How Do Textbooks Guide Teachers? Teachers’ Perspectives on the 2018 and 2024 Life Studies Textbooks

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 1179 - 1217

Barış Kalender

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1773642

Abstract

The aim of this study is to comparatively examine the first-grade Life Studies textbooks prepared in accordance with the 2018 and 2024 curricula in terms of the presentation of written knowledge, the functionality of visuals, the quality of activities, and their impact on classroom practices from the perspective of primary school teachers. The research was conducted using a qualitative case study design. The study group consisted of 16 primary school teachers who were pursuing a master’s degree in Primary Education at a public university in the Southeastern Anatolia Region of Turkey. During the data collection process, document analysis was first carried out on the textbooks prepared according to the 2018 and 2024 curricula, followed by the collection of teachers’ opinions through an open-ended questionnaire. The data obtained were analyzed using thematic analysis. Findings based on teachers’ views indicate that the 2018 textbook positioned teachers as direct transmitters of knowledge and students as passive recipients, reflecting a structure that prioritized knowledge transmission over skill development. In contrast, the 2024 textbook was found to reflect a student-centered approach in which learners actively participate in activities and their opinions are valued, while positioning teachers in the role of guides. It was further noted that the 2024 textbook incorporated more activities that support student engagement and skill development.

Keywords

life studies , textbook , curriculum , Maarif Model

Ders Kitapları Öğretmenleri Nasıl Yönlendiriyor? 2018 ve 2024 Hayat Bilgisi Ders Kitaplarına İlişkin Öğretmen Görüşleri

Abstract

Bu araştırmanın amacı, 2018 ve 2024 Hayat Bilgisi öğretim programlarına göre hazırlanmış 1. sınıf ders kitaplarının yazılı bilginin sunumu, görsellerin işlevselliği, etkinliklerin niteliği ve sınıf içi uygulamalara etkisi açısından sınıf öğretmeni bakış açısıyla karşılaştırmalı olarak incelenmesidir. Araştırma, nitel yaklaşımlardan durum çalışması deseni ile yürütülmüştür. Çalışma grubunu, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki bir devlet üniversitesinde Sınıf Eğitimi Ana Bilim Dalında yüksek lisans öğrenimi gören 16 sınıf öğretmeni oluşturmuştur. Veri toplama sürecinde önce 2018 ve 2024 programlarına uygun ders kitapları üzerinde doküman analizi yapılmış, ardından öğretmen görüşleri açık uçlu anket aracılığıyla alınmıştır. Elde edilen veriler tematik analiz yöntemiyle çözümlenmiştir. Öğretmen görüşleri doğrultusunda bulgular, 2018 ders kitabını öğretmeni bilgiyi doğrudan aktaran, öğrenciyi ise pasif bilgi alıcısı olarak konumlandırdığını göstermektedir. Öte yandan beceri geliştirmeden ziyade bilgi öğretimini temellendiren bir yapıda olduğu ortaya çıkmıştır. 2024 ders kitabı ise öğrenciyi merkeze alan, aktif olarak etkinliklere katılan, onların görüşlerine değer veren bir yapıyı yansıtmakta olup öğretmenin ise rehber rolünde olmasına uygun hazırlanmıştır. Öğrenci uygulamalarına ve beceri gelişimine daha fazla yer veren etkinlikler olduğu ifade edilmiştir.

Keywords

hayat bilgisi , ders kitabı , öğretim programı , Maarif Modeli

References

• Akkaya, A. (2023). 2018 ve 2023 hayat bilgisi dersi öğretim programlarının karşılaştırılması. Kapadokya Eğitim Dergisi, 4(1), 60-69.
• Akkaya, A., & Çalışkan, N. (2023). Hayat bilgisi dersi öğretim programını CIPP modeline göre değerlendirilmesi ölçeğinin geliştirilmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 13(4), 20239-2056.
• Akpınar, B., & Köksalan, B. (2024). Eğitimde maarif ve müfredat yenileme ihtiyacı: Türkiye yüzyılı maarif modeli üzerinden teorik bir analiz. Journal of History School, 17(LXVIII), 27-48.
• Aktay, S., & Çetin, S. H. (2019). 2015, 2017 ve 2018 hayat bilgisi dersi öğretim pro-gramları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 577-600.
• Arslankara, V. B., & Arslankara, E. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli’nin felsefi temelleri: ontolojik, epistemolojik ve aksiyolojik bakış açılarından bir değer-lendirme. İstanbul Eğitim Dergisi, 1(1), 121-145. https://doi.org/10.71270/istanbulegitim.istj.1557889
• Akyürek Tay, B., Öztürk, D., Ergül, S. & Tay, B. (2023). Hayat Bilgisi Dersi İnanç Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (57), 1694-1715. https://doi.org/10.53444/deubefd.1282588
• Büyüköztürk, Ş. (2005). Anket geliştirme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 133-151.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2005). Research methods in education. Routledge Falmer.
• Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (3. baskı). Sage.
• Çakabay, S., Mete, P., & Ketenalp, B. (2023). Şehir merkezi ile köy okulu öğrencil-erinin hayat bilgisi dersine ilişkin başarı ve tutumlarının incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 58, 2388-2408.
• Çelik, Ö. (2022). 2018 hayat bilgisi dersi öğretim programının uygulanabilirliğine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 5(2), 588-608.
• Duyul, S., Duyul, Y., Kesman, M., & Kesman, M. (2025). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli konusunda öğretmen Görüşleri. Ulusal Eğitim Dergisi, 5(3), 20262. https://doi.org/10.5281/zenodo.15002346
• Fan, L., Zhu, Y., & Miao, Z. (2013). Textbook research in mathematics education: Development status and directions. ZDM Mathematics Education, 45, 633-646. doi:10.1007/s11858-013-0539-x
• Gözütok, D., Bıkmaz, F., Mızıkacı, F., Şahin, A. S., Ulubey, Ö., Koçer, E., Türe, E., & Akçatepe, G. A. (2014). Öğretim programlarının analizi: Hayat bilgisi örneği. Yargı.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B. & Taşğın, S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Gümüş, M., & Aykaç, N. (2012). Hayat bilgisi dersi öğretim programının değerlendirme ögesinin öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(40), 59-68.
• Johnson, B., & Christensen, L. (2004). Educational research: Quantitative, qualitative and mixed approaches. Pearson Education Inc.
• Kabapınar, Y. (2019). Kuramdan uygulamaya sosyal bilgiler öğretimi (6. baskı.). PegemA.
• Kabapınar, Y., & Akbal, Y. (2013). Sınıf öğretmenlerinin 1998 ve 2004 yılı ilköğretim programlarına göre hazırlanmış hayat bilgisi ders kitaplarına ilişkin değerlendirmeleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 32(32), 95-122.
• Kalender, B. (2020). Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programlarının Çocuk Hakları Sözleşmesinin eğitim hedefleri maddesi açısından incelenmesi: tarihsel bir analiz. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 44-70.
• Kalender, B., & Baysal, N. Z. (2021). Öğretim programı ve ders kitaplarının program ögelerinin uyumu açısından incelenmesi: Hayat bilgisi örneği. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 38(2), 75-96.
• Kalender, B., Kabapınar, Y., & Urfalıoğlu, K. (2023). An investigation into 2005 and 2018 life studies textbooks in the context of learning approaches: how do classroom teachers interpret the change? Education and Science, 48(214), 149–175. https://doi.org/10.15390/eb.2023.10976
• Karabağ, G. S. (2007). Hayat bilgisi öğretim programı. İçinde C. Öztürk (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi: Yapılandırmacı yaklaşım. PegemA.
• Karasu, A. E., & Kayabaşı, K. E. Z. (2018). Hayat bilgisi dersi öğretim program-larının amaçlarındaki değerlerin içerik analizi (1936-2018). Değerler Eğitimi Dergisi, 16(35), 27-56.
• Karataş, İ. H. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Hakkında. Alanyazın, 5(1), 6-11.
• Kıyıkcı, A., & Özyurt, M. (2023). The investigation of the 2018 life studies curriculum and practices to provide students with 21st century skills. Adıyaman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(1), 21-40.
• Kohn, L. T. (1997). Methods in case study analysis. The Center for Studying Health System Change.
• MEB. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli öğretim programları ortak metni, https://tymm.meb.gov.tr/
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: A sourcebook of new materials. Sage.
• Mohammadia, M. & Abdib, H. (2014). Textbook evaluation: A case study. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 98, 1148-1155. doi:10.1016/j.sbspro.2014.03.528
• Mutlu, E., Altunbaş, B. B., & Kambur, S. (2022). Taxonomic investigation of affective domain objectives in the life science curriculum. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(1), 188-203.
• Ocak, G., & Gündüz, M. (2006). 1998-2005 hayat bilgisi ders programlarının öğret-men görüşlerine göre değerlendirilmesi (Afyonkarahisar İl Örneği). Milli Eğitim, 35(172), 40-54.
• Özkan Elgün, İ., & Uysal, F. (2022). Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı Kazanımlarının Yaşam Becerileri Kapsamında İncelenmesi. Baskent University Journal of Education, 9(2), 122-135.
• Pop-Păcurar, L. & Ciascai, L. (2010). Biology school textbooks and their role for students’ success in learning sciences. Acta Didactica Napocensia, 3(1), 1-10.
• Robinson, T. J., Fischer, L., Wiley, D. & Hilton III, J. (2014). The impact of open textbooks on secondary science learning outcomes. Educational Researcher, 43(7), 341-351. doi:10.3102/0013189X14550275
• Sahlberg, P. (2011). The fourth way of Finland. Journal of Educational Change, 12(2), 173-185.
• Sarıgöz, O. (2023). Ortaokul matematik dersi öğretim programının 21. yüzyıl becerileri yönünden incelenmesi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14(2), 1-16. https://doi.org/10.19160/eijer.1200499
• Sıcak, A., & Eker, C. (2016). Hayat bilgisi öğretim programı kazanımlarının öz düzen-leme becerileri açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 129-144.
• Silverman, D. (2010). Doing qualitative research. Sage.
• Tay, B., & Baş, M. (2015). 2009 ve 2015 yılı Hayat Bilgisi dersi öğretim program-larının karşılaştırılması. Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 341-374.
• Terry, G., Hayfield, N., Clarke, V., & Braun, V. (2017). Thematic analysis. The SAGE handbook of qualitative research in psychology, 2(17-37), 25.
• Toprak, M., Bayraktar, Y., Yorgun, S., & Özyılmaz, A. (2021). Dijital dönüşüm, araştırma üniversitesi ve yükseköğrenimde yeniden yapılanma: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi için bir model önerisi. Journal of Economy Culture and Society, 63, 67-92. https://doi.org/10.26650/JECS2020- 801234
• Ülçay, O. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Değerlendirmesi. Ulusal Eğitim Top-lum Ve Dünya Dergisi, 1(2), 70-75. https://doi.org/10.5281/zenodo.11097248
• Ünsal, H. (2024). İlkokul hayat bilgisi dersi 2023 ve 2024 öğretim programlarındaki öğretim amaçlarının taksonomik analizi. Ulusal Eğitim Dergisi, 4(7), 20242. https://doi.org/10.5281/zenodo.13270497
• Valverde, G. A., Bianchi, L. J., Wolfe, R. G., Schmidt, W. H., & Houang, R. T. (2002). According to the book: Using TIMSS to investigate the translation of policy into practice through the world of textbooks. Kluwer. doi:10.1007/978-94-007-0844-0
• Wach, E., Ward, R., & Jacimovic, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. http://www.ids.ac.uk/publication/learning-about-qualitative-documet-analysis
• Yazıcıoğlu, A. (2023). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler dersi öğretim programlarında yer alan kazanımların tarih, vatandaşlık ve coğrafya boyutunda incelenmesi. Tarih Okulu Dergisi, 16(62), 601-615.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Seçkin.
• Yıldırım, G. (2022). 2015 ve 2018 hayat bilgisi öğretim program kazanımlarının tak-sonomik incelenmesi. Milli Eğitim, 51(233), 655-687.
• Yin, R. (2009). Case study research. Design and methods. Sage.
• Yurdakal, İ. H. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli: 2024 İlkokul Türkçe Dersi Öğretim Programı’nın (1, 2, 3 ve 4. sınıflar) incelenmesi. Temel Eğitim Dergisi, 24, 76-88.