’ül hayevan havas ve esrarı], Pamuk Yayınları.
• Doğramacıoğlu, H. (2010). Concise Words in the Work of Recaizade Mahmut Ekrem Named "Naçiz". [Recaizade Mahmut Ekrem’in naçiz adlı eserinde özlü sözler]The Journal of International Social Research, 3(10), 246-251.
• Eliaçık, M. (2013). Tayyarzade Ata's Translation of a Baytarname.[Tayyarzâde Ahmed Atâ’nın bir baytarnâme tercümesi. ] Mavi Atlas, s.1: pp. 8-20.
• Ergin, O. (1977). Turkey's History of Education. [Türkiye Maarif Tarihi] V.1-2, 3-4 Eser Matbaası.
• Eskigün, K. (2006). Mythological Birds in Classical Turkish Poetry. [Klasik Türk Şiirinde Efsanevi Kuşlar], unpublished master’s thesis , Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi].
• Harun er-Reşid. (1912, Nisan 28). The Behaviours and Habits of Animals (Turtles). [Hayvanların Ahval ve Adâtı -kaplumbağalar] Tedrisat Mecmuası, 12(56).
• Harun er-Reşid. (1925, Nisan 30). The Behaviours and Habits of Animals: Snakes [Hayvanların Ahval ve Adâtı -kaplumbağalar]Tedrisat Mecmuası, 13(67).
• İnal, G. (1976). Miniatures of a Hümâyunnâme in Cairo [Kahire’de yapılmış bir hümâyünnâme’nin minyatürleri.] Belleten, 40(),pp.439-466. https://doi.org/10.37879/belleten.1976.439
• Kadri. (1894, Haziran 29). Don’t Chickens Lay Golden Eggs? [Tavuklar altın yumurtlamaz mı? (Lafonten’in hikâyesi)]. Servet-i Fünun, 7(172).
• Karagöz, B. (2015). An Analysis on the Pedagogical Characteristics of Fables [Fablların pedagojik karakteristiği üzerine bir analiz]. Erzincan University Journal of Social Sciences Institute, 9(2), 353-362.
• Kaya, B. (2017). Horses in Divan Poetry and Conduct in Poems.[Divan şiirinde at ve şiirlerde işlenişi.] Journal of TUBAV Science, 10(3), 86-99.
• Kireççi, M.A.(2020). Ibn Atiyye el- Avfî, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (pp.584-586.), Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kurt, E. (2020). Preschool Teacher’s Views on the use of Stories with Animal Heroes in the Classroom. [Okul öncesi öğretmenlerinin kahramanı hayvan olan hikâyelerin sınıf içi kullanımı ile ilgili görüşleri.] EKEV Academic Journal, 24(83), 227-239.
• Kuru, K. (2022). Animal Studies in the Field of Literature from an Ecocritical Perspective [Ekoeleştirel perspektiften edebiyat alanında hayvan çalışmaları] .Bitig Journal of Faculty of Letters and Humanities, 2(3), 43-54.
• Külcü, R. (2015). “The Twelve Animal Cycle Turkish Calendar” as a Cultural Heritage of Ancient Turks [Türklerin kültür mirası olarak “12 hayvanlı Türk takvimi”]. Academia Journal of Interdisciplinary Scientific Research, 1(1), 1-5)
• M. Emin (1310). An Illustrated Description of Animals. [Musavver tarif-i hayvanat]. Matbaayı Osmaniye. Mehmed Rüşdi. (2009). Lessons of Ottoman alphabet and paleography. [Nuhbetü’l-etfal (Osmanlı elifbası ve paleografya dersleri]. Elips Yayınları.
• Menteş Gürler, A., Yiğit, A., and Sanal, Ş. (2018). ‘An Analysis on the Book Named "Malumat-ı Baytarriyye" [Malumat-ı baytariyye’ adlı eser üzerine bir inceleme.] Harran University Journal of the Faculty of Veterinary Medicine 7, pp.1-6. https://doi.org/10.31196/huvfd.458746.
• Merhan, A. (2007). The Influence of Mewlana Jalal al-Din Rumi in Gulsehri’s Masnavi of Mantıku’t-Tayr (The Language of Birds) [Gülşehri’nin mantıku’t tayr (kuş dili) mesnevisinde Mevlâna etkisi.] [F. Günüç vd. (ed). National Symposium on Mevlânâ and the Mevlevî Tradition in Turkish Culture, Literature, and Art (14-16 Aralık 2006) (pp.101-110). Selçuk Üniversitesi Mevlana Araştırma ve Uygulama Merkezi, Konya.
• Namık Kemal. (2021). Poor Child. [Zavallı çocuk ].Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Nizam Ayan, E. (2013). “Ashâb-ı Kehf” as a Reference Element in Divan Poetry. [Divan şiirinde bir telmih unsuru olarak Ashâb-ı Kehf]. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(13), 483-499.
• Okur, A. (2014). Analysing the fabl poems of Ahmet Şevki [Ahmed Şevki’nin şiirinde fabl] unpublished master’s thesis, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Osman Rasih Efendi. (1294). Animal Stories for Sharpening the Mind [Menâkıb-ı hayvan bera-yı teşhîz-i ezhan (zihinleri keskinleştirmek için hayvan hikâyeleri]. Süleyman Efendi Matbaası.
• Ostriches [Deve kuşları]. (1914, Haziran 18). Musavver Malumat-I Nafia, 1(17).
• Özdinç, A. (2019). The first published book of the history of medicine in Turkey: Tarih-i Tıbb and it’s preface [Türkiye’de basılan ilk tıp tarihi kitabı: Tarih-i Tıbb ve mukaddimesi.] Rumeli Journal of Language and Literature Studies, (16), 530-544. https://doi.org/10.29000/rumelide.619032
• Özlü, Z. (2012). An Assessment of the Veterinary Profession in the Late 19th Century Ottoman Empire. [19. yüzyıl sonlarında Osmanlı devletinde veteriner¬lik mesleği ile ilgili bir değerlendirme]. Belleten, 76, 239-260. https://doi.org/10.37879/belleten.2012.239.
• Özmen, C. Ö. (2020). Human-Animal Interactions in 19th-Century Ottoman Cities as Observed by American Travelers [ABD’li seyyahların gözünden 19. yüzyıl Osmanlı şehirlerinde insan hayvan karşılaşmaları.] A. Alkan (Der.), Şehirler ve hayvan içinde (ss. 61-96). Patika Kitap.
• Özön, M. N. (1938). İbret Newspaper and Namık Kemal [İbret gazetesi ve Namık Kemal]. Remzi Kitabevi. Peacock [Tavus kuşu.] (1891, Kasım 07). Maarif, 1(14), 218-219.
• Rare Animals Kangaroos. [Hayvanat-ı nâdire-kangurular]. (1892, Aralık 16). Servet-i Fünun, 2(92)
• Sarı, E. (2016). Children in the Ottoman Empire [Osmanlı’da çocuk.] Nokta Yayınları.
• Sümer, M. (2021). Reading the Ottoman Modernization Over the Animals: Abdullah Cevdet’s Booklet “Dogs in Istanbul”. [Osmanlı modernleşmesini hayvanlar üzerinden okumak: Abdullah Cevdet’in İstanbul’da köpekler risalesi.] Journal of Academic Language and Literature, 5(4), 2628-2652.
• Şahin, N. (2012). A Review of Mehmet Memdûh Pasha's Life, Art, Works And Divân-ı Eş'âr [Mehmet Memduh Paşa’nın hayatı, sanatı, eserleri ve Divan-ı Eş’ar’ı üzerine bir inceleme] . unpublished Master’s thesis, On dokuz Mayıs Üniversitesi
• Şen, C. (2020).An Examination on the Poetry Translations Made by Şinasi [Şinasi’nin şiir çevirileri üzerine bir inceleme] TURUK International Language, Literature and Folklore Researches Journal, 8(21), 83-97.
• Şentürk, A. A. (2023). A Guide on Ottoman Poetry. [Osmanlı şiiri kılavuzu]. DBY Yayınları.
• Tamaro, S. (2017). The Tiger and The Acrobat. Oneworld, London.
• The Thoughts of Birds [Kuşların efkârı]. (1893 Temmuz 07). Maarif, 4(102).
• Timurtaş, F. K. (1981). Sheikhî's Harnâme [Şeyhi’nin Harname’si]. Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Uzluk, F. N. (1969). Endowment Deed of Yakub II Bey of Germiyan [Germiyanoğlu Yakup II. Bey’in vakfiyesi. ] Vakıflar Dergisi, (VIII), 71-111.
• Vicir, G. (2022). Fable as a didactic literary genre in tanzimat literatüre. [Didaktik bir tür olarak Tanzimat edebiyatında fabl], unpublished doctoral thesis, İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Archival Documents BOA. Ottoman Archives-Ministry of Education [Başkanlık Osmanlı Arşivi- MF. Maarif Nezareti,) MKT. Mektubi Kalemi, Dosya-Gömlek 90-10, 1885.