Öz
Açıklama insanlık için yazılı tarihin ilk dönemlerinden
itibaren önemli bir entelektüel ihtiyaç olarak görülmüştür. Açıklamanın amacı
anlamayı sağlamaktır ve anlama insan anlığının en karakteristik işlevidir.
Açıklama gerektiren sorular sormak ve bu soruları cevaplamaya çalışmak,
insanlarda gelişmiş bir eylem olan dünyayı biçimlendirme çabasının içerisindeki
entelektüel bir yaratıcılığı gerektirir. Bu yaratıcılık aslında olanı olduğu
gibi, salt bir biçimde değerlendirmek demektir. Batı’da metafizik çalışmalar
başlamadan önce, Antik Yunan’da karmaşık bir mitoloji bulunmaktaydı ve açıklama
bu mitler içinde filizlenmişti. Mitler var olanı, düzenlemekte, birleştirmekte,
tutarlı ve anlamlı kılmaktaydı. Muthos’tan, logos’a geçiş olarak mitlerden felsefeye geçiş,
kişileştirmeden veya mitleştirmeden uzak durmaktan daha köklü bir dönüşümü;
politik, dini ve sosyal bir değişimin ürünü olmaktan ziyade, kapalı bir
toplumdan tamamen uzakta entelektüel bir dönüşümü ifade eder. Açık bir topluma
doğru, gittikçe genişleyen bir zümre tarafından geçmişin değerleri görece
önemsizleştirilir ve yeni düşünceler biçimlendirilir. Düşüncede yapılan bir
devrim için önemli olan; bazı şeyleri belirleyen tarafsız, değişmeyen ve
eşitliği sağlayan bir yasa fikrinin
ortaya çıkmasıdır. Aynı olgulara ilişkin tartışma, genel ve değişmeyen yasa
ilkelerine ya da akla başvurularak yönetilmelidir. Gökyüzü ve Yeryüzündeki
dönüşümleri, düzenlilikleri tanımlayan ve bunlarla ilgili ön-deyi sağlayan
rasyonel açıklamaları arayanlar Presokratlar olmuştur. Antik Yunan
kozmolojisinde köklerini bulan felsefe, var olan şeylerin temel öğeleri içinde
mevcut olan rasyonel düzeni bularak evreni anlamaya çalışmıştır. Açıklama
kavramının çetrefilli yapısını gören ilk teorisyenler Presokratlardı, ancak bu
kavramla ilgili ilk bilinçli çalışmaya cesaret eden filozoflar Platon ve
Aristoteles olmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Alfred Weber, Felsefe Tarihi, Çev. H. Vehbi Eralp, İstanbul, 1964
- Cemal Güzel, “Platon’un Bilgi Görüşü”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2003
- Ernst von Aster, İlkçağ ve Ortaçağ Felsefe Tarihi., Çev. Vural Okur, İm Yay., 2005
- Jean-François Mattéı, Platon, Çev. İsmail Yerguz, Dost Kit. 2008,
- R. J. Hankinson, Cause and Explanation in Ancient Greek, Oxford University Press, New York, 1988
- Platon, Kratylos, Çev. Cenap Karakaya, İstanbul, 2000
- Platon, Kharmides, Çev. Nurettin Ş. Kösemihal, MEB Yayınları, Ankara, 1965
- Platon, Yasalar, Çev. Candan Şentuna, Saffet Babür, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2007
- Platon, Timaios, Çev. Erol Güney, Lütfi Ay, MEB Dünya Klasikleri, 2001
- Platon, Phaidon, Çev. H. R. Atademir, S. K. Yetkin, Ankara, 1943
- Platon, Menon, Çev. Adnan Cemgil, Ankara, 1942
- Platon, Devlet, Çev., S. Eyüboğlu, M. Ali Cimcoz, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1995
- Platon, Theaitetos, Çev. Macit Gökberk, Ankara, 1945
- Timothy Chappell, "Plato on Knowledge in the Theaetetus", The Stanford Encyclopedia of Philosophy,URL: http://plato.stanford.edu/archives/win2011/entries/plato-theaetetus
- W. V. Quine, J. S. Jullian, Bilgi Ağı, Çev. Hadi Adanalı, Kitâbiyat, Ankara, 2011
- David-Hillel Ruben, Explaining Explanation, Taylor and Frances Lib., 2004
- E. L. Burge, “The Ideas as Aitiai in the Phaedo”, Phronesis, C. 16, 1971
- C.C.W.Taylor, “Forms as Causes in the Phaedo”, Mind, C. 68, 1969
- A. F. Ashbaugh, Plato’s Theory of Explanation, State University of New York Press, 1988
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | SOSYOLOJİ/PSİKOLOJİ/FELSEFE |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 12 Kasım 2018 |
| Gönderilme Tarihi | 5 Eylül 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 |