GEÇ OSMANLI DÖNEMİNE AİT ÜÇ FARKLI KONUT ÖRNEĞİ; MİMARİSİ VE SÜSLEME ÖZELLİKLERİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 87 - 112, 30.03.2021

Doğan Demirci

https://doi.org/10.30692/sisad.868063

Öz

Hımış yapı tekniği olarak bilinen içerisi kerpiç ya da moloz taş dolgulu ve ağaç taşıyıcı sistemli, zemin katı çoğunlukla taş olan konut mimarisinin Türk evi tipinin

gerçek temsilcisi olduğu belirtilmektedir. Türk evinin gerçek temsilcisi olarak tanımlanan bu gurup içerisindeki Isparta evleri genellikle bir sokağa cephe veren,

yanında veya arka kısmında bahçesi olan, genellikle iki katlı sofalı yapılardır. Isparta’da bu çalışmada incelenen üç evden ikisi Müslüman ve Türk olan ailelere

aittir. Bunlardan Belkıs Erşahin evi ise Rum evi olduğu düşünülen yapıdır. Üç evin de farklı plan yapısı bulunmaktadır ve her birisi için konutlar için öngörülen üç

ayrı dönemde yapılmış olmaları söz konusudur. Bunlardan en eski tarihli olanı, yapımı 19. Yüzyıl başlarına kadar uzanabileceğini düşünülen, bir Türk evinde

olması gereken yaklaşık tüm özellikleri bünyesinde taşıyan Selahattin Taştekin evidir. Diğer Türk evi olan Doğancı Mahallesi’ndeki Şengül Özdoğan-Özgül Ay-

Fatma İzgi evi ise içeriye alınmış giriş kapısı ve iç sofalı olması nedeniyle muhtemelen 20. Yüzyıl başlarında yapılmıştır. Bu üç evden en geç tarihli olabilecek

Şengül Özdoğan-Özgül Ay-Fatma İzgi evi, Isparta’da 20. Yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren uygulanmaya başlayan hem iç sofalı zemin kat hem de iç sofalı bir üst

kat uygulamasıyla döneminin temsilcisi durumundadır. Selahattin Taştekin, Belkıs Erşahin, Şengül Özdoğan-Özgül Ay-Fatma İzgi evleri Isparta merkezinde üç

ayrı dönemde yapılmış farklı mimari cephe ve iç düzenlemesine sahip evlerdir. Bugün her birisi yapıldığı dönemin izlerini taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Isparta Konut Mimarisi, Gayrimüslim Evleri, Sofa Tipi, Süsleme Ögesi, Hanaylı Ev

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

Çalışmalarda yardımcı olan Arş. Gor. Ali Rıza Bilgin'e teşekkür ederim.

Three Different Houses Example From The Late Ottoman Period; Architecture And Ornament Features

Öz

It is stated that the house architecture, which is known as the “Hımış” technique, is made of mud brick or rubble stone and has a wooden support system and the ground floor is mostly stone, is the true representative of the Turkish house type. Isparta houses in this group which is defined as the true representative of the Turkish house type are usually two floored, sofal, ones with a street-side facaded, side or back garden. Examined in this study in Isparta two of the three houses is belong to Muslim and Turkish families. Belkis Erşahin’s house is the thought to be a “Rum” –non Müslim- house. The three houses have a different plan structure, It is thought that each of the houses was built in three different periods. The oldest of these which carries almost all the features that should be in a Turkish house, it’s construction thought to extend to the beginning of the 19th century, is the Selahattin Taştekin house. Another Turkish house, Sengul Özdoğan-Özgül Ay-Fatma Izgi house in Doganci Mahallesi, was probably built in the early 20th century due to the entrance gate and interior hall. May be later date of theese three houses is Sengul Özdoğan-Özgül Ay-Fatma Izgi’s house is the representative of the period in beginning from the first quarter of the 20th century with the application of both floor and upper floor interior sofal. Selahattin Taştekin, Belkıs Erşahin, Şengül Özdoğan-Özgül Ay-Fatma İzgi houses are houses built in three different periods with different architectural facades and interior decorations in Isparta center. Today each of them carrying traces of the era in which it was built.

Anahtar Kelimeler

House Architecture in Isparta, Non-Mulim Houses, Sofa Type, House Decoration, Hanayli Houses

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Akın, N. (1997). “Ev”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C. 1, Yem Yayınları, İstanbul. ss. 568-571.
• Arseven, Celal. E. (1983). “Ev”, Sanat Ansiklopedisi, Cilt I, İstanbul.
• Batur, A. (1985). “Mimarlık-Batılılaşma Döneminde Osmanlı Mimarlığı”, Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul. ss. 1037-1078.
• Bektaş, C. (2001). Halk Yapı Sanatı, Literatür Yayınları, Sayı 48, Popüler Mimarlık Dizisi: 1, Birinci Basım, İstanbul.
• Büyükmıhçı, G. (2005). Kayseri’de Yasam ve Konut Kültürü, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri.
• Böcüzade, S. S. (2012). Isparta Tarihi, (Haz.). H. Babacan, Isparta Valiliği, Isparta, 2012.
• Cansever, T. (1994). Ev ve Şehir, İnsan yayınları: 101, Düşünce Dizisi: 2, İstanbul.
• Demir, A. (2006). “Geçmişten Geleceğe Anadolu’da Malzeme ve Mimarlık”, XXII. Dünya Mimarlık Kongresi 2005, İstanbul. ss. 163-174.
• Demirci, D. (2010). Isparta Evleri, Isparta Valiliği, Bahçıvanlar Basımevi, Isparta.
• Demirci, D. (2012). “Isparta’da Gayrimüslim Konut Mimarisi”, Uluslararası Katılımlı XV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 19-21 Ekim 2011, Cilt 1, Eskişehir. ss. 249-260.
• Doğan, Hasol. (1990). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, İstanbul.
• Eldem, Sedat. Hakkı. (1968). Türk Evi Plan Tipleri, İstanbul.
• Eldem, S. H. (1984). Türk Evi-I, TAÇ Vakfı, Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul.
• Eruzun, C. (1989). “Kültürel Süreklilik İçinde Türk Evi”, Mimarlık, Sayı 89/4, Ankara. ss. 68-71.
• Göçmen, M. (2001). “Osmanlı İstatistiklerine Göre Tanzimat Sonrası Isparta’da Sosyal ve İktisadi Yapı Çözümlenmesi” SDÜ, Göller Bölgesi Bildiriler Kitabı, C. 3, Isparta. ss. 231-238.
• Günay, R. (1999). Türk Ev Geleneği ve Safranbolu Evleri, Yem Yayın, İstanbul.
• Isparta İl Yıllığı 2003, (2003). “Isparta Evleri”, Isparta Valiliği, Ankara.
• Isparta İl Kültür Envanteri, (2010). Isparta Valiliği, Isparta.
• Kayalı, B. (2005). Isparta Kent Merkezinde Bulunan Sivil Mimarlık Örneklerinin Günümüzdeki Durumları, Korunma Sorunları ve Değerlendirme Önerileri, SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Kınık, D. (1997). “Isparta”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, Yapı-Endüsri Merkezi Yayınları, İstanbul. ss. 819-821.
• Köse, A. (2005). “Türkiye’de Geleneksel Kırsal Konut Planlarında Göçebe Türk Kültürü İzleri”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı 2, Afyon. ss. 158-191.
• Kuban, D. (1995). Türk ve İslam Sanatı Üzerine Denemeler, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Genişletilmiş 2.Baskı, İstanbul.
• Sözen, M ve Eruzun, C. (1992). Anadolu’da Ev ve İnsan, Emlak Bankası Yayınları, İstanbul.
• Yıldırım, İ. ve Yaman, B. (2001). “Isparta ve İlçeleri Dini Yapıları Camiler ve Kiliseler”, Göller Bölgesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Isparta. ss. 97-107.
• Zahide, Y. (1994). “Eski Isparta Evleri”, Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, Isparta Özel Sayısı S. 22, Ankara. ss. 62-65.